लछमन हर्दवाणी

प्रा. लछमन परसराम हर्दवाणी हे सिंधी, मराठी व हिंदी या भाषांमध्ये लिहिणारे लेखक, अनुवादक, कोशकार व भाषातज्ज्ञ आहेत.

सिंध प्रांतात जन्माला आलेले प्रा. हर्दवाणी हे भारताच्या फाळणीनंतर आई-वडिलांबरोबर मजल दरमजल करीत पुण्याला आले. पुण्यातून एम.ए. केल्यानंतर ते अहमदनगरच्या महाविद्यालयात हिंदीचे प्राध्यापक झाले. मातृभाषा सिंधीची साथ न सोडता त्यांनी हिंदीचे अध्यापन आणि त्याच वेळी मराठी-सिंधीची सेवा चालू ठेवली. प्रा. हर्दवाणींनी ज्ञानेश्वरी, दासबोध अशा मराठीतील अक्षरवाङ्‌मयाचे सिंधी भाषेत रसाळ भाषांतर केले.

प्रा. हर्दवाणी यांची सिंधी, मराठी व हिंदी या भाषांत आजपर्यंत ९० पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. त्यांच्या मतानुसार, संस्कृतपासून निघालेल्या सिंधी भाषेची मूळ-स्वाभाविक लिपी देवनागरीच आहे. ब्रिटिश सरकारच्या काळात तिची लिपी अरेबिकमध्ये कृत्रिमरीत्या करण्यात आली होती. हर्दवाणी यांनी गेल्या चाळीस वर्षांत आपली बहुतेक पुस्तके देवनागरी लिपीत मुद्रित करून स्व-खर्चाने प्रकाशित केली आहेत.

सिंधी, मराठी, हिंदी भाषेतील त्यांची पुस्तके त्यांनी अनेकांना भेट देऊन आपण फक्त सिंधी व्यापारी नाही हेदाखवून दिले आहे.

’शाह लतीफ सिंधी रिसालो कार सूफी कवि सन १६८९ ते १७५२’ या कल्याण आडवाणी लिखित इंग्रजी ग्रंथाचा हर्दवाणी यांनी मराठी अनुवाद केला आहे.

प्रा.लछ्मन परसराम हर्दवाणी यांची पुस्तके

• अचो सिन्धी सिखूं भाग १,२,३.
• अनाहुत आणि इतर सिंधी कथा
• इष्टदेव झूलेलाल
• चला सिंधी शिकू या भाग १,२,३. (मराठी माणसांना सिंधी भाषा शिकण्यासाठीचे पुस्तक). या पुस्तकाचे प्रकाशन(इ.स.२०१३) हर्दवाणी यांनी स्वतःच केले आहे. या पुस्तकात सिंधी आणि मराठी भाषेतील साम्यस्थळे आणि दोन्ही भाषेतील समान अर्थाचे आणि समान उच्चाराचे किमान ५००० शब्द दिलेले आहेत.
• जर्मन-मराठी-सिंधी शब्दकोश (सहलेखक - अविनाश बिनीवाले)
• तुकारामाची अभंगगाथा (सिंधी भाषांतर)
• दयाल (सिंधी अनुवाद, मूळ मराठी लेखक - आबासाहेब वाघमारे)
• दासबोध (सिंधी भाषांतर)
• बाबा गेलाराम भाग १,२,३
• मनाचे श्लोक (सिंधी भाषांतर)
• मराठी-सिंधी शब्दकोश (हा महाराष्ट्र सरकारच्या साहित्य आणि संस्कृती मंडळाने १९९२साली प्रकाशित केला आहे.)
• शाह जो रसालो
• शाह लतीफ (मराठी अनुवाद, मूळ सिंधी लेखक - कल्याण आडवाणी)
• सचल सरमस्त जी कविता
• सामीअ जा सलोक
• सिंधी-मराठी शब्दकोश (१९९२)
• सिंधी लघुकथा (मराठी भाषांतर)
• सुखी आणि सफल जीवनाचे रहस्य (मराठी अनुवाद, मूळ सिंधी लेखक - होलाराम हंस)
• हिकिड़ो हो राजा (बाल काव्य कहाणियूं)
• ज्ञानेश्वरी (सिंधी भाषांतर)

पुरस्कार

• सिंधी-हिंदी-मराठीचे ज्येष्ठ साहित्यिक प्रा. लछमन यांना १९९२ साली डॉ. इरावती कर्वे यांच्या ‘युगान्त’ या मराठी पुस्तकाचे सिंधी भाषेतील भाषांतराबद्दल साहित्य अकादमीचा पुरस्कार मिळाला होता. परंतु साहित्य अकादमीच्या देवनागरी सिंधी लिपीच्या विरोधात्मक धोरणाच्या निषेधार्थ त्यांनी तो अकादमीला परत केला. केंद्र सरकारने सिंधी भाषेसाठी अरबी आणि देवनागरी लिपीला मान्यता दिली असल्याने देवनागरी सिंधी लिपीत लिहिणार्‍यांनादेखील या योजनांचा लाभ मिळण्याची आवश्यकता आहे. मात्र, अकादमीने फक्त अरबी सिंधीतील पुस्तकांनाच पुरस्कार देण्याचा अन्यायकारक निर्णय घेतला आहे, असा आरोपही प्रा. हर्दवाणी यांनी केला होता.
• प्रा. लछमन परसराम हर्दवाणी यांना दिल्ली येथील ‘राष्ट्रीय सिंधी भाषा विकास परिषद’ या संस्थेतर्फे ‘साहित्य सन्मान’ व जीवन गौरव पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. पाच लाख रुपये व सन्मानपत्र, असे या पुरस्काराचे स्वरूप आहे. ७ फेब्रुवारी २०१६ रोजी इंदूर येथे केंद्रीय मनुष्यबळ विकासमंत्री स्मृती इराणी यांच्या हस्ते पुरस्कार वितरण झाले.