सीताराम नामदेव शिवतरकर

सीताराम नामदेव शिवतरकर
जन्म	१५ जुलै ई.स. १८९१
मृत्यू	२९ मार्च १९६६
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
ख्याती	समाज सेवा
जोडीदार	विठाबाई (विवाह वर्ष ई.स.१९१३), वेणूबाई (विवाह वर्ष ई.स. १९१६)
वडील	नामदेव शिवतरकर

सीताराम नामदेव शिवतरकर हे डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकरांचे खाजगी चिटणीस, महाडच्या सत्याग्रहासाठी स्थापित बहिष्कृत हितकारिणी सभेच्या सत्याग्रह समितीचे सेक्रेटरी (ई.स. १९२७) , रिपब्लिक पक्षाचे कार्यवाह (या पदावरील कार्यकाळ हवा)

व्यक्तिगत जीवन

शिवतरकर हे इ.स १९०९ साली व्हरनॅक्युलर फायनलची परीक्षा पास झाले व परेलच्या प्राथमिक शाळेत शिक्षक झाले. सन १९२६मध्ये ते हेडमास्तर झाले आणि १९४९मध्ये निवृत्त झाले. १९१४ साली शिवतरकर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या संपर्कात आले. आंबेडकरांच्या गैरहजेरीत सीताराम शिवतरकर आणि डी.डी. घोलप हे 'मूकनायक' साप्ताहिकाची जबाबदारी सांभाळत.

आंबेडकरांचा हिंदू धर्म त्यागण्याची कल्पना आवडली नाही म्हणून शिवतरकरांनी आंबेडकरांचा पक्ष सोडला आणि ते काँग्रॆसमध्ये गेले. सन १९५२मध्ये झालेल्या पहिल्या विधानसभा निवडणुकीत त्यांनी शेड्यूल्ड कास्ट फेडरेशनच्या आर.डी. भांडारे यांचा पराभव करून मुंबई विधानसभेत प्रवेश केला. सीताराम शिवतरकरांना चांभार समाजाची पार्श्वभूमी होती. त्यांचे वदील नामदेवराव शिवतरकर हे सुद्धा शिक्षक होते. आणि स्वत: सुद्धा ई.स. १९०९ मध्ये शालेय शिक्षण संपवून नगरपालिका शाळा (परळ मुंबई) प्राथमीक शाळेचे मुख्याध्यापक झाले (ई.स. १९२६), शिक्षण परिवेक्षक म्हणूनही त्यांना बढती मिळाली. ई.स. १९४९ मध्ये ते निवृत्त झाले. त्यांना आर्य समाज आणि आंबेडकरी दलित चळवळी बद्दल आस्था होती.

सामाजीक कारकीर्द

ई.स. १९१४ पासून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या सानिध्यात आले. डॉ. बाबासाहेबांच्या इंग्लंड प्रवासा दरम्यान मुकनायक नियत कालिकाची जबाबदारी घोलपांसोबत पाहिली. बहिष्कृत हितकारिणी सभेचे सचिव म्हणून काम पाहिले. १९-२० डिसेंबर १९२७ महाड येथील सभेच्या आयोजनात सहभाग दिला. नाशिकच्या काळाराम मंदिर प्रवेश सत्याग्रहात सहभाग घेतला (२ मार्च १९३०). गोलमेज परिषदेसाठी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या भूमिकेचे समर्थन केले. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्थापित डिप्रेस्ड क्लासेस एज्युकेशन सोसायटीचे सचिव आणि कोषाध्यक्ष होते. ६ आणि ७ मे १९३३ ला अकोला येथे डिप्रेस्ड क्लासेस कॉन्फरन्स भरविली. ९ मे १९३३ रोजी कापुस तळणी येथे झालेल्या चांभार समाजाच्या सभेचे नेतृत्व केले. १९५२ मध्ये रोहीदास समाज पंचायतीची स्थापना करुन १९६३ पर्यंत तिचे अध्यक्ष राहीले.

राजकीय कारकीर्द

पुणे करारातील एक स्वाक्षरीदार होते (ई.स. १९३२). डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या हिंदू धर्म सोडण्याच्या घोषणेचे समर्थन त्यांनी टाळले (ई.स. १९३५). ३१ मे १९४० च्या काँग्रेस प्रणित ए.डी. रणखंबे यांच्या सभेस हजेरी लावली. मुंबई विधानसभेसाठी स्वांत्र्योत्तर पहिली निवडणूक SCF (पूर्ण नाव हवे) च्या आर, डी. भांडारे यांना काँग्रेसच्या तिकिटावरून लढून निवडून आले (ई.स. १९५२).