वस्त्रोद्योग
वस्त्रोद्योग हा प्रामुख्याने धागा, कापड आणि कपड्यांचे डिझाइन, उत्पादन आणि वितरणाशी संबंधित आहे. रासायनिक उद्योगातील उत्पादनांचा वापर करून कच्चा माल नैसर्गिक किंवा कृत्रिम असू शकतो.
कापूस हा जगातील सर्वात महत्वाचा नैसर्गिक फायबर आहे. २००७ मध्ये, ५० पेक्षा जास्त देशांमध्ये लागवड केलेल्या ३५ दशलक्ष हेक्टरमधून जागतिक उत्पादन २५ दशलक्ष टन होते. [१]
सिंथेटिक तंतू
[संपादन]कृत्रिम तंतू पॉलिमर बाहेर काढून, स्पिनरेट (पॉलिमर) द्वारे ते कठोर होते अशा माध्यमात बनवता येतात. ओले कताई (रेयॉन) एक कोग्युलेटिंग माध्यम वापरते. कोरड्या कताईमध्ये (एसीटेट आणि ट्रायसिटेट), पॉलिमर एका सॉल्व्हेंटमध्ये असतो जो गरम झालेल्या बाहेर पडण्याच्या चेंबरमध्ये बाष्पीभवन करतो. मेल्ट स्पिनिंगमध्ये (नायलॉन आणि पॉलिस्टर) एक्सट्रुडेड पॉलिमर गॅस किंवा हवेत थंड केले जाते आणि नंतर सेट केले जाते. [२] सिंथेटिक तंतूंची काही उदाहरणे आहेत; पॉलिस्टर, रेयॉन, ऍक्रेलिक तंतू आणि मायक्रोफायबर्स. हे सर्व तंतू खूप लांबीचे असतील, अनेकदा किलोमीटर लांब असतील.
नैसर्गिक तंतू
[संपादन]मेंढ्या, शेळ्या, ससे, रेशीम किडे आणि इतर प्राणी, तसेच एस्बेस्टोस सारखी खनिजे हे नैसर्गिक तंतूंचे (कापूस, अंबाडी, सिसल) स्रोत आहेत. हे भाजीपाला तंतू बिया (कापूस), स्टेम (बास्ट तंतू: अंबाडी, भांग, ताग) किंवा पान (सिसल) पासून उद्भवू शकतात. या सर्व स्त्रोतांना अनेक पायऱ्यांची आवश्यकता असते, ज्यापैकी प्रत्येकाचे वेगळे नाव असते. हे सर्व तंतू, रेशमाचा अपवाद वगळता, लहान आहेत, फक्त काही सेंटीमीटर लांब आहेत आणि त्यांची पृष्ठभाग खडबडीत आहे जी त्यांना इतर स्टेपल प्रमाणे चिकटू देते.
भारत
[संपादन]
भारतातील कापड उद्योग हा पारंपारिकपणे, शेतीनंतर, एकमेव असा उद्योग आहे ज्याने कापड क्षेत्रात कुशल आणि अकुशल कामगारांसाठी प्रचंड रोजगार निर्माण केला आहे. वस्त्रोद्योग हे भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचे सर्वात मोठे रोजगार निर्माण करणारे क्षेत्र आहे. हे देशातील ३५ दशलक्षाहून अधिक लोकांना थेट रोजगार देते. [३] वस्त्रोद्योग मंत्रालयाच्या मते, एप्रिल-जुलै २०१० दरम्यान एकूण निर्यातीत कापडाचा वाटा ११.०४% होता. २००९-२०१० दरम्यान, भारतीय वस्त्रोद्योगाची US$ ५५ अब्ज होती, त्यापैकी ६४% सेवा देशांतर्गत मागणी होती. [३] २०१० मध्ये, संपूर्ण भारतात २,५०० कापड विणण्याचे कारखाने आणि ४,१३५ कापड फिनिशिंग कारखाने होते. [४]
जागतिक जूट उत्पादनात भारत पहिल्या स्थानावर आहे आणि जागतिक कापड आणि वस्त्र बाजारपेठेत ६३% हिस्सा आहे. जागतिक कापड उत्पादनात भारत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे आणि रेशीम आणि कापूस उत्पादनातही दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. वस्त्रोद्योग क्षेत्रात स्वयंचलित मार्गाने १००% परदेशी थेट गुंतवणूक ला परवानगी आहे.
संदर्भ
[संपादन]- ^ Cotton and textiles — the challenges ahead
|access-date=requires|url=(सहाय्य) - ^ Collier 1970
- ^ a b "A brief history of Textile Industry in India, January, 2010" (PDF). 22 May 2012 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित.
- ^ "Wearing Apparel Manufacturing Report". AnythingResearch India.