Jump to content

बालपण

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
(बाल्यावस्था या पानावरून पुनर्निर्देशित)

(असंबद्ध, अर्थशून्य, निरर्थक, अर्थहीन लेख)

बालपण ही मानवाच्या शरिराच्या वाढीतील जन्मानंतरचीपौगंडावस्थेपूर्वीची अवस्था होय. या अवस्थेत व्यक्तीला स्वतःबद्दल फारशी जाणीव नसते. बालपण हा जिवनाचा असा भाग आहे जिथे बालपणातील आयु शब्द बालपण हे अविशिष्ट आहे(म्हणजे काय?). मानवीय विकासात वयाच्या भिन्न-भिन्न टप्प्यासाठी प्रयुक्त होऊ शकतो (म्हणजे काय?). विकासात्मक रूपात हे बालपण आणि वयस्कच्या मधील कालावधीला दर्शवते. सामान्य शब्दात बालपणला जन्मापासून आरंभ झाल्याचे मानले जाते. अवधारणेच्या रूपात (म्हणजे काय?) काही लोक बालपण याला खेळ आणि मनाच्या निर्मळपणात जोडुन पाहातात, जे किशोरवयात समाप्त होते. अनेक देशात, एक बालिग (म्हणजे काय?) होण्याचे वय असते जेव्हा बालपण आधिकारिक रूपात समाप्त होते आणि व्यक्ती क़ानूनी द्रुष्टी ने वयस्क होतो. हे वय 13 ते 21च्या सुमारास कोठे ही असू शकते आणि 18 सगळ्यात सर्रास आहे.

बालपणाचे विकासात्मक चरण अधिक माहितीसाठी पहा: Child development stages and Child development प्रारंभिक बालपण शैशवावस्था नंतर हे प्रारंभिक बालपण येते आणि बालकाचे डगमगते चालण्या बरोबर सुरू होते जेव्हा मुल बोलने आणि स्वतंत्र रूपात चालतो जेथे शैशवावस्था तीन वर्ष वयात समाप्त होते, जेव्हा मुल मूलभूत गरजांसाठी आपल्या आईवडिलांवर कमी निर्भर राहु लागतो. प्रारंभिक बालपण है सात ते आठ वय वर्षा पर्यंत असते. लहान मुलांच्या शिक्षणा साठी राष्ट्रीय संगठनानुसार पण प्रारंभिक बालपणची कालावधी जन्म ते आठ वय वर्ष आहे.

मध्य बालपण मध्य बालपण सरासरी सात किंवा आठ वयापासून सुरू होते जे अनुमाने प्राथमिक शाळेचे वय आहे आणि सरासरी पौगंडावस्था मध्ये संपते मग आता किशोरावस्था सुरू होते.

किशोरावस्था किशोरावस्था, ही बालपणची अंतिम अवस्था, यौवना पासून सुरू होते. किशोरावस्थाचे शेवटा आणि प्रौढची सुरुवात मध्ये देशवार आणि क्रियावार भिन्नता आहे आणि एकाच देश-राज्य किंवा संस्कृति मध्ये वेगवेगळे वय वर्षे असतात जेणेकरून व्यक्तिला तेवढे परिपक्व (कालक्रमानुसार तथा कानूनी रूप ने) मानले जाते की समाज द्वारे त्यांच्या वर कार्ये सौपवता येईल.

बालपणचा इतिहास तर्क दिले जाते की बालपण एक प्राकृतिक घटना नसून समाजची रचना आहे. एक महत्त्वपूर्ण मध्यवादी आणि इतिहासकार फिलिप एरीस ने अापल्या पुस्तकात सेंचुरीज़ ऑफ़ चाइल्डहुड मध्ये या गोष्टी कडे लक्ष वेधले आहे या विषयाला कनिंघम द्वारे अपनी पुस्तक इनवेन्शन ऑफ़ चाइल्डहुड (2006) मध्ये पुढे वाढविले जे मध्य काळा पासून बालपणाच्या ऐतिहासिक बाबीवर प्रकाश टाकते ज्याला ते विश्व युद्धाच्या नंतरच्या 1950, 1960 आणि 1970 दशकातील कालावधीच्या रूपात संदर्भित करते.

