युक्तिवाद सिद्धांत
युक्तिवाद सिद्धांत हा तार्किक तर्काद्वारे निष्कर्षांचे समर्थन कसे केले जाऊ शकते किंवा परिसराद्वारे कसे कमी केले जाऊ शकते याचा सखोल अभ्यास आहे। तर्कशास्त्र, द्वंद्वात्मक आणि वक्तृत्वातील ऐतिहासिक उत्पत्तीसह, युक्तिवाद सिद्धांतामध्ये नागरी वादविवाद, संवाद, संभाषण आणि मन वळवणे या कला आणि विज्ञानांचा समावेश होतो. हे कृत्रिम आणि वास्तविक-जगाच्या सेटिंग्जमध्ये अनुमान, तर्कशास्त्र आणि प्रक्रियात्मक नियमांचे नियम अभ्यासते। [१]
युक्तिवादामध्ये संवादाचे विविध प्रकार समाविष्ट आहेत , उदाहरणार्थ चर्चा आणि वाटाघाटी ज्या एकत्रित निर्णय क्षमतेच्या प्रक्रियेशी संबंधित आहेत। [२] यात एरिस्टिक डायलॉग देखील समाविष्ट आहे, सामाजिक वादविवादाची शाखा ज्यामध्ये प्रतिस्पर्ध्यावर विजय हे प्राथमिक ध्येय आहे आणि शिकवण्यासाठी वापरला जाणारा उपदेशात्मक संवाद। [३] ही शिस्त ज्या माध्यमांनी लोक व्यक्त करू शकतात आणि तर्कशुद्धपणे निराकरण करू शकतात किंवा कमीतकमी त्यांचे मतभेद व्यवस्थापित करू शकतात अशा माध्यमांचा देखील अभ्यास करते। [४]
वितर्कांची अंतर्गत रचना[संपादन]
सामान्यत: युक्तिवादाची अंतर्गत रचनेमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- गृहीतकांचा संच,
- तर्क किंवा तार्किक निष्कर्ष शोधण्याची पद्धत, आणि
- एक निष्कर्ष किंवा मुद्दा.
युक्तिवादाला एक किंवा अधिक परिसर आणि एक निष्कर्ष असतो.
संवादाचे प्रकार[संपादन]
त्याच्या सर्वात सामान्य स्वरुपात, वादामध्ये एक व्यक्ती आणि संवादक किंवा विरोधक संवादामध्ये गुंतलेले असतात, प्रत्येकजण भिन्न स्थानांवर विवाद करतो आणि एकमेकांचे मन वळवण्याचा प्रयत्न करतो, परंतु संवादाचे विविध प्रकार आहेत: [५]
- मन वळवणे संवादाचे उद्दिष्ट वेगवेगळ्या पोझिशन्सच्या परस्परविरोधी दृष्टिकोनाचे निराकरण करणे आहे.
- वाटाघाटींचे उद्दिष्ट सहकार्य आणि डीलमेकिंगद्वारे हितसंबंधांचे संघर्ष सोडवणे आहे.
- ज्ञानाच्या वाढीद्वारे सामान्य अज्ञान दूर करणे हे चौकशीचे उद्दिष्ट आहे.
- निर्णयापर्यंत पोहोचून कारवाई करण्याची गरज सोडवणे हे विचारविमर्शाचे उद्दिष्ट आहे.
- माहिती मिळविण्याचा उद्देश दुसऱ्या पक्षाकडून माहिती मागवून एका पक्षाचे अज्ञान कमी करणे आहे जे काही जाणून घेण्याच्या स्थितीत आहे.
- शाब्दिक लढाईद्वारे शत्रुत्वाची परिस्थिती सोडवणे इरिस्टिकचे उद्दिष्ट आहे.
- ^ Frans H. Van Eemeren, Rob Grootendorst (2004). "A Systematic Theory of Argumentation" (PDF). Published by the Press Syndicate of the University of Cambridge. Philosophy: 12. आयएसबीएन 0-521-83075-3 (hard). आयएसबीएन 0-521-53772-X (soft).
- ^ Jory, Constanza Ihnen (May 2016). "Negotiation and deliberation: grasping the difference". Argumentation. 30 (2): 145–165 [146]. doi:10.1007/s10503-014-9343-1.
- ^ van Eemeren, Frans H.; Garssen, Bart; Krabbe, Erik C. W.; Snoeck Henkemans, A. Francisca; Verheij, Bart; Wagemans, Jean H. M. (2014). Handbook of argumentation theory. New York: Springer Verlag. pp. 65–66. doi:10.1007/978-90-481-9473-5. ISBN 9789048194728. OCLC 871004444.
At the start of Topics VIII.5, Aristotle distinguishes three types of dialogue by their different goals: (1) the truly dialectical debate, which is concerned with training (gumnasia), with critical examination (peira), or with inquiry (skepsis); (2) the didactic discussion, concerned with teaching; and (3) the competitive (eristic, contentious) type of debate in which winning is the only concern.
- ^ Walton, Douglas N. (1990). "What is Reasoning? What Is an Argument?". The Journal of Philosophy. 87 (8): 399–419. doi:10.2307/2026735. JSTOR 2026735.
- ^ Walton, Douglas; Krabbe, E. C. W. (1995). Commitment in Dialogue: Basic Concepts of Interpersonal Reasoning. Albany: SUNY Press.