सुनीता कृष्णन

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
सुनिता कृष्णन
जन्म 1972[१]
बंगळूर
राष्ट्रीयत्व भारतीय
शिक्षण एम एस डब्लू
प्रशिक्षणसंस्था सेंट जोसेफ कॉलेज, बंगळूर, रोशनी निलया
मालक प्रज्वला
ख्याती समाजसेविका
जोडीदार राजेश टचरिवर
वडील राजू कृष्णन
आई नलिनी कृष्णन
पुरस्कार पद्मश्री

सुनिता कृष्णन (जन्म:१९७२) ह्या एक भारतीय सामाजिक कार्यकर्त्या आणि प्रज्वला या गैर-सरकारी संस्थेच्या सह-संस्थापक आहेत. ही संस्था लैंगिक तस्करी पीडितांना वाचवते, त्यांचे पुनर्वसन करते आणि समाजात पुन्हा मुख्य प्रवाहात आणते. [२] कृष्णन यांना २०१६ मध्ये भारतातील चौथा नागरी पुरस्कार पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

वैयक्तिक आयुष्य[संपादन]

पलक्कड मल्याळी पालक राजू कृष्णन आणि नलिनी कृष्णन यांच्या पोटी कृष्णनचा जन्म बंगलोरमध्ये झाला.[३] संपूर्ण देशाचे नकाशे बनवणाऱ्या सर्वेक्षण विभागात त्यांचे वडील काम करत होते. त्यामुळे एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी प्रवास करत त्यांची संपूर्ण भारतात भ्रमंती झाली.

कृष्णन यांची सामाजिक कार्याची आवड तेव्हा दिसून आली जेव्हा त्यांनी वयाच्या आठव्या वर्षी मतिमंद मुलांना नृत्य शिकवायला सुरुवात केली.[४] वयाच्या बाराव्या वर्षी त्या वंचित मुलांसाठी झोपडपट्टीत शाळा चालवत होत्या. [४] वयाच्या पंधराव्या वर्षी, दलित समाजासाठी नव-साक्षरता मोहिमेवर काम करत असताना, कृष्णन यांच्यावर आठ जणांनी सामूहिक बलात्कार केला.[५] एक स्त्री "पुरुष प्रधान" संस्कृतीत हस्तक्षेप करत आहे ही गोष्ट त्यांना खटकली होती. तसेच त्यांनी कृष्णन यांना इतकी मारहाण केली की त्यामुळे त्यांना एका कानाने अर्धवट बहिरेपण आले. या घटनेने उलट त्या झटून कामाला लागल्या.[६]

कृष्णन यांनी बंगळूर आणि भूतानमधील केंद्रीय सरकारी शाळांमध्ये शिक्षण घेतले. बंगळुरू येथील सेंट जोसेफ कॉलेजमधून पर्यावरण शास्त्रात पदवी प्राप्त केल्यानंतर, कृष्णनने रोशनी निलया, मंगळुरू येथून एमएसडब्ल्यू (वैद्यकीय आणि मानसोपचार) चे शिक्षण पूर्ण केले.[६]

कारकीर्द[संपादन]

कृष्णन यांनी तरुणींसाठीच्या कार्यक्रमाचा समन्वयक म्हणून सामील होण्यासाठी हैद्राबादला जाण्याचा निर्णय घेतला, लवकरच त्या झोपडपट्टीतील रहिवाशांच्या घरगुती समस्यांशी जोडल्या गेल्या. जेव्हा शहराच्या मुसी नदीकाठी राहणाऱ्या लोकांची घरे "सुशोभीकरण" प्रकल्पासाठी पाडली जाणार होती, तेव्हा त्या पिनच्या गृहनिर्माण हक्क मोहिमेत सामील झाल्या, संघर्ष आयोजित केला आणि योजना थांबवली. १९९६ साली हैदराबादमध्येच त्यांची ब्रदर जोस वेटिकॅटिल यांच्याशी भेट झाली, जे त्यावेळेस सेंट गॅब्रिएलच्या मॉन्टफोर्ट ब्रदर्सद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या कॅथोलिक संस्थेच्या बॉईज टाऊनचे संचालक होते.[३][७]

