Jump to content

भू संरक्षक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
(भू -संरक्षक या पानावरून पुनर्निर्देशित)
२०१६ मधील " स्टँड विथ स्टँडिंग रॉक " चळवळ (मार्च). घोषणांमध्ये "आम्ही भू-संरक्षणासाठी आहोत" आणि "जमिनीचे रक्षण करू."

भू -संरक्षक, जमीन संरक्षक किंवा पर्यावरण रक्षक हा एक कार्यकर्ता आहे जो पर्यावरण आणि सुरक्षित, निरोगी पर्यावरणाच्या मानवी हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी कार्य करतो. [१] [२] [३] बहुतेकदा, बचावकर्ते हे स्वदेशी समुदायाचे सदस्य असतात जे वडिलोपार्जित जमिनीचे प्रदूषण, ऱ्हास किंवा विनाशापासून संरक्षण करतात. [१]

स्थानिक लोकांसाठी जमीन आणि तिची संसाधने पवित्र मानली जाऊ शकतात आणि जमिनीची काळजी घेणे हे पूर्वज, वर्तमान लोक आणि भावी पिढ्यांचा सन्मान करणारे कर्तव्य मानले जाते. [४]

जमीन रक्षकांना शक्तिशाली राजकीय आणि कॉर्पोरेट युतींकडून तीव्र छळाचा सामना करावा लागतो ज्यांना संसाधन उत्खननातून फायदा होतो. ज्यामुळे प्रदूषण होऊ शकते. संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार परिषदेने ठरवले की भू-रक्षक हे "सर्वाधिक उघड आणि धोका असलेल्या मानवाधिकार रक्षकांपैकी आहेत." [१]

व्युत्पत्ती

[संपादन]
२०१६ मधील स्टँडिंग रॉक इंडियन रिझर्वेशन मधील भू- आणि जल-रक्षक

२०१६ च्या डकोटा ऍक्सेस पाइपलाइनच्या निषेधादरम्यान, स्टँडिंग रॉक इंडियन रिझर्व्हेशनच्या सदस्यांनी जमातीची जमीन आणि पाणीपुरवठा संरक्षित करण्यासाठी पाइपलाइनचे बांधकाम रोखले. या तळागाळातील प्रयत्नांमुळे शेकडो अटक झाली आणि पोलीस आणि नॅशनल गार्डच्या सैनिकांशी संघर्ष झाला. नकारात्मक लेखांमध्ये स्वदेशी जमीन रक्षकांचे वर्णन "आंदोलक" असे केले गेले आहे, ज्याचा अनेक पर्यावरण कार्यकर्त्यांनी निषेध केला आहे.

स्वदेशी पर्यावरण शृंखलेचे पर्यावरण कार्यकर्ते आणि अभिनेते डॅलस गोल्डटूथ यांनी "आंदोलक" या शब्दावर टीका केली आहे, "निदर्शक" हा शब्द नकारात्मक आहे आणि मूळ लोक संतप्त, हिंसक किंवा संसाधनांचे अतिसंरक्षण करणारे आहेत असे सूचित करतात. [५]

त्याऐवजी, चळवळीतील सदस्य स्वतः ला "भू-संरक्षक " म्हणून संबोधतात, ज्यामध्ये शांततावाद आणि वडिलोपार्जित जमिनींची काळजी घेण्याची जबाबदारी यावर जोर दिला जातो जो बचावकर्त्याच्या वारशाचा भाग असू शकतो. [६]

इनुइट लॅब्राडोरचे भूसंरक्षक डेनिस कोल यांनी म्हणले आहे की, "जेव्हा मी माझी औषधे घेतो, त्यावर माझ्या विश्वास असतो , वसाहतवादी कायदा ज्याला विरोध म्हणेल त्याला मी समारंभ मानतो." [७]

इतिहास

[संपादन]

होंडुरासमधील प्राणघातक जमीन संघर्ष १९९० च्या दशकाच्या सुरुवातीस आहे. [८]

