हुंडा

हुंडा ही लग्नाच्या वेळी मुलाकडून किंवा मुलीकडून विरुद्ध बाजूच्या कुटुंबाला देण्यात येणारी भेट आहे. ही भेट पैसे, मालमत्ता किंवा वस्तू सोने स्वरूपात घेतली जाते.

भारतात हुंडा देणे किंवा घेणे दोन्ही बेकायदेशीर आहे. हुंडाचा अर्थ आहे जी संपत्ती, लग्नाच्या वेळी वधूच्या कुटुंबातर्फे वराला दिली जाते. हुंडाला उर्दूमध्ये जहेज म्हणतात. युरोप, भारत, आफ्रिका आणि जगाच्या अन्य भागात हुंडा पद्धतीचा मोठा इतिहास आहे. भारतात याला दहेज, हुडा किंवा वर-दक्षिणाच्या नावाने ओळखले जाते. तसेच वधूच्या कुटुंबातर्फे नकद किंवा वस्तूच्या रूपात हे वराच्या कुटुंबातला वधूबरोबर दिले जाते. आजच्या आधुनिक काळात हुंडा पद्धत नावाचा राक्षस सर्व दूर पसरले आहे. मागासलेल्या भारतीय समाजात हुंडा प्रथा आत्तापर्यंत विकराल रूपात आहे.

हुंडाबळी / हत्या: देशात सुमारे दर एका तासात एक महिला हुंडा संबंधी कारणांनी मरण पावते आणि वर्ष २००७ ते २०११ च्या मध्ये या प्रकाराच्या प्रकरणात खूप वृद्धि झाली. राष्ट्रीय अपराध रिकॉर्ड ब्यूरोचे आंकड़े सांगतात की विभिन्न राज्यातून वर्ष २०१२ मध्ये हुंड्यासाठी हत्याचे ८,२३३ प्रकरण समोर आले. आकडे सांगतात की सुमारे प्रत्येक घंट्यात एक महिला हुंडाबळी चढते.

हुंडा प्रतिबंधक कायदा १९६१

- १९६१ साली हुंडा प्रतिबंधक कायदा भारतात पारित करण्यात आला.

- हुंडा म्हणजे लग्नात एका पक्षाकडून दुसऱ्या पक्षाला थेट अथवा अप्रत्यक्ष चीजवस्तू, स्थावर, जंगम मालमत्ता देणे अगर कबूल करणे.

- लग्नात, लग्नापूर्वी अगर लग्नानंतर चीजवस्तू, स्थावर, जंगम मालमत्ता देण्याचे कबूल करणे म्हणजे हुंडा.

- यामध्ये शरियत कायद्याअंतर्गत येणाऱ्या मेहेरचा समावेश नाही.

- सदर कायद्याच्या कलम ३ नुसार हुंडा घेणाऱ्यास ५ वर्षें सक्त मजुरी आणि रु. १५०००/- पर्यंत दंडाची शिक्षा आहे.

- हुंडा मागणे हा देखील गुन्हा असून त्यासाठी ६ महिने पर्यंतची कैद आणि रु. १००००/- दंडाची शिक्षा आहे.

जर एखाद्या मुलीच्या लग्नाच्या सात वर्षाच्या आत असामान्य परिस्थितीमध्ये ती मरण पावली तर हे सिद्ध केले जाते की मरणाआधी तिला हुंड्यासाठी तिला प्रताडित केले जात होते. यात भारतीय दंड संहिताच्या कलम ३०४-बीच्या अंतर्गत मुलीचा पती आणि नातेवाईक यांना कमीत कमी सात वर्ष ते आजीवन कारावासाची शिक्षा होऊ शकते.