प्रज्वला[संपादन]

इ.स.१९९६ मध्ये हैदराबादमधील मेहबूब की मेहंदी या रेड लाइट एरियामध्ये राहणाऱ्या सेक्स वर्करना बाहेर काढण्यात आले. परिणामी, वेश्याव्यवसायाच्या तावडीत सापडलेल्या हजारो महिला बेघर झाल्या. कृष्णनने या व्यवसायातील पुढील पिढ्या परत याच व्यवसायात गुंतू नयेत म्हणून रिकाम्या केलेल्या एका वेश्यालयात त्यांच्यासाठी एक शाळा सुरू केली.[८] यासाठी सुरुवातीच्या काळात, कृष्णनला आपले दागिने आणि बहुतेक घरातील भांडी देखील प्रज्वला येथे विकावी लागली.[७]

आज, प्रज्वला पाच स्तंभांवर उभी आहे: प्रतिबंध, बचाव, पुनर्वसन, पुनर्एकीकरण आणि समर्थन. ही संस्था पीडितांना नैतिक, आर्थिक, कायदेशीर आणि सामाजिक सहाय्यता देते आणि पीडितांना न्याय मिळवून देण्याची खात्री करते.[९] आजपर्यंत, प्रज्वालाने १२,००० हून अधिक लैंगिक तस्करीतून वाचलेल्यांची सुटका, पुनर्वसन आणि योग्य ती सहाय्यता केली आहे. यात त्यांना ब्रदर जोस वेटिकॅटिल यांची चांगली मदत लाभली[१०][११] त्यांचे हे काम जगातील सर्वात मोठे लैंगिक तस्करीविरोधी आधार स्थान बनवते.[१२] संस्थेचा "दुसरी-पिढी" प्रतिबंध कार्यक्रम तब्बल १७ संक्रमण केंद्रांमध्ये कार्यरत आहे ज्याने वेश्या मातांच्या हजारो मुलांना देह व्यापारात प्रवेश करण्यापासून रोखण्यात मदत केली आहे.[१३] प्रज्वाला सुटका केलेल्या मुलांसाठी आणि लैंगिक तस्करीतून बळी पडलेल्या प्रौढांसाठी एक निवारा गृह देखील चालवते, ज्यात अनेकजण एचआयव्ही पॉझिटिव्ह आहेत.[१४] कृष्णन यांनी यांमध्ये वाचलेल्यांचे आर्थिक पुनर्वसन कार्यक्रमाचे नेतृत्व देखील केले आहे जे सुतारकाम, वेल्डिंग, छपाई, गवंडी आणि घरकाम प्रशिक्षण देते.[१५]

प्रज्वाला मध्ये २०० हून अधिक कर्मचारी आहेत, यात कृष्णन पूर्ण-वेळ स्वयंसेवक म्हणून संस्था चालवतात - हा निर्णय त्यांनी आपल्या आयुष्यात खूप लवकर घेतला होता. त्यांच्या पतीच्या मदतीने, पुस्तके लिहून आणि जगभरात लैंगिक तस्करीबद्दल भाषणे आणि चर्चासत्र देऊन त्या स्वतःचा प्रपंच चालवतात.[१६] प्रज्वाला यांच्या सहकार्याने अनेक चित्रपट बनवणारे भारतीय चित्रपट निर्माते, कला दिग्दर्शक आणि पटकथा लेखक राजेश टचरिव्हर यांच्याशी त्यांचे लग्न झाले आहे. एक चित्रपट, अनामिका, आता राष्ट्रीय पोलीस अकादमीच्या अभ्यासक्रमाचा भाग आहे,[३] तर दुसरा ना बंगारू तल्लीने ने २०१४ मध्ये ३ राष्ट्रीय पुरस्कार जिंकले आहेत.[१७]

