डुकरकंद, मटाळू किंवा करांदा ( शास्त्रीय नाव:Dioscorea bulbifera ) ही आशिया तसेच आफ्रिकाखंडात उगवणारी एक वेलवर्गीय आयुर्वेदीक औषधी/भाजी असून एक वेल वर्गीय वनस्पती आहे. वेलीवर येणाऱ्या वरच्या कंदा सोबत या वेलीचा जमीनीत पण मोठा कंद असतो ज्याला सर्व बाजूंनी बारीक मुळे असतात. हे दोन्ही कंद सोलून उकडून खाल्ले जातात. तसेच त्याची बटाट्या सारखी कोरडी भाजी पण बनवतात. डुकरकंद उष्ण व समशीतोष्ण कटिबंधीय जंगलामध्ये एक हजार मीटर उंचीपर्यंतच्या भागामध्ये उगवते संस्कृतमध्ये याला वराह कंद किंवा वराहि असेही म्हणतात. याचे लागवड मुख्यकरून ही प्रकलिका(bulbils) किंवा धनाकंदाद्वारे(corm) केली जाते.
या वेलाची फुलेही फांदीच्या काखेत किंवा बगले मध्ये गुच्छाच्या स्वरूपात उगवतात व त्यांचा रंगपांढरट असून आकाराने ती लहान असतात.फळे लहान गोलाकार असून यांची बीजे पंख युक्त असतात.
आयुर्वेदामध्ये या वनस्पतीचा उपयोग केला जातो मुख्य लैगिक वासना उद्दीपित करणारे औषध म्हणून वापरतात तसेच खवखवणारा घसा, मुळव्याध , अतिसार यावर हि त्याचा उपयोग केला जातो.शरीरावर आलेल्या गाठींवर ही ते प्रभावी ठरते.
विकिपीडिया
Wikispecies
