माधव गोविंद वैद्य किंवा बाबूराव वैद्य हे संस्कृतचे व्यासंगी विद्वान होते.. त्यांचा जन्म वर्धा जिल्ह्यातील तरोडा या गावी १९२३ साली झाला. त्यांचे निघन नागपुरात १९ डिसेंबर २०२० रोजी झाले.

शिक्षण

मा.गो. वैद्यांचे चौथीपर्यंतचे शिक्षण तरोड्यात आदितवार दरवाजा प्राथमिक शाळेत झाल्यानंतर त्यांच्या मावसकाकाने त्यांना नागपुरात पुढील शिक्षणासाठी आणले. अकरावी मॅट्रिकनंतर १९३९ साली त्यांनी नागपूरमधीलच मॉरिस कॉलेजमध्ये बी.ए.साठी प्रवेश घेतला. संस्कृत व गणित हे विषय घेऊन त्यांनी बी.ए.ची परीक्षा विद्यापीठातून प्रथम क्रमांकाने उत्तीर्ण केली. संस्कृत विषयात एम.ए. करण्यासाठी त्यांना किंग एडवर्ड मेमोरियल शिष्यवृत्ती मिळाली.

नोकरी

एम.ए.झाल्यावर मा.गो. वैद्य न्यू इरा हायस्कूल(आता, नवयुग विद्यालय) या शाळेत शिक्षक म्हणून लागले. त्या सुमारास याचदरम्यान महामहोपाध्याय वा. वि. मिराशी यांनी डॉ. रघुवीर यांना संस्कृत कोशासाठी दोन मदतनीस हवे आहेत, असे कळल्यानंतर न्यू इरा हायस्कूलमधील नोकरी सोडून त्यांनी संस्कृत कोषाचे काम सुरू केले. मात्र काही कारणाने हे काम सोडावे लागले.

पुढची नोकरी कुर्वे स्कूल मध्ये गणिताचे शिक्षक म्हणून आणि त्यानंतरची पब्लिक सर्विस कमिशनच्या ऑफिसात. १९४९ साली ते नागपूरच्या हिस्लॉप कॉलेजात संस्कृतचे प्राध्यापक म्हणून लागले. मा.गो. वैद्यांनी सलग १७ वर्षे हिस्लॉप कॉलेजमध्ये इंग्रजी माध्यमातून संस्कृतचे अध्यापन केले. त्यांचे मराठी प्रमाणेच संस्कृत-इंग्रजीवर अद्भुत प्रभुत्व होते. त्यांनी १९६६मध्ये कॉलेजची नोकरी सोडली.

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सक्रिय स्वयंसेवक

मॉरिस कॉलेजमध्ये असताना १९४३ सालापासूनच मा.गो. वैद्य राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सक्रिय स्वयंसेवक होते. १९४८ साली गांधीहत्येनंतर संघावर बंदी आली, त्यावेळी त्यांनी भूमिगत राहून काम केले. त्याकाळात ते छान शर्ट, पॅंट, टाय लावून वावरत असायचे. त्यामुळे पोलिसांना संशय आला नाही.

हिस्लॉप कॉलेजमध्ये अध्यापन करत असताना मा.गो. वैद्य यांनी संघाशी असलेली निष्ठा कधीही लपविली नाही. इतकेच नव्हे तर १९५४-५५ साली प्राध्यापकांनी कोणत्याही राजकीय पक्षाशी बांधिलकी ठेवू नये किंवा निवडणुकीत भाग घेऊ नये, या सरकारी फतव्यावर तसा करार करण्याचे बाणेदारपणे नाकारले.

मा.गो. वैद्यांनी हिस्लॉप कॉलेज सोडल्यामुळे कॉलेजचे फार मोठे नुकसान झाले आहे असे कॉलेजचे तत्कालीन प्राचार्य मोझेस म्हणाले. मात्र दुसरा कसलाही विचार न करता मा.गो. वैद्य हे १९६६मध्ये तरुण भारत या मराठी वृत्तपत्रात दाखल झाले.