इ.स. २००८ मध्ये, कृष्णन यांनी इन्फोसिस कॅम्पस, म्हैसूर येथे अधिकृत TED India परिषदेत मानवी तस्करीच्या कारणाविषयी एक भाषण दिले, ज्याने जागतिक स्तरावर २.५ दशलक्षाहून अधिक दर्शकांना प्रेरित केले.[१८]

चित्रपट निर्मिती[संपादन]

आपल्या कारकिर्दीच्या सुरुवातीच्या काळात, कृष्णन यांनी कायदेशीर बाबीचे एक साधन म्हणून चित्रपट निर्मितीमध्ये प्रवेश केला. तरुणाई आणि एचआयव्ही/एड्स, शेख विवाह, अनाचार, वेश्याव्यवसाय, लैंगिक तस्करी, जातीय दंगली यासारख्या सामाजिकदृष्ट्या संबंधित विषयांवर त्यांनी १४ डॉक्युमेंटरी फिल्म्सची संकल्पना आणि स्क्रिप्ट तयार केली.[१९] पैकी काही चित्रपट पुढील प्रमाणे आहेत:

  • में और मेरी सचाईं (हिंदी)[२०]
  • नीदालू: जगातील सर्वात मोठ्या गुन्हेगारी उपक्रमात एक आंतरिक दृष्टीकोन[२१]
  • द मॅन, हिज मिशन (२० मिनिटे, हिंदी)
  • भागनगर (१० मिनिटे, हिंदी)[२२]
  • ऑन फ्रीडम अँड फिअर (३० मिनिटे, तेलुगु, इंग्रजी)
  • द सॅक्रेड फेस[२३]
  • मी अँड अस (२३ मिनिटे, इंग्रजी)
  • आस्था – अॅन ओड टू लाइफ (२५ मिनिटे, इंग्रजी)[२४]
  • अ चान्स टू लिव्ह (25 मिनिटे, इंग्रजी)
  • अनामिका-द निमलेस (२८ मिनिटे, तेलुगु, हिंदी)
  • बिल्डिंग ब्रिजेस[२५]
  • अपराजिता
  • ना बंगारू तल्ली (४ राष्ट्रीय पुरस्कार)

धमक्या आणि हल्ले[संपादन]

कृष्णनवर १४ वेळा शारीरिक हल्ले करण्यात आले असून त्यांना सतत जीवे मारण्याच्या धमक्या मिळत असतात.[२६] एकदा एका सुमो व्हॅन द्वारा तिच्या ऑटोरिक्षाला जाणीवपूर्वक धडक दिली, ज्यात त्या गंभीर जखमी झाल्या होत्या. त्यांच्यावर अ‍ॅसिड हमला देखील करण्यात आला होता. एकवेळ विष प्रयोग देखील करण्यात आला होता.[२७] कृष्णन म्हणतात की या हल्ल्यांमुळे मानवी तस्करीच्या विरोधात त्यांचा लढाई सुरू ठेवण्याचा तिचा निश्चय ठाम झाला आहे.[६]

२०१२ मध्ये, एका आरटीआय कार्यकर्त्याने प्रज्वलाच्या कलापथेरमधील एका संक्रमण केंद्रावर हल्ला केला. प्रज्वालाच्या वेबसाइटचे पोस्टर आणि प्रिंटआउट्स असलेल्या तरुण मुस्लिमांच्या जमावाने शाळेसमोर धरणे धरले. प्रसारमाध्यमांनी ही कथा उचलून धरली, एकतर्फी माहिती सादर केली आणि प्रज्वलाने विदेशी निधी मिळवण्यासाठी मुस्लिम महिलांची बदनामी केली. शेकडो मुस्लिम तलवारी, बेड्या आणि दगड घेऊन केंद्रावर हल्ला करण्यासाठी आले. त्यांच्या नेत्याने जोरात घोषणा केली की तो कृष्णनला ठार मारेल आणि "तिचे तुकडे करेल". तसेच तिची इतर सर्व केंद्रे बंद करण्याची धमकी दिली.[२८]

