रामधारीसिंह दिनकर

रामधारीसिंह दिनकर
रामधारीसिंह दिनकर
जन्म नाव	रामधारीसिंह दिनकर
जन्म	२३ सप्टेंबर, इ.स. १९०८ सिमरीया, जि. मुंगेर (बिहार)
मृत्यू	२५ एप्रिल, इ.स. १९७४
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
पुरस्कार	साहित्य अकादमी पुरस्कार (इ.स. १९६०) ज्ञानपीठ पुरस्कार पद्मभूषण पुरस्कार (इ.स. १९५९)

रामधारीसिंह दिनकर (जन्म - २३ सप्टेंबर, इ.स. १९०८ मृत्यू - २५ एप्रिल, इ.स. १९७४) हे साहित्यकार होते. आधुनिक काळातील सर्वोत्तम कवी म्हणून त्यांची ओळख आहे. राष्ट्रवाद किंवा राष्ट्रवाद हे त्यांच्या कवितेचे मूळ गृहीत धरून त्यांना 'युग-चरण' आणि 'काळाचा बार' अशी नावे दिली आहेत. 'दिनकर' हे स्वातंत्र्यापूर्वी बंडखोर कवी म्हणून प्रस्थापित झाले आणि स्वातंत्र्यानंतर ते 'राष्ट्रकवी' म्हणून ओळखले जाऊ लागले. ते चित्रकार कवींच्या पहिल्या पिढीतील कवी होते. त्यांच्या कवितांमध्ये एकीकडे ऊर्जा, विद्रोह, राग आणि क्रांतीची हाक आहे तर दुसरीकडे हळुवार सौंदर्यात्मक भावनांची अभिव्यक्ती आहे. कुरुक्षेत्र आणि उर्वशी या त्यांच्या कृतींमध्ये या दोन प्रवृत्तींचा कळस आपल्याला आढळतो.

परिचय

रामधारीसिंह दिनकर यांनी इ.स. १९३२ साली पटना विश्वविद्यालयातून इतिहास विषयात बी.ए. (ऑनर्स) ही पदवी घेतली. इ.स. १९३४ ते इ.स. १९४२ पर्यंत बिहार सरकारच्या अखत्यारीतील एका संस्थेत सब रजिष्ट्रार या पदावर कार्य केले. इ.स. १९४३ ते इ.स. १९४९ या कालावधीत माहिती विभागात नोकरी केली. रामधारीसिंह दिनकर हे इ.स. १९५२ ते इ.स. १९६४ या कालावधीत राज्यसभेचे सदस्य होते. इ.स. १९६५ मध्ये ते भागलपूर विश्वविद्यालयाचे कुलपती बनले व त्यानंतर एका वर्षाने भारताच्या केंद्र सरकारचे हिंदी सल्लागार म्हणूनही त्यांनी काम केले.

पुरस्कार आणि सन्मान

• 'कुरूक्षेत्र' साठी साहित्यकार संसद (अलाहाबाद) पुरस्कार (इ.स. १९४८)
• नागरी प्रचारिणी सभेचे द्विवेदी पदक (दोन वेळा)
• 'उर्वशी'साठी उत्तरप्रदेश सरकारचा पुरस्कार
• नागरी प्रचारिणी सभेचा रत्नाकर पुरस्कार
• 'संस्कृति के चार अध्याय' यासाठी साहित्य अकादमी पुरस्कार (इ.स. १९६०)
• पद्मभूषण पुरस्कार (इ.स. १९५९)
• भागलपूर विद्यापीठाची डि.लीट ही मानद उपाधी (इ.स. १९६१)
• 'उर्वशी'साठी ज्ञानपीठ पुरस्कार

बाह्यदुवे

• रामधारीसिंह दिनकर यांची पीडीएफ प्रकारातील पुस्तके Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.