राणी बंग
| राणी बंग | |
|---|---|
 | |
| जन्म |
राणी चारी डिसेंबर, १९५१ चंद्रपूर, महाराष्ट्र |
| निवासस्थान | शोधग्राम, गडचिरोली |
| राष्ट्रीयत्व | भारतीय |
| शिक्षण | एम.बी.बी.एस., एम.डी. (स्त्रीरोगशास्त्र), एम.पी.एच. |
| प्रशिक्षणसंस्था | जॉन्स हॉपकिन्स विद्यापीठ, बाल्टिमोर, अमेरिका |
| पेशा | वैद्यकीय संशोधक, सामाजिक कार्यकर्त्या, लेखिका |
| कारकिर्दीचा काळ | १९८५ पासून |
| जोडीदार | अभय बंग |
| अपत्ये | आनंद, अमृत |
| पुरस्कार | महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार (२००३), पद्मश्री पुरस्कार (२०१८), डी.लिट. (टिळक महाराष्ट्र विद्यापीठ) |
|
संकेतस्थळ http://www.searchgadchiroli.org/ | |
राणी बंग (जन्म: १९५१) या मराठी वैद्यकीय संशोधक, सामाजिक कार्यकर्त्या आणि लेखिका आहेत.[१] त्या सर्च या संस्थेमार्फत गडचिरोली येथे ग्रामीण आणि आदिवासी भागात वैद्यकीय सेवा, संशोधन आणि सामाजिक कार्य करतात.[२] त्यांच्या पती अभय बंग यांच्यासोबत त्यांनी आदिवासी आणि ग्रामीण महिलांच्या आरोग्य समस्यांवर महत्त्वपूर्ण संशोधन केले आहे, ज्याला आंतरराष्ट्रीय मान्यता मिळाली आहे.[३] त्यांचे कानोसा आणि गोईण ही पुस्तके आदिवासी स्त्रियांच्या आरोग्य आणि जीवनावर प्रकाश टाकतात.[४]
बालपण
[संपादन]राणी बंग यांचा जन्म चंद्रपूर जिल्ह्यात झाला. त्यांचे पूर्वाश्रमीचे नाव राणी चारी आहे. त्यांचे वडील प्रसिद्ध वैद्य होते. त्यांचे सुरुवातीचे शिक्षण चंद्रपूर येथे झाले.
शिक्षण
[संपादन]राणी बंग यांनी नागपूर मेडिकल कॉलेजमधून एम.बी.बी.एस. पदवी मिळवली. त्यानंतर त्यांनी स्त्रीरोगशास्त्र (Gynecology) या विषयात एम.डी. केले. १९८४ मध्ये त्यांनी जॉन्स हॉपकिन्स विद्यापीठ, अमेरिका येथून मास्टर्स इन पब्लिक हेल्थ (एम.पी.एच.) पदवी प्राप्त केली.
वैयक्तिक आयुष्य
[संपादन]राणी बंग यांनी अभय बंग यांच्याशी प्रेमविवाह केला. दोघेही नागपूर मेडिकल कॉलेजचे विद्यार्थी होते. त्यांना आनंद आणि अमृत ही दोन मुले आहेत. राणी यांचा कार्यतत्पर आणि संवेदनशील स्वभाव त्यांचे वैशिष्ट्य आहे. त्यांनी गडचिरोलीसारख्या मागास भागात वैद्यकीय आणि सामाजिक कार्यासाठी स्वतःला वाहून घेतले.
कार्य
[संपादन]राणी बंग यांनी सर्च संस्थेमार्फत गडचिरोलीतील आदिवासी आणि ग्रामीण भागात वैद्यकीय सेवा आणि संशोधन कार्य केले. त्यांचे प्रमुख कार्य खालीलप्रमाणे:
- स्त्री आरोग्य संशोधन: गडचिरोलीतील दोन गावांमधील संशोधनातून त्यांनी सिद्ध केले की ९२% स्त्रियांना गायनॅकॉलॉजिकल आजार आहेत. यामुळे जागतिक आरोग्य संघटनेने "वूमन अँड चाईल्ड हेल्थ" ही घोषणा स्वीकारली.
- दारूबंदी चळवळ: अभय बंग यांच्यासोबत त्यांनी १९८८ मध्ये गडचिरोलीत दारूबंदी चळवळ यशस्वी केली.
- सर्च संस्था: सर्च संस्थेमार्फत त्यांनी अशिक्षित आदिवासी महिलांना आरोग्यदूत म्हणून प्रशिक्षण देऊन वैद्यकीय सेवा पुरवल्या.
साहित्य
[संपादन]राणी बंग यांनी आदिवासी स्त्रियांच्या आरोग्य आणि जीवनावर दोन पुस्तके लिहिली आहेत:
- कानोसा: या पुस्तकात गडचिरोलीतील आदिवासी स्त्रियांच्या व्यक्तिगत जीवनातील संवेदनशील आणि खाजगी विषयांवर त्यांनी मनमोकळेपणाने लिहिले आहे. यात स्त्री-पुरुष संबंध आणि प्रजनन या विषयांचा वेध घेतला आहे.
- गोईण: 'गोईण' म्हणजे मैत्रीण. या पुस्तकात गडचिरोलीतील आदिवासींशी संवादातून मिळालेली माहिती संकलित केली आहे. यात जंगलातील झाडांचे खाद्य, औषधी, सरपण आणि इतर उपयोग यांचे वर्णन आहे.
पुरस्कार
[संपादन]राणी बंग आणि अभय बंग यांना खालील पुरस्कार मिळाले आहेत:
- महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार (२००३)
- पद्मश्री पुरस्कार (२०१८)
- टिळक महाराष्ट्र विद्यापीठाची डी.लिट. सन्माननीय पदवी
त्यांच्या साहित्याला आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार
संदर्भ
[संपादन]- खरेखुरे आयडॉल्स, युनिक फीचर्स, २००६, संपादक: सुहास कुलकर्णी, लेख: श्रुती पानसे, पाने ११-१९
- कानोसा, राणी बंग
- गोईण, राणी बंग
बाह्य दुवे
[संपादन]सर्च संस्थेचे संकेतस्थळ राणी बंग - गडचिरोलीतील अनुभव
- ^ "लोकसत्ता सर्व कार्येषु सर्वदा कार्यक्रमात डॉ. राणी बंग". लोकसत्ता. 2018-03-15. 2025-05-14 रोजी पाहिले.
- ^ "निर्माण संस्थेचे सामाजिक कार्य". लोकसत्ता. 2017-10-11. 2025-05-14 रोजी पाहिले.
- ^ "डॉ. राणी बंग यांचा लॅन्सेटकडून सन्मान". लोकसत्ता. 2019-05-11. 2025-05-14 रोजी पाहिले.
- ^ "स्त्रियांसाठी मायेचा शब्द". लोकसत्ता. 2023-01-21. 2025-05-14 रोजी पाहिले.