जमिनीचे संरक्षण, सन्मान आणि जमिनीचे महत्त्व स्पष्ट करण्याच्या उद्देशाने केलेल्या कृतींमध्ये भू-संरक्षक सक्रिय आणि लक्षणीय भूमिका बजावतात. जलरक्षक चळवळ, भू-संरक्षक चळवळ आणि स्वदेशी पर्यावरण सक्रियता यांच्यात खोलसंबंध आहेत. [९] [१०] जमीन रक्षक पाइपलाइन, जीवाश्म इंधन उद्योग, [११] शेती किंवा गृहनिर्माण यांसारख्या विकासासाठी क्षेत्राचा नाश आणि फ्रॅकिंगसारख्या संसाधने काढण्याच्या कृतींना विरोध करतात कारण या क्रियांमुळे जमिनीचा ऱ्हास, जंगलाचा नाश आणि व्यत्यय येऊ शकतो. वस्तीचे. [१२] [१३] विशेषतः स्थानिक प्रदेशांमध्ये भू-संरक्षक जमिनीला हानी पोहोचवणाऱ्या कृतींना विरोध करतात आणि त्यांचे कार्य मानवी हक्कांशी जोडलेले आहे. [१४] डाइन लँड डिफेंडर्सच्या प्रतिरोधक रणनीती आणि संसाधने काढण्यावरील त्यांची भांडवलशाही आणि विकासविरोधी भूमिका डाइन प्रतिकाराच्या प्रदीर्घ परंपरेशी अत्यंत जोडलेली आहे, याकडे याझीने लक्ष वेधले. [१५]

संसाधन उत्खनन कृतींच्या कॉर्पोरेशनला रोखण्यासाठी राखीव जमिनींवर किंवा पारंपारिक प्रदेशांवर नाकेबंदी उभारण्याच्या स्वरूपात सक्रियता येऊ शकते. [१६] [१७] [१८] पारंपारिक प्रदेश ताब्यात घेण्याचा आणि सांस्कृतिक संबंध मजबूत करण्याचा मार्ग म्हणून जल आणि जमीन रक्षक देखील छावण्या उभारतात. भू-संरक्षक पारंपारिक प्रदेशांवर नियंत्रण ठेवण्याच्या प्रयत्नात सरकारी न्यायालय प्रणालीसारख्या कायदेशीर चौकटींद्वारे देखील कार्य करतात. [४] भू-संक्षकांनी केलेल्या सविनय कायदेभंगाच्या कृतींचे वारंवार गुन्हेगारीकरण केले जाते आणि त्यावरून झालेल्या पोलीस तक्रारी आणि हिंसाचारावर काहींनी जोरदार युक्तिवाद केला आहे. [१९] [२०]

स्त्रिया चळवळीच्या यशाचा अविभाज्य घटक आहेत, कारण भूसंरक्षक म्हणून त्यांचा पुढाकार अनेकदा नाकेबंदीच्या अग्रभागी आणि प्रतिकार निदर्शनांमध्ये दिसून येतो.

जमीन रक्षकांसमोरील धोके

[संपादन]

ग्लोबल विटनेसने २००२ ते २०१९ दरम्यान ५७ देशांमध्ये भू-संरक्षकांच्या १९२२ खुनांची नोंद केली. [१]लोकसंख्येच्या ६ % असूनही, ४० % बळी स्थानिक होते. [२१] या हिंसाचाराचे दस्तावेजीकरणही अपूर्ण आहे.

२०२० मध्ये, भूसंरक्षकाच्या हत्यांची संख्या २२७ वर पोहोचली आहे. [२२]

यूएन स्पेशल रिपोर्टर डेव्हिड आर. बॉयड यांनी विचारले आहे, "जर आपण पर्यावरण रक्षकांचे संरक्षण करू शकत नसाल तर पृथ्वीवरील जीवनातील विलक्षण विविधतेचे संरक्षण कसे करावे?" [२३] त्यांनी पुढे असे म्हणले आहे की प्रत्येक मारल्या गेलेल्या प्रत्येकासाठी सुमारे शंभर भू-संरक्षकांना धमकावले जाते, अटक केली जाते किंवा अन्यथा त्रास दिला जातो. [१]

जमीन रक्षकांना अनेकदा राज्य शक्तींच्या विरोधात, संसाधन कॉर्पोरेशन जसे की गॅस किंवा खाण महामंडळे, जमीन विकसित करू पाहणाऱ्या किंवा स्वदेशी जमिनीचे हक्क संपुष्टात आणणाऱ्या इतरांना धोकादायक परिस्थितीचा सामना करावा लागतो. [२४] [२५] अमेरिकन पर्यावरणवादी बिल मॅककिबेन यांनी असे म्हणले आहे की, "[संरक्षणकर्त्यांना] धोका असतो कारण ते स्वतःला एखाद्या कॉर्पोरेशनची मागणी करत असलेल्या एखाद्या गोष्टीवर किंवा जवळ राहतात. ती मागणी – जास्तीत जास्त संभाव्य नफ्याची मागणी, शक्य तितक्या जलद वेळेची, शक्य तितक्या स्वस्त ऑपरेशनची – शेवटी कुठेतरी समजूत काढली जाते, की समस्या निर्माण करणाऱ्याला जावे लागेल." [२६]

