सॅम्युएल मॉर्स
सॅम्युएल मॉर्स (२७ एप्रिल, १७९१ - २ एप्रिल, १८७२) हा एक अमेरिकन चित्रकार आणि संशोधक होता.
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
जीवनप्रवास आणि कारकीर्द
[संपादन]सॅम्युएल मोर्स यांचा जन्म २७ एप्रिल १७९१ रोजी बॉस्टन येथे झाला. ते एक प्रसिद्ध चित्रकार आणि संशोधक होते. त्यांच्या संशोधनाने इलेक्ट्रिकल टेलिग्राफ आणि मोर्स कोडचा शोध लावला, ज्याने दूरसंचार क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली.
वैयक्तिक जीवन
[संपादन]
सॅम्युएल एफ. बी. मॉर्स यांचा जन्म मॅसॅच्युसेट्समधील चार्ल्सटाउन येथे झाला. ते जेडीडाय्या मॉर्स यांचे पहिले मूल होते,[१] जे भौगोलिक शास्त्रज्ञही होते, आणि त्यांची पत्नी एलिझाबेथ अ‍ॅन फिन्ले ब्रीस होती.[२] त्यांचे वडील कॅल्विनिस्ट धर्माचे महान उपदेशक आणि फेडरलिस्ट पार्टीचे समर्थक होते.
त्यांचा अमेरिकेतील पहिला पूर्वज अँथनी मॉर्स होता, जो १६३५ मध्ये मारलबोरो, विल्टशायर येथून अमेरिकेत स्थलांतर करून न्यूबरी, मॅसॅच्युसेट्स येथे स्थायिक झाला.[३]
सॅम्युएल मॉर्स यांनी फिलिप्स अकॅडमी, अँडोव्हर, मॅसॅच्युसेट्स येथील शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर येल कॉलेजमध्ये धार्मिक तत्त्वज्ञान, गणित आणि विज्ञानाचा अभ्यास केला. येलमध्ये असताना त्यांनी बेंजामिन सिलिमन आणि जेरिमिया डे यांचे विद्युतशास्त्रावर व्याख्याने ऐकली आणि ब्रदर्स इन युनिटी या संघटनेचे सदस्य होते. ते आपले शिक्षण चालवण्यासाठी चित्रकला करत होते. १८१० मध्ये त्यांनी येल कॉलेजमधून फाय बीटा कप्पा सन्मानाने पदवी प्राप्त केली.
मॉर्स यांनी २९ सप्टेंबर १८१८ रोजी काँकोर्ड, न्यू हॅम्पशायर येथे लुसेटिया पिकरिंग वॉकर यांच्याशी लग्न केले. त्यांना तिसऱ्या मुलाच्या जन्मानंतर फेब्रुवारी ७, १८२५ रोजी हृदयविकाराचा झटका आल्यामुळे निधन झाले.[४] त्यानंतर, १० ऑगस्ट १८४८ रोजी त्यांनी न्यू यॉर्कमधील युटिका, न्यू यॉर्क येथे दुसऱ्या पत्नी साराह एलिझाबेथ ग्रिसवोल्ड यांच्याशी लग्न केले आणि त्यांना चार मुले झाली.
चित्रकला
[संपादन] | This section needs additional citations for verification. (May 2018) |
मॉर्सने त्याच्या लँडिंग ऑफ द पिलग्रिम्स या चित्रात साध्या कपड्यांच्या आणि लोकांच्या कठोर चेहऱ्यांच्या वैशिष्ट्यांमधून त्याच्या काही कॅल्विनवादी विश्वासांची अभिव्यक्ती केली. त्याचे हे चित्र फेडरलिस्टांचे मानसशास्त्र दर्शवते; इंग्लंडमधून आलेले कॅल्विनवादी उत्तर अमेरिकेत धर्म आणि सरकार संबंधी विचार घेऊन आले, ज्यामुळे दोन्ही देश जोडले गेले.[ संदर्भ हवा ] या कामामुळे प्रख्यात कलाकार वॉशिंग्टन ऑलस्टन यांचे लक्ष वेधले गेले. ऑलस्टनला मॉर्स त्याच्यासोबत इंग्लंडमध्ये कलाकार बेंजामिन वेस्ट यांना भेटायला यावा असे वाटले. ऑलस्टनने मॉर्सच्या वडिलांसोबत इंग्लंडमध्ये चित्रकलेच्या अभ्यासासाठी तीन वर्षांच्या निवासाची व्यवस्था केली. १५ जुलै १८११ रोजी हे दोन पुरुष 'लिबिया' जहाजाने निघाले.
इंग्लंडमध्ये, ऑलस्टनच्या निगराणीखाली मॉर्सने त्याच्या चित्रकलेची तंत्रे (techniques) परिपूर्ण केली; १८११ च्या अखेरीस, त्याला रॉयल अकादमीमध्ये प्रवेश मिळाला. अकादमीमध्ये, तो पुनर्जागरण (Renaissance) कलेने प्रभावित झाला आणि मायकलएंजेलो आणि राफेल यांच्या कलाकृतींवर त्याने बारकाईने लक्ष दिले. जीवन रेखाचित्राचे (life drawing) निरीक्षण आणि सराव करून तसेच त्याच्या शारीरिक गरजा समजून घेतल्यानंतर, या तरुण कलाकाराने त्याची उत्कृष्ट कलाकृती, डायिंग हरक्यूलिस (Dying Hercules) तयार केली. (त्याने प्रथम चित्राच्या अभ्यासासाठी एक शिल्प बनवले होते.)
