"चिमणी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

चिमणी
शास्त्रीय नाव	सिकोनिया सिकोनिया; (Passer domesticus)
कुळ	; (Passeridae)
अन्य भाषांतील नावे
इंग्लिश	हाऊस स्पॅरो; (House Sparrow)
संस्कृत	चटक, वार्तिका, गृहनीड, पोतकी
हिंदी	सिडिया, गौरय्या

इतिहास न्याहाळा

← मागील फरक पुढील फरक →

Content deleted Content added

दृश्यविकिमजकूर

Inline

१८:५९, ४ मार्च २०१६ ची आवृत्ती

PasserDomesticusDistribution.png

चिमण्यांचा जागतिक आढळ दर्शवणारा नकाशा
मुळ आढळ
नवा आढळ

भारतात सर्वात जास्त संख्येने असणारा पक्षी म्हणून चिमणी परिचयाची आहे. नर चिमणीच्या कपाळाचा, शेपटीवरचा आणि पार्श्वभाग राखाडी, कानाजवळ पांढरा, चोच काळी, कंठ ते छातीच्या भागावर मोठा काळा भाग, डोक्यापासून खाली पोटाचा भाग पांढरा असून पाठीवर तपकिरी काळ्या तुटक रेषा असतात. मादी मातकट तपकिरी रंगाची असून तिच्या अंगावर काळ्या तपकिरी रंगाच्या तुटक रेषा असतात. तिची चोच फिकट तपकिरी रंगाची असते.

चिमणीचा आवाज ऐका (सहाय्य·माहिती)

हा पक्षी हिमालयाच्या २००० मी. उंचीपर्यंत, तसेच भारतभर सर्वत्र आढळतो तसेच बांगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, म्यानमारसह इतरही देशात आढळतो. भारतात काश्मिरी आणि उत्तर-पश्चिमी अशा याच्या किमान दोन उपजातीही आढळतात.

माणसाच्या अगदी जवळच राहणारा हा पक्षी असून कीटक, धान्य, मध, शिजवलेले अन्न असे सर्व प्रकारचे खाद्य खातो. विणीचा हंगाम वर्षभर असू शकणारा पक्षी अशी ओळखही या पक्ष्याची आहे. गवत, कापूस, पिसे, मिळतील त्या वस्तू वापरून घराचे छत, वळचणीच्या जागा, दिव्यांच्या मागे, झाडांवर असे कुठेही घरटे बांधतो. मादी फिकट हिरव्या पांढर्‍या रंगाची, त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली ४ ते ५ अंडी देते. अंड्यांच्या रंगात स्थानिक बदलही आहेत. नर-मादी घरटे बांधण्यापासून, अंडी उबविणे, पिलांना खाऊ घालणे वगैरे सर्व कामे मिळून करतात. चिमण्यांचे आयुष्य सहा महिने ते तीन वर्षांपर्यंत असते. ज्ञात असलेली सर्वात वयस्कर वन्य चिमणी जवळपास दोन दशके जगली.^[१] त्याचबरोबर नोंद असलेली सर्वात वयस्कर कैदेतील चिमणी २३ वर्षे जगली.^[२]

चिमण्यांच्या बाबतीत अशी एक वदंता आहे की, एखाद्या चिमणीला माणसाने पकडले आणि परत सोडले, तर बाकीच्या चिमण्या त्या चिमणीला त्यांच्यामधे घेत नाहीत व चोचीने मारतात किंवा तिला बहिष्कृत करतात; प्रसंगी,जीव देखील घेतात.^{[ संदर्भ हवा ]}

अलीकडे वाढत्या शहरीकरणामुळे चिमण्यांची संख्या झपाट्याने कमी होत आहे. विषेशत: शहरांमध्ये मोबाईल टॉवर्समधून होणारे विद्युतचुंबकीय उत्सर्जन,^[३] आधुनिक प्रकारच्या घरबांधणी पद्धतीमुळे घरट्यांच्या जागांची अनुपलब्धता, अन्नाची अनुपलब्धता, शहरांमधील वाढते प्रदूषण यांसारख्या अनेक कारणांमुळे चिमण्यांची संख्या झपाट्याने कमी होत आहे.^[४]^[५]

२० मार्च हा दिवस दरवर्षी जागतिक चिमणी दिवस म्हणून पाळला जातो.

चित्रदालन

नर चिमणी
मादी चिमणी
मादी चिमणी
नर आणि मादी चिमणी
नर आणि मादी चिमणी
चिमणीची अंडी
चिमणीची पिल्ले

संदर्भ

^ (इंग्रजी भाषेत) http://www.euring.org/data_and_codes/longevity-voous.htm. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
^ AnAge: the Animal Ageing and Longevity Database (इंग्रजी भाषेत) http://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=Passer_domesticus. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
^ http://www.loksatta.com/maharashtra-news/radiation-from-mobile-towers-affect-sparrow-406169/. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
^ http://www.lokmat.com/storypage.php?catid=29&newsid=175. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
^ http://www.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5307612650049932468&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&fb_comment_id=711602918866776_31513452. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

बाह्य दुवे

[1] (इंग्रजी भाषेत) http://www.euring.org/data_and_codes/longevity-voous.htm. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