मिडेलडॉर्प आणि ले बिलॉन यांनी भू-संरक्षकांना , विशेषतः हुकूमशाही शासनांमध्ये भेडसावणाऱ्या धोक्यांकडे लक्ष वेधले आहे. या विषयावरील त्यांच्या २०१८ च्या लेखात होंडुरासमधील अनेक भू-संरक्षकांच्या हत्येकडे लक्ष वेधले आहे. [९] तेथे, अगुआन खोऱ्यातील निमलष्करी दलांना घुसखोरी करण्यासाठी आणि गटाच्या प्रयत्नांना हाणून पाडण्यासाठी प्रमुख भूमी अधिकार कार्यकर्त्यांची हत्या करण्यासाठी पाठवण्यात आले. [२७] आदिवासींच्या जमिनीच्या अधिकारांचे दडपशाही आणि भूमी रक्षकांविरुद्ध धमकावण्याचा इतिहास, हिंसक डावपेच आणि हत्या यांचा आर्थिक विकास आणि वसाहती राष्ट्र राज्यांमध्ये "जमीन बळकावणे" यांच्याशी कोणीही जोडू शकतो.

कॅनडाचे राष्ट्रीय पोलीस दल, आरसीएमपी, ब्रिटिश कोलंबियामध्ये २०१९ च्या निषेधामध्ये भू-रक्षकांविरुद्ध प्राणघातक शक्ती वापरण्यास तयार होते. [२८]

डनलॉप आर्थिक विकास आणि संसाधने काढण्याच्या प्रतिकाराचा बदला म्हणून मेक्सिकोसारख्या देशांतील जमीन रक्षकांविरुद्ध हिंसाचाराच्या कृतींना जोडते. [२९]

मानवाधिकार संघटना ग्लोबल विटनेसने अहवाल दिला आहे की फिलीपिन्स, ब्राझील, भारत आणि ग्वाटेमाला सारख्या देशांमध्ये २०१८ मध्ये १६४ जमीन रक्षक मारले गेले. [३०] याच अहवालात असे म्हणले आहे की मारले गेलेले, जखमी झालेले आणि धमकावले गेलेले लोक मोठ्या संख्येने स्थानिक होते. [३०] ली-बिल्लन आणि ल्यूजल अहवाल देतात की २००२ आणि २०१८ दरम्यान किमान १७३४ पर्यावरण आणि जमीन रक्षक मारले गेले आणि स्थानिक लोकांना याचा सर्वाधिक धोका आहे, ज्यांची संख्या एक तृतीयांश भूमी रक्षकांहून अधिक आहे. [३१] UN ने अहवाल दिला आहे की अनेक भूसंरक्षकांना त्यांचे दावे बदनाम करण्याच्या प्रयत्नात राज्य सरकारांनी दहशतवादी म्हणून संबोधन केले आहे. [३२] जमिनीच्या हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी काम करणाऱ्यांसाठी असे संबोनधन धोकादायक परिस्थिती निर्माण करू शकते. [३२]

येल एन्व्हायर्नमेंट ३६० ने अहवाल दिला की २०१९ मध्ये किमान २१२ पर्यावरण प्रचारक आणि जमीन रक्षकांची हत्या करण्यात आली [३३] . २०१९ मध्ये नोंदवलेल्या हत्यांपैकी निम्म्याहून अधिक हत्या कोलंबिया आणि फिलीपिन्समध्ये झाल्या आहेत. [३३] [३४]

अॅम्नेस्टी इंटरनॅशनलने पृथ्वी, पाणी आणि समुदायांचे रक्षण करणाऱ्यांना भेडसावणाऱ्या धोक्यांकडे लक्ष वेधले आहे, लॅटिन अमेरिकेला भू-संरक्षकांसाठी सर्वात धोकादायक स्थान म्हणले आहे. [३५] [३६] पर्यावरण संरक्षण निधीने नोंदवले आहे की १७०० पेक्षा जास्त बचावकर्ते मारले गेले आहेत आणि १० % पेक्षा कमी जबाबदार लोकांना न्याय दिला गेला आहे. [३७] एक्सटीन्क्शन रिबेलियन (XR) ने जमीन रक्षकांच्या परिस्थितीकडे लक्ष वेधण्यासाठी काम केले आहे आणि ज्यांना मारले गेले आहे त्यांना सन्मानित केले आहे [३८] आणि जमीन रक्षकांचे कार्य क्लायमेट स्ट्राइक कॅनडा सारख्या हवामान न्याय उपक्रमांशी जोडले गेले आहे. [३९]