पुरस्कार आणि सन्मान[संपादन]

2016-2018[संपादन]

  • इंडिया टाइम्सने कृष्णन यांना ११मानवी हक्क कार्यकर्त्यांपैकी एक म्हणून सूचीबद्ध केले ज्यांचे जीवन ध्येय इतरांना सन्मानित जीवन प्रदान करणे आहे [२९]
  • सामाजिक कार्य क्षेत्रात पद्मश्री, २०१६
  • मानवी उत्कृष्टतेसाठी श्री सत्य साई पुरस्कार, २०१६ .
  • टॉलबर्ग ग्लोबल लीडरशिप प्राइज
  • मानवाधिकार आणि कायद्याच्या नियमासाठी फ्रँको-जर्मन पुरस्कार

2013-2015[संपादन]

  • 24 वा युद्धवीर फाउंडेशन मेमोरियल अवॉर्ड, 2015. [३०]
  • सामाजिक न्यायासाठी मदर तेरेसा पुरस्कार, 2014. [३१]
  • सिविकस इनोव्हेशन अवॉर्ड, 2014. [३२]
  • कैराली अनंतपुरी पुरस्कार, मस्कत, 2014. [३३]
  • LIMCA बुक ऑफ रेकॉर्ड्स, 2014 कडून वर्षातील सर्वोत्तम लोक पुरस्कार [३४]
  • वुमन ऑफ सबस्टन्स अवॉर्ड, रोटरी क्लब मुंबई, 2014. [३५]
  • महिला सक्षमीकरणासाठी अनिता पारेख पुरस्कार, रोटरी क्लब मुंबई, २०१३. [३६]
  • रोटरी सामाजिक चेतना पुरस्कार आणि पॉल हॅरिस फेलोशिप, रोटरी क्लब मुंबई, 2013.
  • गॉडफ्रे फिलिप्स राष्ट्रीय अमोदिनी पुरस्कार, 2013. [३७]
  • ह्युमन सिम्फनी फाउंडेशन, २०१३ कडून लिव्हिंग लिजेंड्स अवॉर्ड. [३८]
  • महिला थिलकम पुरस्कार, केरळ सरकार, 2013. [३९]
  • DVF अनुकरणीय महिला पुरस्कार, डायने वॉन फर्स्टनबर्ग फाउंडेशन, 2013.
  • उत्कृष्ट महिला पुरस्कार, राष्ट्रीय महिला आयोग, 2013.

2011-2012[संपादन]

  • आकृती वुमन ऑफ द इयर, रोटरी क्लब कोईम्बतूर, २०१२.
  • IRDS सफदर हाश्मी मानवाधिकार पुरस्कार, 2012.
  • वुमन इन एक्सलन्स अवॉर्ड, SHE फाउंडेशन, 2012.
  • उत्कृष्ट सामाजिक कार्य पुरस्कार, केरळ सरकार, 2012.
  • जॉन जे कॉलेज ऑफ क्रिमिनल जस्टिस इंटरनॅशनल लीडरशिप अवॉर्ड, न्यू यॉर्क, 2011. [४०]
  • उत्कृष्ट सामाजिक कार्यासाठी एन जोसेफ मुंडसेरी पुरस्कार, कतार, 2011.
  • आकृती वुमन ऑफ द इयर पुरस्कार, रोटरी इंटरनॅशनल, 2011. [४१]
  • G8 वुमन अवॉर्ड, कलर्स टीव्ही, 2011.
  • इंडियाव्हिजन पर्सन ऑफ द इयर अवॉर्ड, इंडियाव्हिजन टीव्ही चॅनल, 2011. [४२]
  • मानवाधिकार पुरस्कार, व्हायटल व्हॉइसेस ग्लोबल पार्टनरशिप, वॉशिंग्टन डीसी, 2011. [४३]
  • गरशोम प्रवासी वनिता पुरस्कार 2011, कुवेत [४४] [४५] [४६]