एरीस ने पेंटिग, समाधि-पत्थर, फ़र्नीचर आणि शाळा अभिलेखाच्या अध्ययनाला 1961 मध्ये प्रकाशित केले होते (काय संबंध?). त्यांनी पाहिले की 17वीं शताब्दीच्या पहिले बालकांचे प्रतिनिधित्व अल्प-वयस्कांप्रमाणे केले जायचे. तेव्हापासून इतिहासकारांनी पूर्वीच्या बालपणावर खूप शोध केले. एरीसचे पहिले जार्ज बोआस ने दी कल्ट आफ़ चाइल्डहुड प्रकाशित केले होते.

नवजागरण काळात, यूरोप मध्ये बालकांचे कलात्मक प्रदर्शन नाटकीय रूपाने वाढले तरी याने बालकांच्या प्रति सामाजिक वागणूकला प्रभावित नाही केले. बाल श्रम वर आलेख पहा (कुठे?)

जीन जैक्स रूसो असे व्यक्ती आहे ज्याला साधारणपणे बालपणाच्या आधुनिक धोरणाच्या उत्पत्तिचे श्रेय दिले जाते - किंवा त्यांच्या वर आरोपित (!) केले जाते. जान लॉक आणि अन्य 17व्या शताब्दीच्या अन्य उदार विचारकांच्या विचारांच्या आधारे रूसो ने बालपणाला प्रौढ धोका आणि व्यत्ययला सामोरे जाण्यापूर्वीची लघु अभयारण्य अवधि म्हणले आहे. रूसो ने निवेदन केले "या निरागसांच्या आनंदाला का लुटायचा जे ऐवढ्या लवकर व्यतीत होते. "सुरुवाती बालपणातील लवकर संपणारे या कालावधी मध्ये कडवटपणा का भरावा? जे सुंदर दिवस न तर बालकांसाठी परत येतील आणिना ही तुमच्या साठी परत येतील?

विक्टोरिया काळाला बालपणातील आधुनिक संस्थाच्या स्रोतच्या रूपात वर्णित केले आहे. विडंबना ही आहे की या काळातील औद्योगिक क्रांति ने बाल श्रमाला वाढविले होते, परंतु ईसाई सुसमाचार लेखक आणि लेखक चार्ल्स डिकेन्स आणि अन्यच्या अभियानामुळे बाल मजदूरी उत्तरोत्तर कम होत गेली आणि 1802-1878च्या कारख़ाना अधिनियम द्वारे समाप्त झाली. विक्टोरिया कालीन लोकांनी एकजुट होऊन कुटुंबाची भूमिका आणि बालकाच्या पवित्रते वर ज़ोर दिला आणि और ठळकपणे, तेव्हापासूनच पश्चिमी समाजात हे प्रस्थ चालू राहिले. [मूल शोध?]

समकालीन युगात, जो एल.किन्चेलो आणि शर्ली आर. स्टीनबर्ग ने बालपण आणि बालपणचे शिक्षण वर एक टीकात्मक सिद्धांत निर्माण केले ज्याला त्यानी किंडरकल्चर असे म्हणले. किन्चेलो आणि स्टीनबर्ग ने बालपणातील अध्ययन साठी अनेक शोधांचे आणि सैद्धांतिक विमर्श (ब्रिकोलेज)चे उपयोग विभिन्न दृष्टिकोणात - इतिहास लेखन, नृवंशविज्ञान, संज्ञानात्मक अनुसंधान, मीडिया अध्ययन, सांस्कृतिक अध्ययन, राजनीतिक आर्थिक विश्लेषण, हेर्मेनेयुटिक्स, सांकेतिकता, सामग्री विश्लेषण इत्यादीच्या आधारावर केले. या हुपरिपेक्षीय तपासणीच्या आधारावर किन्चेलो आणि स्टीनबर्ग ने दृढ़ता पूर्वक म्हणले की आधुनिक काळात बालपणाच्या नव्या युगात प्रवेश केले. या नाटकीय सांस्कृतिक परिवर्तनाचे साक्ष्य सर्वव्यापी आहे, परंतु 20वीं शताब्दीच्या शेवटी आणि 21वीं शताब्दीच्या सुरुवातीत अनेक व्यक्तींनी याला अजून पाहिले नाही. जेव्हा की बालपणाच्या लवकर निघून जाणारे या दिवसांमध्ये कड़वटपणा का भरावा जे दिवस न त्यांच्या साठी परत माघारी परततील न आपल्या साठी परततील.