भूमी रक्षक ज्यांना मारले गेले आहे

[संपादन]
  • बर्टा इसाबेल कॅसेरेस फ्लोरेस (४ मार्च १९७१ - २ मार्च २०१६) होंडुरन पर्यावरण कार्यकर्ता, स्वदेशी नेता
  • पावलो पॉलिनो गुजाजारा, ब्राझील, २०१९ मध्ये अॅमेझॉन प्रदेशात बेकायदेशीर वृक्षतोड करणाऱ्यांनी केलेल्या हल्ल्यात ठार झाले. [४०] [४१]
  • चिको मेंडेस, ब्राझील, पर्यावरणवादी आणि कार्यकर्ता.
  • हर्नन बेडोया, आफ्रो-कोलंबियन जमीन हक्क कार्यकर्ते.
  • ज्युलियन कॅरिलो, स्थानिक रारामुरी नेता, मेक्सिको, यांची २४ ऑक्टोबर २०१८ रोजी हत्या झाली. [४२] [४३] [४४]
  • दाटू कायलो बोंटोलन, मानोबो आदिवासी सरदार, नॅशनल कौन्सिल ऑफ लीडर्स ऑफ काट्रिबू, नॉर्दर्न मिंडानाओ, फिलिपाइन्सचे सदस्य, ७ एप्रिल २०१९ रोजी ठार झाले. [४५] [४६]
  • ओमर गुआसिरुमा, स्वदेशी नेता, कोलंबिया, मार्च २०२० मध्ये मारले गेले. [४५]
  • अर्नेस्टो गुआसिरुमा, स्वदेशी नेता, कोलंबिया, मार्च २०२० मध्ये मारले गेले. [४५]
  • सिमोन पेड्रो पेरेझ, स्थानिक नेता, ६ जुलै २०२१ , चियापास, मेक्सिको येथे ठार झाले. [४७] [४८]
  • जाव्हिएरा रोजास, चिलीच्या पर्यावरणवादी आणि कार्यकर्त्या, नोव्हेंबर २०२१ मध्ये मृतावस्थेत आढळल्या. [४९]

हे सुद्धा पहा

[संपादन]
  • 2020 कॅनेडियन पाइपलाइन आणि रेल्वे निषेध
  • ओका संकट
  • युनिस्ट'ओटेन कॅम्प
  • जल-संरक्षक

पुढील वाचन

[संपादन]
  • Amnesty International (2016). "They Will Not Stop Us. Ecuador: Justice and Protection for Amazonian Women, Defenders of the Land, Territory, and Environment" (PDF).