2002-2010[संपादन]

  • तेजस्विनी पुरस्कार, FICCI, 2010.
  • केल्विनेटर वुमन पॉवर अवॉर्ड, कलर्स टीव्ही, 2010.
  • गंगाधर मानवतावादी पुरस्कार, केरळ, 2010.
  • वनिता वुमन ऑफ द इयर, मनोरमा पब्लिकेशन्स, 2009. [४७]
  • व्यक्तींची तस्करी (TIP) यूएस डिपार्टमेंट ऑफ स्टेट, 2009 कडून हिरोजचा अहवाल.
  • CNN-IBN रिअल हिरो पुरस्कार, रिलायन्स फाउंडेशन, 2008. [४८]
  • परदिता हस्टन आंतरराष्ट्रीय मानवाधिकार पुरस्कार, युनायटेड नेशन्स ऑफ कॅपिटल हिल, वॉशिंग्टन डीसी, 2006.
  • महिला सक्षमीकरणासाठी योगदानासाठी आंध्र प्रदेशच्या राज्यपालांचे प्रशस्तिपत्र, 2004.
  • स्त्री शक्ती पुरस्कार, भारत सरकार, 2003.
  • अशोका फेलोशिप, 2002. [२]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ Schultz, Kai (7 March 2018). "An Indian Activist Faces Down Sex Traffickers". The New York Times. 2 July 2020 रोजी पाहिले.
  2. ^ a b "Sunitha Krishnan". Ashoka India. Archived from the original on 4 March 2016.
  3. ^ a b c "Keeping hope alive Real-life hero". The Hindu. 30 July 2009. Archived from the original on 13 June 2011. 10 July 2016 रोजी पाहिले.
  4. ^ a b Jain, Sonam (30 July 2011). "She sets the bonded free". The Hindu. 10 July 2016 रोजी पाहिले.
  5. ^ "The Ugly Truth: Has A Disha (Hope)". Houston South Asian Lifestyle Society News. 2011-04-08. 2011-04-08 रोजी पाहिले.
  6. ^ a b c "Woman of Steel". The Herald of India.
  7. ^ a b "India's Sex Industry: She saves the innocent and pursues the guilty". Reader’s Digest Asia. Archived from the original on 2016-08-22. 2010-09-14 रोजी पाहिले.
  8. ^ Kanth, K. Rajani (2007-09-24). "Hyderabad activist enables sex workers start life afresh". Business Standard India. 2007-09-25 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Minor girls rescue effort begins in Kerala with launch of Nirbhaya". The Times of India. 2011-10-19 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Nerves of Steel". The New Indian Express. Archived from the original on 2015-07-21. 2013-09-22 रोजी पाहिले.
  11. ^ "She's Every Woman". India Today. 2013-02-20 रोजी पाहिले.
  12. ^ "Translating Anger to Action to End Violence Against Women in India". Vital Voices. 2013. Archived from the original on 2014-03-16. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  13. ^ "Sunitha Krishnan, episode no 1019". PBS Religion and Ethics Newsweekly. 2007-01-05. 2007-01-05 रोजी पाहिले.
  14. ^ "A Home Away From Home - Prajwala Therapeutic Community". Archived from the original on 2014-07-11. 2011-08-05 रोजी पाहिले.CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
  15. ^ "Innovative Activists Save Trafficking Victims in Jordan and India". United States Embassy – IIP Digital. 2009-06-16 रोजी पाहिले.
  16. ^ Goldberg, Michelle (2010-03-03). "The Sex-Slave Rescuer". The Daily Beast. 2010-03-03 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Naa Bangaru Talli Bags 3 Awards". The Deccan Chronicle. 2014-04-17. 2014-04-14 रोजी पाहिले.
  18. ^ "Sunitha Krishnan: The Fight Against Sex Slavery". TED India.
  19. ^ "Prajwala's Films". Prajwala.
  20. ^ "Prajwala's short films on trafficking". The New Indian Express. Archived from the original on 2014-05-03. 2009-02-18 रोजी पाहिले.
  21. ^ "For A Better Future". The Hindu. 2009. Archived from the original on 2014-03-16.
  22. ^ "Grim Reality". The Hindu. 2004. Archived from the original on 2004-11-26.
