मटारू

वाराही कंद याच्याशी गल्लत करू नका.

Dioscorea bulbifera (es); 山芋 (zh-tw); Dioscorea bulbifera (io); गिठ्ठा (ne); Dioscorea bulbifera (en); Dioscorea bulbifera (eu); Dioscorea bulbifera (war); Dioscorea bulbifera (ast); Диоскорея клубненосная (ru); Dioscorea bulbifera (ceb); Luftkartoffel (de); Dioscorea bulbifera (it); Dioscorea bulbifera (ga); Dioscorea bulbifera (bg); 黄独 (zh); Sosèyan (mad); Dioscorea bulbifera (ro); 黃獨 (zh-hk); Hoi (to); Kamu (ha); Dioscorea bulbifera (sv); Dioscorea bulbifera (ie); Dioscorea bulbifera (uk); Dioscorea bulbifera (la); 黃獨 (zh-hant); 黄独 (zh-cn); Firiginli (dag); Dioscorea bulbifera (fi); কাঠ আলু (as); Dioscorea bulbifera (eo); smldinec bradavičnatý (cs); பண்ணுக்கிழங்கு (ta); Dioscorea bulbifera (an); Goyazbyah (za); Hoffe (fr); Masòkò (ht); Dioscorea bulbifera (ext); މަތިވައް ކައްޓަލަ (dv); カシュウイモ (ja); ว่านสามพันตึง (th); Dioscorea bulbifera (ca); मटारू (mr); Dioscorea bulbifera (pt); Khoai trời (vi); Dioscorea bulbifera (vo); Dioscorea bulbifera (oc); Dioscorea bulbifera (sq); Dioscorea bulbifera (ia); gomoljasta dioskoreja (sl); ديسقوريا بصليه (arz); Dioscorea bulbifera (pt-br); 黄独 (zh-sg); Gembolo (id); Dioscorea bulbifera (pl); അടതാപ്പ് (ml); Dioscorea bulbifera (nl); কাঠ আলু (bn); Ubi aung (ban); Ubi tum (ms); Dioscorea bulbifera (tr); Dioscorea bulbifera (gl); ديسقوريا بصلية (ar); 黄独 (zh-hans); Dioscorea bulbifera (ig) especie de planta (es); লতানো উদ্ভিদ (bn); espèce de plantes (fr); taimeliik (et); բույսերի տեսակ (hy); especie de planta (ast); espècie de planta (ca); वनौषधी (mr); Art der Gattung Yams (Dioscorea) (de); loài thực vật (vi); lloj i bimëve (sq); گونه‌ای از دایوسکوریا (fa); вид растение (bg); spesies tumbuhan berumbi (ms); specie de plante (ro); 薯蓣科薯蓣属植物 (zh); species of plant (en); especie de planta (gl); вид растений (ru); soort uit het geslacht yam (nl); ചെടിയുടെ ഇനം (ml); ụdị osisi (ig); вид рослин (uk); speco di planto (io); מין של צמח (he); specie di pianta (it); এবিধ লতাজাতীয় বহুবৰ্ষী উদ্ভিদ (as); نوع من النباتات (ar); druh rostliny (cs); vrsta rastlin v rodu Dioscorea (dioskoreja) (sl) Dioscorea bulbifera (sl); বন মাছআলু (bn); Pomme-en-l'air, Dioscorea bulbifera (fr); Dioscorea bulbifera (vi); Dioscorea bulbifera (ru); Dioscorea bulbifera (ml); Air potato, Air yam, Aerial yam, Potato yam, Bitter yam, Checky yam, Parsnip yam (ig); Ubi kemili hutan, Ubi cina, Ubi sentul, Ubi setong, Ubi takut babi, Kentang angin (ms); डुकरकंद, मटाळु, वराह कंद, वर कंद (mr); Dioscorea bulbifera (to); cará-do-ar, cará-moela, cará-voador, cará-de-árvore, cará-taramela, cará-de-rama, inhame-do-ar (pt); Air Potato, air yam, aerial yam, potato yam, bitter yam, cheeky yam, parsnip yam (en); ニガカシュウ (ja); 零余子, 零余子薯蓣, 零余薯, 空气山药, 黄独零余子, 獨黃, 山慈姑, 黄药, 黄药子, 蓑衣苞 (zh); 金錦吊蝦蟆, 薢萆川, 獨黃, 山慈菇 (zh-tw)