[2] AnAge: the Animal Ageing and Longevity Database (इंग्रजी भाषेत) http://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=Passer_domesticus. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

[3] ttp://www.loksatta.com/maharashtra-news/radiation-from-mobile-towers-affect-sparrow-406169/. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

[4] ttp://www.lokmat.com/storypage.php?catid=29&newsid=175. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

[5] ttp://www.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5307612650049932468&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&fb_comment_id=711602918866776_31513452. ४ मार्च, २०१६ रोजी पाहिले. |ॲक्सेसदिनांक= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

@@ ओळ १९: / ओळ १९: @@
 माणसाच्या अगदी जवळच राहणारा हा पक्षी असून कीटक, धान्य, मध, शिजवलेले अन्न असे सर्व प्रकारचे खाद्य खातो. विणीचा हंगाम वर्षभर असू शकणारा पक्षी अशी ओळखही या पक्ष्याची आहे. गवत, कापूस, पिसे, मिळतील त्या वस्तू वापरून घराचे छत, वळचणीच्या जागा, दिव्यांच्या मागे, झाडांवर असे कुठेही घरटे बांधतो. मादी फिकट हिरव्या पांढर्‍या रंगाची, त्यावर तपकिरी ठिपके असलेली ४ ते ५ अंडी देते. अंड्यांच्या रंगात स्थानिक बदलही आहेत. नर-मादी घरटे बांधण्यापासून, अंडी उबविणे, पिलांना खाऊ घालणे वगैरे सर्व कामे मिळून करतात. चिमण्यांचे आयुष्य सहा महिने ते तीन वर्षांपर्यंत असते. ज्ञात असलेली सर्वात वयस्कर वन्य चिमणी जवळपास दोन दशके जगली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.euring.org/data_and_codes/longevity-voous.htm|ॲक्सेसदिनांक=४ मार्च, २०१६|प्रकाशक=EURING: The European Union for Bird Ringing|शीर्षक=युरोपीअन लाँजेविटी रेकॉर्डस् (European Longevity Records)|भाषा=इंग्रजी}}</ref> त्याचबरोबर नोंद असलेली सर्वात वयस्कर कैदेतील चिमणी २३ वर्षे जगली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|शीर्षक=ॲन एज एंट्री फॉर पास्सर डोमेस्टिकस (AnAge entry for ''Passer domesticus'')|दुवा=http://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=Passer_domesticus|ॲक्सेसदिनांक = ४ मार्च, २०१६|work=AnAge: the Animal Ageing and Longevity Database|भाषा=इंग्रजी}}</ref>
-चिमण्यांमध्ये अशी एक प्रथा आहे की, एखाद्या चिमणीला माणसाने पकडली आणि परत सोडली तर, बाकी सर्व चिमण्या त्या चिमणीला त्याच्यामधे घेत नाहीत व चोची ने मारतात किंबहुना तिला बहीष्कृत करतात. प्रसंगी,जीव देखील घेतात.{{संदर्भ हवा}}
+चिमण्यांच्या बाबतीत अशी एक वदंता आहे की, एखाद्या चिमणीला माणसाने पकडले आणि परत सोडले, तर बाकीच्या चिमण्या त्या चिमणीला त्यांच्यामधे घेत नाहीत व चोचीने मारतात किंवा तिला बहिष्कृत करतात; प्रसंगी,जीव देखील घेतात.{{संदर्भ हवा}}
 अलीकडे वाढत्या शहरीकरणामुळे चिमण्यांची संख्या झपाट्याने कमी होत आहे. विषेशत: शहरांमध्ये मोबाईल टॉवर्समधून होणारे विद्युतचुंबकीय उत्सर्जन,<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा = http://www.loksatta.com/maharashtra-news/radiation-from-mobile-towers-affect-sparrow-406169/|शीर्षक = विद्युत चुंबकीय उत्सर्जन चिमण्यांच्या मुळावर| प्रकाशक = [[लोकसत्ता]]| दिनांक = २० मार्च, २०१४|ॲक्सेसदिनांक = ४ मार्च, २०१६}}</ref> आधुनिक प्रकारच्या घरबांधणी पद्धतीमुळे घरट्यांच्या जागांची अनुपलब्धता, अन्नाची अनुपलब्धता, शहरांमधील वाढते प्रदूषण यांसारख्या अनेक कारणांमुळे चिमण्यांची संख्या झपाट्याने कमी होत आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा = http://www.lokmat.com/storypage.php?catid=29&newsid=175|शीर्षक = चिमण्या खरंच नष्ट होत आहेत?| प्रकाशक = [[लोकमत]]| दिनांक = ३१ मे, २०१४|ॲक्सेसदिनांक = ४ मार्च, २०१६}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|दुवा = http://www.esakal.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5307612650049932468&SectionId=10&SectionName=%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%87&fb_comment_id=711602918866776_31513452|शीर्षक = देश-विदेशांत "चिमणी वाचवा'चा चिवचिवाट| प्रकाशक = [[सकाळ]]| दिनांक = १९ मार्च, २०१३|ॲक्सेसदिनांक = ४ मार्च, २०१६}}</ref>
+२० मार्च हा दिवस दरवर्षी जागतिक चिमणी दिवस म्हणून पाळला जातो.
 ==चित्रदालन==