समकालीन युग में, जो एल.किन्चेलो और शर्ली आर. स्टीनबर्ग ने बचपन और बचपन की शिक्षा पर एक आलोचनात्मक सिद्धांत का निर्माण किया, जिसे उन्होंने किंडरकल्चर का नाम दिया। किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने बचपन के अध्ययन के लिए कई अनुसंधान और सैद्धांतिक विमर्शों (ब्रिकोलेज) का उपयोग विभिन्न दृष्टिकोणों - इतिहास लेखन, नृवंशविज्ञान, संज्ञानात्मक अनुसंधान, मीडिया अध्ययन, सांस्कृतिक अध्ययन, राजनीतिक आर्थिक विश्लेषण, हेर्मेनेयुटिक्स, सांकेतिकता, सामग्री विश्लेषण आदि के आधार पर किया। इस बहुपरिपेक्षीय जांच के आधार पर किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने दृढ़ता पूर्वक कहा कि आधुनिक काल ने बचपन के नए युग में प्रवेश किया है। इस नाटकीय सांस्कृतिक परिवर्तन के साक्ष्य सर्वव्यापी है, लेकिन 20वीं सदी के अंत और 21वीं सदी की शुरुआत में कई व्यक्तियों ने इसे अभी तक देखा नहीं है। जब किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने किंडरकल्चर का पहला संस्करण लिखा: दी कोर्पोरेट कल्चर ऑफ़ चाइल्डहुड इन 1997 (द्वितीय संस्करण, 2004), अनेक लोग जो बच्चों से संबंधित अध्ययन, अध्यापन या उनकी देखभाल करके अपनी जीविका चला रहे थे, वे रोज़ा

बालपणाची भौगोलिकता बालपणातील भूगोलात सम्मिलित आहे की कशा प्रकारे (वयस्क) समाज बालपणाच्या विचारांना ग्रहण करताे आणि अनेक रूपात वयस्कांचे आचरण बालकांच्या जीवनाला प्रभावित करतात. यात बालकांच्या जवळ पासचे वातावरण आणि वातावरणा संबंधी दृष्टिकोण तसेच तत्संबंधी गोष्टी येतात. काही विषयात हे बालकांच्या भूगोला सारखे आहे जे त्या वेळीच्या वेळ आणि स्थळाचे परीक्षण करते ज्यात बालक जीवन व्यतीत करतात.

बचपन की आधुनिक अवधारणाएं बचपन की अवधारणा जीवन-शैलियों में परिवर्तन और वयस्क अपेक्षाओं के परिवर्तनों के अनुसार विकसित होती और आकार बदलती प्रतीत होती है। कुछ लोगों का मानना है कि बच्चों को कोई चिन्ता नहीं होनी चाहिए और उन्हें काम करने की ज़रूरत नहीं होनी चाहिए; जीवन ख़ुशहाल और परेशानियों से मुक्त रहना चाहिए। आम तौर पर बचपन ख़ुशी, आश्चर्य, चिंता और लचीलेपन का मिश्रण है। आम तौर पर यह संसार में वयस्कों के हस्तक्षेप के बिना, अभिभावकों से अलग रहकर खेलने, सीखने, मेल-मिलाप, खोज करने का समय है। यह वयस्क जिम्मेवारियों से अलग रहते हुए उत्तरदायित्वों के बारे में सीखने का समय है।

बचपन को अक्सर बाहरी तौर पर मासूमियत के काल के रूप में देखा जाता है, जिसे सामान्यतः सकारात्मक संदर्भ में लिया जाता है, जो विश्व के सकारात्मकक दृष्टिकोण की ओर संकेत करता