मटारू 

वनौषधी
माध्यमे अपभारण करा
विकिपीडिया   मराठी विकिबुक्स   Wikispecies
प्रकार	टॅक्सॉन
वापर	वनौषधी पालेभाजी अन्न पोषण
सामान्य नाव العربية: ديسقوريا بصلية مصرى: ديسقوريا بصليه অসমীয়া: কাঠ আলু Basa Bali: Ubi aung বাংলা: কাঠ আলু, বনআলু Cebuano: Kuyot čeština: smldinec bradavičnatý dagbanli: Firiginli Deutsch: Luftkartoffel ދިވެހިބަސް: މަތިވައް ކައްޓަލަ English: air yam, potato yam, bitter yam français: Hoffe Hausa: Kamu हिन्दी: बाराही कन्द, गेंठी Kreyòl ayisyen: Masòkò Bahasa Indonesia: Gembolo Igbo: Ona 日本語: ニガカシュウ Madhurâ: Sosèyan മലയാളം: അടതാപ്പ് Bahasa Melayu: Ubi tum नेपाली: गिठ्ठा русский: Диоскорея клубненосная slovenščina: gomoljasta dioskoreja தமிழ்: பண்ணுக்கிழங்கு ไทย: ว่านสามพันตึง lea faka-Tonga: Hoi Tiếng Việt: Khoai trời Vahcuengh: Goyazbyah 中文: 山芋, 金錦吊蝦蟆, 薢萆川, 獨黃, 山慈菇, 黄药子, 黄独零余子, 黄独, 零余子 中文（中国大陆）: 黄独 中文（简体）: 黄独, 黄药, 山慈姑, 零余子薯蓣, 黄药子, 零余薯 中文（繁體）: 黃獨 中文（香港）: 黃獨 中文（新加坡）: 黄独 中文（臺灣）: 山芋
Taxonomy साम्राज्य Plantae Subkingdom Viridiplantae Infrakingdom Streptophyta Superdivision Embryophytes Division Tracheophytes Subdivision Spermatophytes Order Dioscoreales Family Dioscoreaceae Genus Dioscorea Species Dioscorea bulbifera
अधिकार नियंत्रण  Q311239 NCBI taxonomy ID: 35874 ITIS TSN: 43369 Encyclopedia of Life ID: 1121145 BioLib taxon ID: 163413 GBIF taxon ID: 2755489 Tropicos ID: 11000268 IPNI plant ID: 323908-2 Plant List ID (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-239891 [ GRIN URL: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=14186] Flora of North America taxon ID: 200028093 Flora of China ID: 200028093 USDA PLANTS ID: DIBU African Plant Database ID: 11233 New Zealand Organisms Register ID: 0e02fd74-0fc0-4323-8087-40fb9134a567 EPPO Code: DIUBU FloraBase ID: 1508 iNaturalist taxon ID: 84537 WCSPF ID: 239891 BOLD Systems taxon ID: 179606 uBio ID: 467825 Plants of the World Online ID: urn:lsid:ipni.org:names:323908-2 IRMNG ID: 11035278
रिसोनेंटेर पेटस्केन सखोलीया ओपनस्ट्रीट मॅप शोधक साधन चित्रित शोध

डुकरकंद

डुकरकंद, मटारू, मटाळू किंवा करांदा (शास्त्रीय नाव:Dioscorea bulbifera) ही आशिया तसेच आफ्रिका खंडात उगवणारी एक वेलवर्गीय आयुर्वेदिक औषधी/भाजी आहे. वेलीवर येणाऱ्या वरच्या कंदासोबत या वेलीचा जमिनीत पण मोठा कंद असतो ज्याला सर्व बाजूंनी बारीक मुळे असतात. हे दोन्ही कंद सोलून उकडून खाल्ले जातात. तसेच त्याची बटाट्यासारखी रस्सा भाजी किंवा सुकी भाजी पण बनवतात. डुकरकंद उष्ण व समशीतोष्ण कटिबंधीय जंगलामध्ये एक हजार मीटर उंचीपर्यंतच्या भागामध्ये उगवते. संस्कृतमध्ये याला वराह कंद किंवा वराहि असेही म्हणतात. याची लागवड मुख्यकरून प्रकलिका(bulbils) किंवा घनकंदाद्वारे(corm) केली जाते.

वेलीवर उगवलेला कंद

वेलीवरील पान

मटारूचे घनकंद (जमिनीतील कंद)

या वेलीचे उगमस्थान दक्षिण आशिया असल्याचे मानले जाते. ही Dioscoriaceae कुटुंबातील एक वनस्पती आहे. हिचे जीवशास्त्रीय नाव डायोस्कोरिया बल्बिफेरा आहे. हिला संस्कृतमध्ये वराही कंद, हिंदीत गांठी, गेठी किंवा गिंथी तर इंग्रजीत एर पोटॅटो असे म्हणतात.

