कर्नाटक संस्कृत विद्यापीठ

कर्नाटक संस्कृत विद्यापीठ हे कर्नाटकातील बंगलोर येथील एक विद्यापीठ आहे. संस्कृत भाषेचा विकास आणि संशोधन हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. कर्नाटक संस्कृत विद्यापीठाची स्थापना केवळ संस्कृत भाषेच्या विकासासाठी करण्यात आली आहे. संस्कृतला वैभवशाली, वैभवशाली, वैज्ञानिक, साहित्यिक, सांस्कृतिक परंपरा आणि वारसा आहे. गद्य, काव्य, नाटक, नृत्य, शिल्पकला, चित्रकला, ललितकला, ​​वैद्यकशास्त्र, तत्त्वज्ञान आणि इतर संबंधित क्षेत्रांतील त्याचे योगदान आजपर्यंत भारतीय विद्वानांच्या लक्षात आलेले नाही त्यापेक्षा कितीतरी अधिक व्यापक आणि चिरस्थायी आहे.

ध्येय

कर्नाटक सरकारच्या प्रयत्नांनी विद्यापीठाची इ.स.२०१० मध्ये स्थापना झाली. म्हैसूरच्या राजांनी संस्कृत भाषा आणि साहित्याच्या अभ्यासाला खूप प्रोत्साहन दिले. कर्नाटकात ३१ संस्कृत महाविद्यालये आहेत. कर्नाटक राज्यात २४३ अनुदानित वेद आणि संस्कृत पाठशाळा आहेत. संस्कृत पाठशाळांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी कर्नाटक सरकारने संस्कृत शिक्षण संचालनालयाची स्थापना केली आहे. कर्नाटक संस्कृत विद्यापीठाची स्थापना या सर्वांना एकाच छत्राखाली आणणे, शिक्षणात एकसमानता राखणे, विद्यार्थी आणि शिक्षकांना अभ्यासासाठी अधिक संधी उपलब्ध करून देणे आणि राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर संस्कृत संशोधनाचा दर्जा उंचावण्याच्या दृष्टीकोनातून आणि ध्येयाने स्थापन करण्यात आले. विद्यापीठासाठी वेदव्यासाच्या श्रीमन्महाभारतातून बोधवाक्य निवडण्यात आले आहे. लोगोमध्ये देवनागरी लिपीत बोधवाक्य दाखवले आहे. 'प्रज्वलितो ज्ञानमयः प्रदीपः' हे ज्ञानाचे श्रेष्ठत्व सूचित करते. हे ब्रीदवाक्य विद्यापीठाच्या प्राचीन आणि आधुनिक ज्ञान प्रणालींना एकत्रित करण्याच्या उद्देशाचे प्रतिनिधित्व करते.

शाखा

कर्नाटक संस्कृत विद्यापीठात प्रामुख्याने चार शाखा आहेत.

1. अध्यापन शाखा
2. संशोधन शाखा
3. प्रकाशन शाखा
4. प्रशासकीय शाखा

स्थळ

कुडुरू होबळी, मगडी तालुका, रामनगर जिल्ह्यातील विद्यापीठासाठी शंभर एकर जमीन निश्चित करण्यात आली आहे.

उद्दिष्टे

संस्कृत भाषा, साहित्य आणि वैदिक अभ्यास आणि व्याकरण, सांख्य, योग, न्याय, वैशेषिक, मीमांसा, वेदांत, बौद्ध, जैन, धर्मशास्त्र आणि इतर शास्त्रांमध्ये उच्च-स्तरीय शिक्षण आणि संशोधन संस्था म्हणून कार्य करणे आणि सहाय्यक देखील शिक्षण कर्नाटकात उपलब्ध वैशिष्ट्यांवर विशेष भर देऊन, वैदिक, अगामिक आणि संज्ञानात्मक साहित्यातील पारंपारिक शिक्षण प्रणालीचे जतन, संवर्धन आणि प्रचार करणे. वैदिक आणि इतर विद्याशाखांमधील ज्ञान आणि आधुनिक जगाचा त्यांचा संदर्भ जतन करणे.

खालील क्षेत्रातील अभ्यास आणि संशोधन सुलभ करणे आणि त्यांचे नियमन करणे

1. गीता आधारित व्यवस्थापन शास्त्र.
2. योगावर आधारित मानवी मानसशास्त्र.
3. पर्यावरण संतुलन संबंधित आरोग्य संबंधित पारंपारिक ज्ञान.
4. पुरातत्त्वशास्त्र.
5. प्राचीन विज्ञान.
6. आगमा शास्त्र.
7. आयुर्वेदिक विज्ञान.
8. मानवता.
9. सामाजिकशास्त्रे.
10. परफॉर्मिंग आर्ट्स.
11. ललित कला आणि संप्रेषण.
12. वेदाध्यायन आणि वेदभाष्य अभ्यास आणि संस्कृतमध्ये विकसित झालेले इतर कोणतेही विज्ञान

ज्ञान सशक्तीकरण आणि उच्च स्तरावरील चेतनेची प्राप्ती या संदर्भात वेद आणि शास्त्रांमध्ये मांडलेल्या तर्कसंगत दृष्टिकोन आणि वैज्ञानिक स्वभावाची प्रगल्भता अधोरेखित करणे.