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ a b c d e Larsen, Billon, Menton, Aylwin, Balsiger, Boyd, Forst, Lambrick, Santos, Storey, Wilding (2021). "Understanding and responding to the environmental human rights defenders crisis: The case for conservation action". Conservation Letters. 14 (3). doi:10.1111/conl.12777. 2022-03-06 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2022-04-25 रोजी पाहिले.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  2. ^ Ducklow, Zoë (10 January 2019). "Judy Wilson's Message for Canadians: 'The Land Defenders Are Doing This for Everybody'". The Tyee (English भाषेत). 20 January 2020 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. ^ "Protesters? Or land protectors?". The Indy (इंग्रजी भाषेत). 28 October 2016. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  4. ^ a b "Illegal protest or protecting the land? An Indigenous woman gets ready to face a Canadian court - APTN News". aptnnews.ca (इंग्रजी भाषेत). 18 September 2018. 12 January 2019 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Standing Rock activists: Don't call us protesters. We're water protectors". The World from PRX (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-13 रोजी पाहिले.
  6. ^ "We Are Land Protectors, Not Protesters".
  7. ^ Moore, Angel (2018-09-18). "Illegal protest or protecting the land? An Indigenous woman gets ready to face a Canadian court". APTN News (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-13 रोजी पाहिले.
  8. ^ OlsonNovember 6 2021, Jared OlsonJared; A.m, 11:00. "In Honduras Land Battles, Paramilitaries Infiltrate Local Groups — Then Kill Their Leaders". The Intercept (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-14 रोजी पाहिले.CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  9. ^ a b "Meet Josephine Mandamin (Anishinaabekwe), The "Water Walker"". Indigenous Rising (इंग्रजी भाषेत). 25 September 2014. 10 January 2019 रोजी पाहिले.
  10. ^ Maial Panhpunu Paiakan Kaiapó (October 24, 2020). "Opinion: The devastation of my Amazon homeland has accelerated during the pandemic". The Globe and Mail. 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  11. ^ "Mi'kmaq water protectors blocking fossil fuel infrastructure in Nova Scotia | rabble.ca". rabble.ca. 2021-06-07 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 10 January 2019 रोजी पाहिले.
  12. ^ McKenzie-Sutter, Holly (November 27, 2020). "Indigenous land occupants in Caledonia appeal injunction". Toronto Sun (इंग्रजी भाषेत). 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  13. ^ Kestler-D'Amours, Jillian. "'RCMP off Wet'suwet'en land': Solidarity grows for land defenders". www.aljazeera.com (इंग्रजी भाषेत). 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  14. ^ "Beatings, Imprisonment, Murder: The World's Environmental Defenders Are Being Terrorized". Global Citizen (इंग्रजी भाषेत). 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  15. ^ Yazzie, Melanie K. (2018). "Decolonizing Development in Diné Bikeyah: Resource Extraction, Anti-Capitalism, and Relational Futures". Environment and Society. 9: 25–39. doi:10.3167/ares.2018.090103. ISSN 2150-6779. JSTOR 26879576.
  16. ^ "Standing Rock activists: Don't call us protesters. We're water protectors". Public Radio International (इंग्रजी भाषेत). 10 January 2019 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Barricades up in Caledonia after attempted arrest of land defender". The Hamilton Spectator (इंग्रजी भाषेत). 2020-10-05. ISSN 1189-9417. 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  18. ^ "Caledonia land occupation criminal cases move through courts". The Hamilton Spectator (इंग्रजी भाषेत). 2020-11-25. ISSN 1189-9417. 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  19. ^ Simpson, Michael; Le Billon, Philippe (2021-02-01). "Reconciling violence: Policing the politics of recognition". Geoforum (इंग्रजी भाषेत). 119: 111–121. doi:10.1016/j.geoforum.2020.12.023. ISSN 0016-7185.
  20. ^ Spiegel, Samuel J. (2021-01-01). "Climate injustice, criminalisation of land protection and anti-colonial solidarity: Courtroom ethnography in an age of fossil fuel violence". Political Geography (इंग्रजी भाषेत). 84: 102298. doi:10.1016/j.polgeo.2020.102298. ISSN 0962-6298. PMC 7544477 Check |pmc= value (सहाय्य). PMID 33052177 Check |pmid= value (सहाय्य).
  21. ^ "Indigenous Peoples". World Bank (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-14 रोजी पाहिले.
  22. ^ "Murders of environment and land defenders hit record high". the Guardian (इंग्रजी भाषेत). 2021-09-12. 2022-04-13 रोजी पाहिले.
  23. ^ Menton, Mary; Billon, Philippe Le (2021-06-24). Environmental Defenders: Deadly Struggles for Life and Territory (इंग्रजी भाषेत). Routledge. ISBN 978-1-000-40221-6.
  24. ^ Middeldorp, Nick; Le Billon, Philippe (2019-03-04). "Deadly Environmental Governance: Authoritarianism, Eco-populism, and the Repression of Environmental and Land Defenders". Annals of the American Association of Geographers (इंग्रजी भाषेत). 109 (2): 324–337. doi:10.1080/24694452.2018.1530586. ISSN 2469-4452.
