गिगाकु
गिगाकू (伎楽) हा प्रकार कुरे-गाकु (呉楽) म्हणूनही ओळखला जातो [१] हा मुखवटा घालून सादर केलेल्या नाटक-नृत्याचा प्रकार आहे. ही सादरीकरणाची शैली लुप्त होत चालली आहे. हा नाट्य प्रकार असुका कालावधीत जपानमध्ये आयात केला गेला होता.
इतिहास
[संपादन]नोंदीनुसार हा नाट्य प्रकार सम्राज्ञी सुइको (६१२ [१] [२])च्या कारकिर्दीच्या २० व्या वर्षात कुडारा राज्याच्या एका विशिष्ट मिमाजी ( (味摩之)[१] [३] द्वारे जपानमध्ये आणला गेला. कोरियाच्या तीन राज्यांपैकी एक साकुराई येथे त्यांनी जपानी तरुणांना गिगाकू शिकवले.[४] असे म्हणले जाते की त्याने वू (चीन) मध्ये शिक्षण घेतले होते आणि तेथे गिगाकू शिकले होते. यावरून हे दर्शविले जाऊ शकते की गीगाकूचा संबंध चीनशी शोधले जातो कारण त्या काळात जपानी आणि चीनी लोक कोरियन संस्कृतींचे कौतुक करत होते आणि त्यांच्यावर खूप प्रभाव पडला होता.[५] त्यावेळच्या रीजेंट, शोतोकूने , जपानमधील बौद्ध संस्कृतीला अनुमती देण्यात आणि प्रसारित करण्यात निर्णायक भूमिका बजावली होती. संस्कृतीच्या या प्रसारामुळे गीगाकूचा अनेक जपानी व्यक्तींनी प्रचार केला. यात धार्मिक नाट्य म्हणून ते सादर केले आणि पाहिले गेले.[६] आठव्या शतकाच्या पूर्वार्धात गिगाकूने शिखर गाठले पण जेव्हा बुगाकूने शाही राजवाड्याचे अधिकृत मनोरंजन केले तेव्हा त्याचा प्रभाव कमी कमी होऊ लागला. तरीही गीगाकू अजूनही राजधानीपासून दूर असलेल्या भागात सादर केले जात होते आणि शिकवले जात होते. त्याकाळापासून ते चौदाव्या शतकापर्यंत जपानी मनोरंजनाच्या दुनियेत त्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली.[७] यावेळी अनेक लाकडी गिगाकू मुखवटे रंगवले गेले होते. यातील बहुतेक मुखवटे नारा कालावधीतील (७१० ते ७८४) होते. आता ते नारा येथील होर्युजी आणि तोदाईजी मंदिरे आणि शाही खजिना (शोसोइन) येथे जतन केले गेले आहेत.[८] हे मुखवटे हे गिगाकू थिएटरचे अविभाज्य भाग होते आणि विविध वैशिष्ट्ये आणि गुणधर्मांचे प्रतिनिधित्व करतात. नंतर जपानी थिएटरच्या इतर भागांवर प्रभाव त्यांचा प्रभाव दिसून आला. गिगाकूच्या इतिहासावर बऱ्याचदा चर्चा केली जाते कारण मुख्य भूप्रदेश आशियामध्ये गीगाकूचे कोणतेही दस्तऐवजीकरण नाही. परंतु काही नाजूक मुखवटे शिल्लक आहेत. अशा भक्कम पुराव्याच्या अभावामुळे संशोधकांना गीगाकूचे खरे मूळ, उगम, कामगिरी आणि त्याची प्रक्रिया उलगडणे कठीण झाले होते.