भारतीय प्राचीन ज्ञान परंपरा एकत्रित करणे, पुनरुज्जीवित करणे आणि प्रोत्साहन देणे तसेच वेद आणि संस्कृत साहित्यातील वैज्ञानिक विचारांना एकत्रित करणे, विशेषतः कृषी, खगोलशास्त्र, जीवशास्त्र, रसायनशास्त्र, मानविकी, माहिती तंत्रज्ञान, कायदा आणि न्यायशास्त्र, व्यवस्थापन, आधुनिक वैज्ञानिक आणि तांत्रिक अभ्यासांसह गणित, धातूशास्त्र, हवामानशास्त्र, भौतिकशास्त्र, सामाजिक विज्ञान आणि योग. वेदांच्या अस्सल विवेचनांबद्दल जागरुकता आणणे.

अशा सर्व विद्यापीठे आणि संस्थांनी केलेल्या प्रयत्नांची समन्वय वाढवण्याच्या दृष्टीने परस्पर व्यवस्था आणि परस्परसंवादासाठी सुविधांसह समान उद्दिष्टे असलेल्या वैदिक, संस्कृत संस्था, शैक्षणिक आणि संशोधनाभिमुख संस्थांचे नेटवर्क तयार करणे. संस्कृत आणि वेदांच्या सामग्रीवर आधुनिक भारतीय आणि परदेशी भाषांमधील साहित्य तयार करणे. कन्नड आणि इतर भाषांमध्ये सर्व वेद, शास्त्री ग्रंथ आणि संबंधित ग्रंथ, भाष्य आणि भाष्ये अनुवादित/प्रकाशित करणे. वैदिक जप आणि संबंधित पारंपारिक पद्धतींचे ऑडिओ, दृकश्राव्य रेकॉर्ड तयार करणे. विद्यापीठातील आंतर-विद्याशाखीय अभ्यास आणि संशोधन आणि विद्यापीठ स्तरावर अशा इतर संबंधित उपक्रमांना चालना देण्यासाठी योग्य उपाययोजना करणे. संस्कृतमधील प्राच्यविद्या संशोधन संस्था स्थापन करून दुर्मिळ हस्तलिखिते आणि प्राचीन कलाकृतींचे संकलन, जतन, समीक्षात्मक संपादन आणि प्रकाशन करणे. संपूर्ण हस्तलिखिते आणि संस्कृत ग्रंथांचे संगणकीकरण आणि डिजिटलीकरण करणे. विद्यापीठ/विभागांमार्फत उच्च दर्जाची संशोधन पत्रिका बाहेर आणणे. प्राचीन ज्ञान प्रणालींमध्ये असलेल्या संदेशांबद्दल जागरूकता वाढवण्याच्या उद्देशाने चर्चासत्रे, परिषदा, कार्यशाळा, विद्वथ गोष्ठी आयोजित करणे. विद्यापीठाने देखरेख न केलेल्या शैक्षणिक संस्थांना विद्यापीठाच्या विशेषाधिकारांमध्ये कर्नाटकातील संलग्न महाविद्यालये/महापाठशाळा/पाठशाळा म्हणून प्रवेश देणे. प्राध्यापक, शिक्षक आणि विभाग यांच्यामार्फत प्रदान करणे; विशेष संशोधन संस्था जसे की संलग्न महाविद्यालये/महापाठशाळा/पाठशाळा यांना आवश्यक असलेले शिक्षण आणि मार्गदर्शन. विद्यापीठाच्या वरील उद्दिष्टांशी संबंधित किंवा अनुषंगिक इतर कोणतेही उपक्रम हाती घेणे. कोणत्याही उद्देशासाठी, एकतर संपूर्ण किंवा अंशतः, अशा अटी व शर्तींवर कोणतीही संस्था ओळखणे आणि देखरेख करणे, जे वेळोवेळी कायद्याने विहित केले जातील आणि अशी मान्यता काढून घेणे.