  25. ^ "Land Defenders Keep Getting Killed in Colombia". www.vice.com (इंग्रजी भाषेत). 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  26. ^ OWP, Celina Shih MarCelina Shih Mar is a correspondent intern at the; Science, a junior at the University of Chicago studying Political; Economics; Taiwan, History She grew up in; California; conflicts, thereby has a particular interest in East Asian; history; conflicts, human rights She strongly believes in non-violent resolution to; Peace, The Long-Term Preservation of (2021-10-08). "Record Number Of Environmental Activists Killed In The Past Year". The Organization for World Peace (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-14 रोजी पाहिले.
  27. ^ OlsonNovember 6 2021, Jared OlsonJared; A.m, 11:00. "In Honduras Land Battles, Paramilitaries Infiltrate Local Groups — Then Kill Their Leaders". The Intercept (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-14 रोजी पाहिले.CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  28. ^ Parrish, Jaskiran Dhillon Will (20 December 2019). "Exclusive: Canada police prepared to shoot Indigenous activists, documents show". The Guardian (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0261-3077. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  29. ^ Dunlap, Alexander (2020-04-15). "The Politics of Ecocide, Genocide and Megaprojects: Interrogating Natural Resource Extraction, Identity and the Normalization of Erasure". Journal of Genocide Research (इंग्रजी भाषेत). 23 (2): 212–235. doi:10.1080/14623528.2020.1754051. ISSN 1462-3528.
  30. ^ a b "164 land defenders murdered in 2018, Global Witness reports". Climate Home News (इंग्रजी भाषेत). 30 July 2019. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  31. ^ Le Billon, Philippe; Lujala, Päivi (2020-11-11). "Environmental and land defenders: Global patterns and determinants of repression". Global Environmental Change (इंग्रजी भाषेत). 65: 102163. doi:10.1016/j.gloenvcha.2020.102163. ISSN 0959-3780.
  32. ^ a b Brown, Alleen (30 July 2019). "More Than 160 Environmental Defenders Were Killed in 2018, and Many Others Labeled Terrorists and Criminals". The Intercept (इंग्रजी भाषेत). 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  33. ^ a b "More Than 200 Environmental Activists and Land Defenders Murdered in 2019". Yale E360 (इंग्रजी भाषेत). 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  34. ^ "Record 212 land and environment activists killed last year". the Guardian (इंग्रजी भाषेत). 2020-07-29. 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  35. ^ "Earth Land and Water Defenders". Amnesty International Canada (इंग्रजी भाषेत). 2 April 2019. 2020-03-03 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  36. ^ Tabary, Zoe (2020-11-01). "One year on, family of murdered Amazon land defender say nothing has changed". Reuters (इंग्रजी भाषेत). 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  37. ^ "Murder in the rainforest: 1700+ defenders killed, but their legacy lives on". Environmental Defense Fund (इंग्रजी भाषेत). 2020-01-15 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  38. ^ "Extinction Rebellion honours land defenders killed for protecting the environment". rabble.ca (इंग्रजी भाषेत). 10 October 2019. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  39. ^ News, E. McIntosh |; Politics; September 17th 2020, Ottawa Insider | (2020-09-17). "Climate strikers are trying to trademark Erin O'Toole's 'Take Back Canada' slogan". National Observer (इंग्रजी भाषेत). 2021-02-11 रोजी पाहिले.
  40. ^ Paulo, Sam Cowie São (2 November 2019). "Brazilian 'forest guardian' killed by illegal loggers in ambush". The Guardian (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0261-3077. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  41. ^ "Brazil Amazon forest defender shot dead by illegal loggers". www.aljazeera.com. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  42. ^ "Julián Carrillo defended the forest with his life". www.amnesty.org (इंग्रजी भाषेत). 28 November 2018. 15 January 2020 रोजी पाहिले.
  43. ^ "Mexico's environmental defenders need justice and protection". www.amnesty.org (इंग्रजी भाषेत). 24 October 2019. 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  44. ^ "Indigenous rights leader reported slain in northern Mexico". AP NEWS (इंग्रजी भाषेत). 2018-10-25. 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  45. ^ a b c "Record 212 land and environment activists killed last year". the Guardian (इंग्रजी भाषेत). 2020-07-29. 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  46. ^ "Datu Kaylo Bontolan". HRD Memorial: Celebrating Those Who Were Killed Defending Human Rights (इंग्रजी भाषेत). 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  47. ^ "Indigenous Land Defender Assassinated in Chiapas". Democracy Now! (इंग्रजी भाषेत). 2021-07-08 रोजी पाहिले.
  48. ^ "Mexico rights organizer killed, 3rd activist to die in month". AP NEWS (इंग्रजी भाषेत). 2021-07-06. 2021-07-10 रोजी पाहिले.
  49. ^ "Chilean Activist Javiera Rojas, Who Helped Shut Down Dam Projects, Has Been Killed". Democracy Now! (इंग्रजी भाषेत). 2021-12-06 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=भू_संरक्षक&oldid=2460508" पासून हुडकले