सादरीकरण
[संपादन]या मध्ये मुखवटा घातलेले कलाकार माइम (मूक) नृत्य सादर करतात.[१] या सादरीकरणामध्ये संगीताची साथ असते.[१] संगीतासाठी बासरी, कंबरेवरील ड्रम (किंवा हिप ड्रम[९] (योको (腰鼓)), ज्याला कुरेत्सुझुमि (呉鼓 "वु(चीन) ड्रम")[१]), आणि शोबन (鉦盤) अशी तीन साधने वापरली जातात. शोबन (鉦盤) हा एक प्रकारचा गाँग आहे, नारा कालावधी, तास वाजवणे झांज dobyōshi (銅鈸子) लवकर मध्ये एक प्रकार करून अधिक्रमित होते तरी Heian कालावधी (9 व्या शतकाच्या). [१०]
मुखवटे
[संपादन]
- चिडो (治道) "मार्ग नियंत्रित करणारा". हा मुखवटा मिरवणुकीच्या भागाचे नेतृत्व करते.[११] टेंगू मास्कच्या आधी घातला जातो. या मुखवट्यात लाल डोके असून त्यात रुंद तोंड, लांब नाक, रुंद फुगलेले डोळे, काळ्या भुवया आणि काहीवेळा हनुवटीवर दाढी असते.[१२]
- शिशी (師子) - हा एक हलणारा जबडा, कान, डोळे असलेला सिंहाचा मुखवटा आहे.[१३] शिशिमाई नृत्यातील सिंहाच्या मुखवटासारखाच असतो. या मुखवट्यामध्ये मोठ्या गोलाकार चेहऱ्यावर लहान कान, लाल जीभ, पांढरे दात, तपकिरी, लाल किंवा हिरवे असतात.[१४]
- शिशिको (師子児) "सिंह टेमर" - यात सहसा प्रत्येक सिंहासोबत दोन टेमर असतात.[१५]
- गोको (呉公) "ड्यूक ऑफ वू" [९]
- कोंगो (金剛) "वज्र - यक्ष)" - यात टोकदार कुस्तीगीर असतो आणि रुंद डोळे आणि वाकड्या भुवया, उघड्या तोंडाचा असतो. वूच्या प्रभूची सेवा करते.[१६]
- करुरा (迦楼羅)- गरुडाच्या तोंडासारखा[९]
- कुरॉन (崑崙) "कुनलून हा एक काळ्या माणसाचा मुखवटा असतो
- गोजो (呉女) "वू स्त्री" किंवा "चीनी युवतीचा मुखवटा आहे (८ वे शतक)
- रिकिशी (力士) हा एक "कुस्तीगीर" किंवा शक्तिशाली माणसाचा[९] मुखवटा असतो. याचे तोंड बंद असते.[१६]
- बारामॉन (波羅門)[९] "ब्राह्मण" पुजाऱ्याचा मुखवटा असतो.
- तायकोफु (太弧父) हा एक वृद्ध विधुराचा मुखवटा असतो.[१७]
- तायकोजी (太弧児) हा वृद्ध विधुराच्या मूलाचा मुखवटा आहे
- सुइकु (酔胡王) हा मद्यधुंद पर्शियन राजा किंवा ड्रंकन हू रानटीचा मुखवटा आहे.
- सुईकोजू (酔胡従) हा एक मद्यधुंद पर्शियनचे अनुयायीचा मुखवटा आहे. त्यापैकी सुमारे ६-८ मद्यधुंद पर्शियन राजाच्या सोबत असतात.[१८]
प्रभाव
[संपादन]यापैकी बऱ्याच मुखवट्यांनी इतर जपानी थिएटर फॉर्म, नोहवर देखील प्रभाव पाडला, उदाहरणार्थ, विशेषतः गोको आणि गोजोच्या गिगाकू मास्कसारखे मुखवटे आहेत.[१९] गोजोचे साम्य कूमोटेच्या सुप्रसिद्ध नोह मास्क तसेच चिडो आणि कॉनरोन यांच्या भूत आणि राक्षसाच्या मुखवटामध्ये त्यांच्या तीव्र, अतिशयोक्तीपूर्ण आणि भयावह वैशिष्ट्यांसह असल्याचे दिसून येते.[२०] जरी हे मुखवटे सारखे असले तरी त्यांच्यातही थोडासा फरक आहे हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे, उदाहरणार्थ नोहचे मुखवटे गिगाकूच्या तुलनेत खूपच लहान आहेत, हे बुगाकू (गीगाकू नंतर उदयोन्मुख रंगमंच स्वरूप)च्या बाबतीत देखील खरे आहे.