भारतात मटारूच्या २६ प्रजाती आढळतात. ज्यामध्ये 'डी. बेलोफिला (तरुड कंद)' हा प्रकार देखील पर्वतीय प्रदेशात मोठ्या प्रमाणावर आढळतो. भारतातील आयुर्वेद ग्रंथ चरक संहिता आणि सुश्रुतसंहिता मध्ये, मटारूला अठरा दैवी वनस्पतींमध्ये स्थान दिले गेले आहे. हिचा वापर च्यवनप्राशच्या निर्मितीमध्ये देखील केला जातो. नायजेरिया हा बीटरूटचा सर्वात मोठा उत्पादक देश मानला जातो. नायजेरिया व्यतिरिक्त घाना ब्राझील, क्युबा, जपान हे त्याचे प्रमुख उत्पादक देश आहेत. भारतातील काही राज्ये, ओरिसा, केरळ, तामिळनाडू येथे त्याची लागवड केली जाते. उत्तराखंडमध्ये २००० मीटर उंचीच्या भागात अनेक वेली आढळतात. हिच्या कंदाचा तसेच पानांचा वापर प्रामुख्याने भाजी म्हणून केला जातो. कंदाची चव बटाट्याच्या तुलनेत थोडी तुरट व किंचित कडू असते. ऑक्टोबर-नोव्हेंबरमध्ये, हिचे कंद गोळा करतात आणि साठवतात आणि नंतर ते उकडून सोलून खाल्ले जातात किंवा उकडलेल्या बटाट्याच्या भाजीप्रमाणे खाल्ली जातात. हे कंद वात आणि कफ नाशक व गरम असून, जास्त खाल्ल्यास पित्तवर्धक असतात. थंडीच्या वातावरणात त्याचा वापर खूप फायदेशीर आहे. कडू प्रजातीचे कंद गरम राखेत शिजवून खातात. खोकल्यासाठी हे उत्तम औषध मानले जाते.

स्थानिक नावे

• इंग्रजी: aerial yam, air potato, air yam, bitter yam,
• बांगला: বনআলু (बन आलू)
• हिंदी: गैण्ठी, वाराहवदना, गृष्टिक, वराही, वराहीकन्द, कदू कन्दा, रतालू (D. purpurea)
• उर्दू-जमीनेकन्द
• कन्नड: ಅಮ್ಬಲಿ ಗೆಣಸು (अंबाली गेनासू), ಹಮ್ದಿಗೆಣಸು (हमदी गेनासू), ಹೆಗ್ಗೆನಸು, ಕುಮ್ಟಗೆಣಸು (कुंता गेनासू)
• कोंकणी: करंदो, करांदा,
• मल्याळम: കാച്ചില് (कच्चील), പന്നികിഴങ്ങ (पन्नीकिझांगु)
• मराठी : डुकरकंद, कडूकरंदा, वराही कंद
• नेपाळी: गीट्ठा, गीट्ठे तरुल, वन तरुल
• ओडिया: पिटा आलू
• संस्कृत: आलुकः, वराहीकन्द
• तमिळ: காட்டுச்சீரகவள்ளி (कट्टू सिर्का वल्ली), காட்டுக்காய்வள்ளி (कट्टू क कायवल्ली), कट्टूवकीलंगू
• तेलुगू: అడవి దుంప (अदवी दुंपा), चेद्दूपोड्डू दुंपा

या वेलाची फुलेही फांदीच्या काखेत किंवा बगलेत गुच्छाच्या स्वरूपात उगवतात व त्यांचा रंग पांढरट असून आकाराने ती लहान असतात. फळे लहान गोलाकार असून यांची बीजे पंखयुक्त असतात.

उपयोग

आयुर्वेदामध्ये या वनस्पतीचा लैंगिक वासना उद्दीपित करणारे औषध म्हणून मुख्य उपयोग केला जातो. तसेच खवखवणारा घसा, मुळव्याध, नेत्रश्लेष्मलाशोथ, अतिसार आणि आमांश, यावरही त्याचा उपयोग केला जातो. शरीरावर आलेल्या गाठींवर देखील ते प्रभावी ठरते. त्याच बरोबर हे एक उत्तम रसायन असून, स्वरवर्धक, वृष्य, बलकारक, वर्ण्य, शुक्रवर्धक, हृद्य, दीपन, पित्तवर्धक, आयुवर्धक, मधुमेह, कुष्ठ, कृमि, विष, वातज गुल्म तथा मूत्रकृच्छ्र इत्यादी आजारात लाभप्रद आहे.

अति प्रमाणात खाल्ल्यास हे पित्तवर्धक असून यकृतात देखील बिघाड निर्माण करू शकते.

पाककृती

भाजीच्या पाककृतीसाठी कृपया येथे टिचकी द्यावी.

हे सुद्धा पहा

• वाराही कंद
• गोराडू