१९५४-५५ मध्ये प्राध्यापकांनी कोणत्याही राजकीय पक्षाशी बांधिलकी ठेवू नये किंवा निवडणुकीत भाग घेऊ नये, असे करार विद्यार्थ्यांकडून करून घेतले होते. तेव्हा त्यास वैद्य यांनी नकार दिला होता. नंतर मा. गो. वैद्यांनी हिस्लॉप कॉलेज सोडले. पुढे वैद्य यांनी पत्रकारितेत पाऊल ठेवले. आणीबाणीत सेन्सॉरशिप लागू झाल्यावर त्यांनी संपादक म्हणून लिहिलेले अग्रलेख गाजले होते. १९७८ मध्ये मा. गो. वैद्य यांची महाराष्ट्र विधान परिषदेचे सदस्य म्हणून निवड झाली होती.

संघात भूषविली अनेक पदे

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी एकनिष्ठ असलेल्या मा. गो. वैद्य यांच्यावर अनेक जबाबदाऱ्या देण्यात आल्या होत्या, त्या त्यांनी नेटाने पार पाडल्या. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे अखिल भारतीय बौद्धिक प्रमुख, अखिल भारतीय प्रचार प्रमुख, अखिल भारतीय प्रवक्ता म्हणून काम करताना वैद्य यांनी आपली छाप सोडली. संघ परिवारात सर्वांसाठी ते आदरणीय होते. हिंदुत्वावर त्यांचं विपुल साहित्य प्रकाशित झालेले असून त्यांना अनेक पुरस्कांरांनीही सन्मानित करण्यात आले होते.

पत्रकार मा.गो. वैद्य

१९६६पासून पुढे अनेक वर्षे पत्रकारिता करताना अनेक उत्कृष्ट अग्रलेख, विविध विषयांवर भाष्य लिहिणाऱ्या मा. गो. वैद्यांना पत्रकारिता व समाजसेवेचे अनेक पुरस्कार मिळाले.

आणीबाणीचा काळ व त्या वेळच्या अडचणी आणि त्यातून काढलेले मार्ग हा मा.गो. वैद्य याच्या संपादकीय कारकिर्दीतल्या कायम आठवणीत असणारा काळ होता.आणीबाणीत सेन्सॉरशिप लागू झाल्यावर ‘विनाश काले विपरीत बुद्धी’ हा त्यांचा अग्रलेख डाक आवृत्तीत छापला गेला; पण शहर आवृत्तीत सेन्सॉर अधिकाऱ्याने छापू दिला नाही म्हणून अग्रलेखाची तेवढी जागा निषेध म्हणून त्यांनी मोकळी सोडली.

त्या वेळी मा.गो. वैद्य हे ‘नीरद’ या टोपण नावाने ते लेखन करीत. ‘चांगले राज्य चांगल्यांचे राज्य’ हा त्यांचा लेख वाचून दैनिक हितवादचे त्या वेळचे संपादक ए.डी. मणी यांनी त्यांचे आवर्जून अभिनंदन केले होते.

नामदार मा.गो. वैद्य

१९७८ साली मा.गो. वैद्य महाराष्ट्र विधान परिषदेचे सदस्य झाले.

सुगम संघ

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची माहिती देणारे ’सुगम संघ’ नावाचे हिंदी पुस्तक मा.गो. वैद्यांनी लिहिले आहे, ते नचिकेत प्रकाशनाने प्रसिद्ध केले आहे.. त्याची ई-आवृत्ती ६ एप्रिल २०१५ रोजी प्रकाशित झाली.

मा.गो. वैद्यांची अन्य पुस्तके

आपली संस्कृती (माहितीपर)
चांदणे प्रतिभेचे (साहित्य आणि समीक्षा)
ठेवणीतले संचित (सदरलेखन संग्रह)
मेरा भारत महान (वैचारिक)
रंग माझ्या जीवनाचे (आठवणी)
राष्ट्र राज्य आणि शासन (साहित्य आणि समीक्षा)
राष्ट्र संकल्पना आणि श्रीगुरुजी (माहितीपर आणि मार्गदर्शनपर)
शब्ददिठी शब्दमिठी (माहितीपर)
शब्दांच्या गाठीभेटी (माहितीपर)
श्री गुरुजी एक अनौखा नेतृत्व (हिंदी भाषणाचे पुस्तक)
सुगम संघ (हिंदी-मराठी, माहितीपर)
हिंदू समाज आणि ख्रिस्ती मिशनरी (वैचारिक)

(अपूर्ण)