  23. ^ Basheer, K. p m. (2011-07-22). "Speaking Up Against the Unspeakable". The Hindu. 2011-07-23 रोजी पाहिले.
  24. ^ "A shot at the bigger picture". The Hindu. 2005. Archived from the original on 2006-02-18.
  25. ^ "A New Home for Victims of Sex Trafficking in India". Just Giving. Archived from the original on 2023-02-16. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  26. ^ "She battles on". The Deccan Herald. 2011-02-18.
  27. ^ "India's Sex Industry: She saves the innocent and pursues the guilty". Reader’s Digest Asia. Archived from the original on 2016-08-22. 2010-09-14 रोजी पाहिले.
  28. ^ "Sunitha Krishnan Forced To Retreat". 2012-02-13 रोजी पाहिले.
  29. ^ Anjali Bisaria. "11 Human Rights Activists Whose Life Mission Is To Provide Others With A Dignified Life/". Indiatimes.com.
  30. ^ Reddy, Ravi (2015). "Sunitha Krishnan to get Yudhvir Foundation Award". The Hindu.
  31. ^ "Mother Teresa Memorial International Award for Social Justice held on Sunday". dna. Diligent Media Corporation Ltd. 11 November 2014. 14 December 2014 रोजी पाहिले.
  32. ^ "2014 Nelson Mandela - Graça Machel Innovation Awards". CIVICUS. 2014. Archived from the original on 2015-04-27. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  33. ^ "Renowned Indian Social Activist To Inaugurate Community Festival". BBC News. 2014.[permanent dead link]
  34. ^ "People of the Year 2014". LIMCA Book of Records. 2014. Archived from the original on 2015-01-19. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  35. ^ "Rotary News Update". Rotary Club of Mumbai. 2013. Archived from the original on 2016-04-21. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  36. ^ "The Gateway" (PDF). Rotary Club of Mumbai. 2013. Archived from the original (PDF) on 2016-03-03. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  37. ^ "Sunitha Krishnan: National Bravery Award 2013". Archived from the original on 2014-07-11. 2013-05-08 रोजी पाहिले.CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
  38. ^ "Living Legend Award 2013". Human Symphony Foundation. 2013. Archived from the original on 16 March 2014.
  39. ^ "Prajwala Annual Report 2012-2013" (PDF). Prajwala. 2013.
  40. ^ "John Jay College Justice Awards 2011". John Jay College of Criminal Justice. 2011. Archived from the original on 25 November 2011.
  41. ^ Staff Reporter (2011). "Call for mind shift to rehabilitate those forced into commercial sex". The Hindu.
  42. ^ "Sunitha Krishnan Declared Indiavision Person of the Year". The Economic Times. 2012-12-30 रोजी पाहिले.
  43. ^ "Sunitha Krishnan Receives Vital Voices Human Rights Award". 2011. Archived from the original on 2023-02-16. 2023-02-16 रोजी पाहिले.CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
  44. ^ "Garshom awards announced". Archived from the original on 2016-03-04. 2023-02-16 रोजी पाहिले.
  45. ^ "Garshom International Awards".
  46. ^ "NRIs in Kuwait receive prestigious award - Times of India".
  47. ^ "Vanitha Woman of the Year award for Sunitha". The New Indian Express. Archived from the original on 2016-03-04. 2010-07-25 रोजी पाहिले.
  48. ^ "Real Heroes Award 2008". Reliance Foundation. 2008. Archived from the original on 2017-02-13. 2023-02-16 रोजी पाहिले.

बाह्य दुवे[संपादन]

"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=सुनीता_कृष्णन&oldid=2375718" पासून हुडकले