अगस्ता
अगस्ता किंवा हादगा (शास्त्रीय नाव: Sesbania Grandiflora, सेस्बानिया ग्रॅंडिफ्लोरा) हा दक्षिण आशिया व आग्नेय आशियात आढळणारा वृक्ष आहे. कुळ फॅबेसी याला अगस्ती किंवा अगस्ता या नावानेही ओळखले जाते. या वृक्षाची वाढ झटपट होते. याचे आयुर्मान तीन ते साडेतीन वर्ष इतके असते व उंची जवळपास १५ ते ३० फुटांपर्यंत असते. ही झाडे देवळांजवळ लावली जातात. तसेच शेताच्या बांधावर यांची लागवड केली जाते. या झाडाला पांढरी, पिवळट-पांढरी किंवा लालसर रंगाची फुले येतात. ही फुले देवाला वाहतात. फुलांची भाजी करतात. या झाडाच्या फुलांचा, पानांचा व सालीचा औषधी उपयोग केला जातो. झाडाच्या पानांचा जनावरांना चारा म्हणून, तर झाडाचे लाकूड शेतीची अवजारे तयार करण्यासाठी उपयोगास येते. आगपेटीच्या काड्या बनवण्यासाठीही यांचा उपयोग होतो. हादग्याच्या पानाची व फुलाची भाजी करतात. हादग्याची फुले पांढऱ्या रंगाची असतात.ही वनस्पती प्रामुख्याने मराठवाड्यामध्ये विपुल प्रमाणात आढळून येते. हे झाड मध्यम उंचीचे असते.
इतर नावे :
- संस्कृत - अगस्त्य, मुनिद्रुम, कुंभयोनि
- मराठी - अगस्ती, अगस्त्याचा पाला
- हिंदी भाषा - अगस्ता, बाक, बासना, हतिया
- कानडी - अगासे, केपागसे
- गुजराती - अगाथियो
- तमिळ - अगत्ति कीरै (அகத்தி கீரை)
भारतीय जीवनपद्धतीत
[संपादन]झाडांची पूजा करण्याची प्रथा प्राचीन कालापासून भारतात आहे.हादगा हे झाड कोकणात फार उपयोगी मानले जाते.पावसाळ्यात त्याला बहर येतो.या फुलांची भाजी व पिठात फुले घालून भाकरीही करतात. कोवळ्या शेंगांची भाजीही करतात.
वर्णन
[संपादन]ही झाडे सुमारे ८ ते १० मीटर उंच असतात. या झाडास पिवळट पांढऱ्या वा लालसर रंगाची फुले येतात त्यावरून हदग्याच्या दोन उपजाती होतात.. पाने आवळ्याप्रमाणे असतात. हे झाड नाजुक असते व याचे ३ ते ५ वर्षापेक्षा जास्त आयुष्मान असत नाही. यास कोकणात हदगा म्हणतात. फुले-साधारणतः फेब्रुवारीत.
उपयोग
[संपादन]- सर्वसाधारण - पानांची व शेंगांची भाजी खाणे शरीरास हितकारक होते.
- आयुर्वेदानुसार - सर्दी,डोकेदुखी,सुज,वायुविकार,रातांधळे,इत्यादी रोगांवर
- सिद्ध वैद्य पद्धति नुसार - नैराश्य आणि इतर मानसिक रोगांवर
- यापासून बनणाऱ्या औषधी - भस्मास तांबडे रंगविण्यास वापर.
हे सुद्धा पहा
[संपादन]संदर्भ
[संपादन]- वनौषधी गुणादर्श- ले.-(कै.) आयुर्वेदमहोपाध्याय शंकर दाजीशास्त्री पदे
- गांवो में औषधी रत्न-प्रकाशक-कृष्णगोपाल आयुर्वेद भवन,कालडा,(जि.-अजमेर) (हिंदी)
- इंडियन मेडिसिनल प्लांट्स (खंड ४) (इंग्लिश)
बाह्य दुवे
[संपादन]- एफ.ए.ओ. ऑर्ग - अगस्त्याबद्दल माहिती (इंग्लिश मजकूर)