हे सुद्धा पहा
[संपादन]- गागाकु
- करूरा
- कुनलुन पर्वत (पुराण कथा)
- नोह मुखवटा
- संगकु (नाट्यगृह)
- जपानमधील नाट्यगृह
- मेनरेकी
संदर्भ
[संपादन]- ^ a b c d e f Shinchosha 1985, p.357-8, on gigaku men" (mask)
- ^ Banham, Martin (1995). The Cambridge Guide to Theatre (preview). Cambridge University Press. p. 559. ISBN 9780521434379., under Japan, subsection "Chinese and Korean influence" p.559
- ^ Heibonsha 1969 volume=5, page=483-4, article on gigaku by ja:吉川英史 (Kikkawa, Eishi, 1909~2006, traditional music related art historian)
- ^ Ortolani, Benito. The Japanese Theatre: from Shamanistic Ritual to Contemporary Pluralism. Princeton Univ. Press, 1995.
- ^ Lattimore, Owen. "A Treasury of Inner Asian History and Culture: A Review Article."Pacific Affairs, vol. 50, no. 3, 1977, pp. 426, Periodicals Archive Online,
- ^ Ortolani, Benito. The Japanese Theatre: from Shamanistic Ritual to Contemporary Pluralism. Princeton Univ. Press, 1995
- ^ Ortolani, Benito. The Japanese Theatre: from Shamanistic Ritual to Contemporary Pluralism. Princeton Univ. Press, 1995
- ^ Kennedy, Dennis. The Oxford Companion to Theatre and Performance. : Oxford University Press, 2010. Oxford Reference. 2010
- ^ a b c d e Araki 1964, p.37-
- ^ Tokyo National Museum (1984). 伎楽面: 法隆寺献納宝物(Gigaku men: Horyuji kenno homotsu (snippet). Benridō. ISBN 9784892730238., p.207
- ^ Shinchosha 1985, p.914 on "Chido""
- ^ Ortolani, Benito. The Japanese Theatre: from Shamanistic Ritual to Contemporary Pluralism. Princeton Univ. Press, 1995.
- ^ Shinchosha 1985, p.633 on 'shishimen"
- ^ Ortolani, Benito. The Japanese Theatre: from Shamanistic Ritual to Contemporary Pluralism. Princeton Univ. Press, 1995.
- ^ Shinchosha 1985, p.633 on 'shishiko-men"
- ^ a b Shinchosha 1985, p562, on Kongō" and p.1559 on "Rikishi"
- ^ Shinchosha 1985, p.862 on "Taiko"
- ^ Shinchosha 1985, p.752 on "Suiko"
- ^ Tian, Min. "Chinese Nuo and Japanese Noh: Nuo's role in the origination and formation of Noh." Comparative Drama, vol. 37, no. 3-4, 2003, p. 343+. Literature Resource Center,
- ^ Tian, Min. "Chinese Nuo and Japanese Noh: Nuo's role in the origination and formation of Noh." Comparative Drama, vol. 37, no. 3-4, 2003, p. 343+. Literature Resource Center
- शिन्कोशा (१९८५). 新潮世界美術事典 (शिंचो एनसायक्लोपीडिया ऑफ वर्ल्ड आर्ट). शिंचोशा. ISBN ४-१०-७३०२०६-७.
- हेबोन्शा (१९६९) [१९६४]. 世界百科事典 (सेकाई हायक्का जितेन). (जागतिक ज्ञानकोश, जपानी भाषेत)
- हयाशिया, तात्सुसाबुरो (林屋辰三郎) (१९८८). 芸術の周辺 (गेजुत्सुनो शुहेन) (छोटा भाग). 日本史論聚. ८. इवानामी. ISBN ९७८४००००३४८८३., पान ८५
- अराकी, जेम्स टी. (१९६४). मध्ययुगीन जपानचे बॅलड-ड्रामा (पूर्वावलोकन). जपानी आणि कोरियन अभ्यास केंद्राची प्रकाशने. कॅलिफोर्निया विद्यापीठ प्रेस. पान ३९. LCCN ६४-२४८८७., पान ३६, सचित्र.