विद्यापीठाच्या उद्दिष्टांना चालना देण्यासाठी आवश्यक असेल त्याप्रमाणे, उपरोक्त अधिकाराच्या अनुषंगाने किंवा नसलेल्या अशा कृती आणि इतर गोष्टी करणे. विद्यापीठाचे अधिकारी म्हणून घोषित केलेल्या कायद्यानुसार अशा संस्थांची देखभाल करणे. प्रगत संशोधन करण्यासाठी विविध विषयांमध्ये 'चेअर्स' स्थापन करणे. विद्यापीठ खालील शैक्षणिक उपक्रमांद्वारे वरील उद्दिष्टे साध्य करण्याचा प्रयत्न करत आहे संस्कृत पाठशाळा आणि महाविद्यालये मजबूत करणे आणि आवश्यक सुविधा निर्माण करणे. शिष्यवृत्तीद्वारे विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहन देणे. पाठशाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये वाचनालयाच्या चांगल्या सुविधा विकसित करणे. महाविद्यालयांमध्ये वसतिगृहाच्या चांगल्या सुविधा विकसित करणे आणि सरकार आणि स्थानिक संरक्षक यांच्या संयुक्त प्रयत्नातून विद्यार्थ्यांना भोजन-निवासाची सुविधा उपलब्ध करून देणे. विद्यार्थ्यांना प्रत्येक तालुक्यामध्ये आणि जिल्ह्यात संस्कृतोत्सव आणि संस्कृत स्पर्धा आयोजित करण्यासाठी आणि त्यात सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहित करणे. दरवर्षी बी ए-संस्कृत, एम ए-संस्कृत आणि वैदिक अभ्यासातील उत्कृष्ट विद्यार्थी ओळखणे. एंडोमेंट्स, ट्रस्ट आणि सार्वजनिक निधीच्या मदतीने प्रमाणपत्रे आणि रोख बक्षिसे देऊन त्यांना प्रोत्साहन देणे.

अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि इतर मागासवर्गीय संस्कृत विद्यार्थ्यांसाठी विशेष सुविधा उपलब्ध करून देणे. संस्कृत गायन, गमका आणि संस्कृत-क्रीडा स्पर्धा आयोजित करणे. काव्य, आणि विद्वत परीक्षांमध्ये अनिवार्य इंग्रजी आणि संगणक पेपर सादर करणे आणि त्यासाठी योग्य अभ्यासक्रम तयार करणे. प्रथमा ते विद्वत स्तरापर्यंतच्या अभ्यासक्रमात वैज्ञानिकदृष्ट्या सुधारणा करणे. ग्रंथ प्राचीन आणि आधुनिक ज्ञान प्रणालींवर समान प्रमाणात केंद्रित आहेत याची खात्री करणे. उत्तर कर्नाटक, हैदराबाद कर्नाटक, उत्तर कन्नड, दक्षिण कन्नड आणि मध्य कर्नाटकात संस्कृतसाठी उच्च शिक्षण केंद्रे निर्माण करणे. या केंद्रांमध्ये उच्च अभ्यास आणि संशोधनासाठी पोषक वातावरण उपलब्ध करून देणे. स्थानिक संस्कृत शिक्षण संस्थांसोबत सहकार्य करणे. जुन्या सर्व पाठशाळांसाठी विशेष पॅकेज कार्यक्रम सादर करणे आणि या पाठशाळांमध्ये पायाभूत सुविधा विकसित करणे बी ए आणि एम ए पदवीधारकांना उपलब्ध असलेल्या विद्वत-विद्वानांना समान मान्यता आणि संधी प्रदान करणे.

सामंजस्य करार

कविकुलगुरू कालिदास संस्कृत विद्यापीठातर्फे बंगळुरु येथील कर्नाटक संस्कृत विद्यापीठासमवेत सामंजस्य करार करण्यात आला आहे. या कराराच्या अनुषंगाने विविध शैक्षणिक, संशोधन आणि वैज्ञानिक स्तरावरील विविध अभ्यासक्रम, परिषदा, सेमिनार, कार्यशाळा, उन्हाळी प्रशिक्षण वर्ग, परिसंवाद आणि मान्यवर तज्ज्ञांची व्याख्याने यासारखे उपक्रम परस्पर सहकार्याने राबविण्यात येतील. याशिवाय दोन्ही विद्यापीठादरम्यान प्रत्येक शैक्षणिक वर्षात विद्यार्थी, प्राध्यापक, शिक्षकेतर कर्मचारी, संशोधक विद्यार्थी यासंदर्भात आदानप्रदान करण्यात येणार आहेत. याशिवाय दोन्ही विद्यापीठाना आवश्यक अशा विविध शैक्षणिक साहित्य आणि प्रकाशनांचे आदानप्रदान करण्यात येईल. वेदभूषण आणि वेदविभूषण या पदव्यांना दोन्ही विद्यापीठांनी मान्यता दिली आहे.

हे ही पहा

1. राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ, तिरुपती
2. नेपाळ संस्कृत विद्यापीठ
3. संपूर्णानंद संस्कृत विद्यापीठ, वाराणसी
4. श्री शंकराचार्य संस्कृत विद्यापीठ, केरळ
5. महर्षि वाल्मिकी संस्कृत विद्यापीठ, हरियाणा
6. संस्कृत महाविद्यालय आणि विद्यापीठ, कोलकाता
7. मानदाचार्य राजस्थान संस्कृत विद्यापीठ, राजस्थान
8. श्री लाल बहादूर शास्त्री राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ, नवी दिल्ली
9. श्री जगन्नाथ संस्कृत विद्यापीठ असेही म्हणतात, ओडिशा
10. महर्षि पाणिनी संस्कृत इवम वैदिक विश्व विद्यालय
11. उत्तराखंड संस्कृत विद्यापीठ, उत्तराखंड
12. दरभंगा संस्कृत विद्यापीठ, बिहार