१८१५-१८२५ हे दशक मॉर्सच्या कामात महत्त्वपूर्ण वाढीचे ठरले, कारण त्याने अमेरिकेच्या संस्कृती आणि जीवनाचा गाभा (essence) कॅप्चर करण्याचा प्रयत्न केला. त्याने फेडरलिस्ट पक्षाचे माजी अध्यक्ष जॉन ॲडम्स (१८१६) यांचे चित्र काढले. फेडरलिस्ट आणि अँटी-फेडरलिस्ट यांच्यात डार्टमाउथ कॉलेजवरून संघर्ष झाला. मॉर्सने कॉलेजचे अध्यक्ष फ्रान्सिस ब्राउन आणि न्यायाधीश वुडवर्ड (१८१७) यांची चित्रे काढली, ज्यांनी डार्टमाउथ प्रकरण अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयात नेण्यात भूमिका बजावली होती.
मॉर्सने चार्ल्सटन, दक्षिण कॅरोलिना येथील उच्चभ्रू लोकांकडूनही (elite) कमिशन मिळवण्याचा प्रयत्न केला. मॉर्सने काढलेले १८१८ सालचे मिसेस एम्मा क्वाश यांचे चित्र चार्ल्सटनच्या समृद्धीचे (opulence) प्रतीक होते. या तरुण कलाकाराची प्रगती चांगली होत होती. १८१९ ते १८२१ दरम्यान, मॉर्सच्या जीवनात मोठे बदल झाले, ज्यात १८१९ च्या आर्थिक संकटामुळे (Panic of 1819) कमिशनमध्ये घट होणे समाविष्ट होते.
१८२० मध्ये मॉर्सला अध्यक्ष जेम्स मन्रो यांचे चित्र काढण्याचे काम (commissioned) मिळाले. त्याने अभिजातवर्गीयांपेक्षा (aristocrat) सामान्य माणसाला प्राधान्य देऊन जेफरसोनियन लोकशाहीचे प्रतीक (embodied) केले.
मॉर्स न्यू हेवनला स्थलांतरित झाला होता. 'द हाऊस ऑफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्स' (१८२१) आणि मार्क्वेस द लाफायेते (१८२५) यांच्या चित्रांसाठी मिळालेल्या कामांमुळे (commissions) त्याच्या लोकशाही राष्ट्रवादाची भावना (democratic nationalism) जागृत झाली.[ संदर्भ हवा ] 'द हाऊस ऑफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्स' ची रचना फ्रान्कोइस मारियस ग्रॅनेट च्या 'द कपुचिन चॅपल इन रोम' च्या यशाचा फायदा घेण्यासाठी केली होती, जे १८२० च्या दशकात युनायटेड स्टेट्समध्ये मोठ्या प्रमाणावर प्रदर्शित झाले, २५ सेंट प्रवेश शुल्क देण्यास तयार असलेल्या प्रेक्षकांना आकर्षित करत होते.
कलाकाराने हाऊस ऑफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्ज ला याच पद्धतीने रंगवण्याचे निवडले, ज्यात स्थापत्यकलेकडे आणि नाट्यमय प्रकाशाकडे (dramatic lighting) बारकाईने लक्ष दिले होते. त्याला एक अद्वितीय अमेरिकन विषय निवडण्याचीही इच्छा होती ज्यामुळे तरुण देशाला गौरव प्राप्त होईल. त्याच्या विषयाने नेमके तेच केले, अमेरिकन लोकशाही कृतीत (in action) दाखवली. त्याने नवीन कॅपिटलची वास्तुकला रेखाटण्यासाठी वॉशिंग्टन डी.सी.ला प्रवास केला आणि चित्रात ऐंशी व्यक्तींना (individuals) समाविष्ट केले. त्याने रात्रीचे दृश्य (night scene) चित्रित करण्याचे निवडले, रोटुंडाच्या स्थापत्यकलेचा आकृत्यांशी (figures) समतोल साधत, आणि कामावर प्रकाश टाकण्यासाठी दिव्यांच्या प्रकाशाचा (lamplight) वापर केला. लोकांनी एकत्र, एकटे उभे राहिलेले, त्यांच्या डेस्कवर वाकलेले काम करणारे, असे प्रत्येकजण साध्या पद्धतीने पण चारित्र्याच्या चेहऱ्यांसह (faces of character) रंगवले होते. काँग्रेसची लोकशाहीच्या तत्त्वांप्रति (principles of democracy) असलेली निष्ठा दिवसाच्याही पलीकडची आहे हे व्यक्त करण्यासाठी मॉर्सने रात्रीची वेळ निवडली.
मॉर्सची काही चित्रे आणि शिल्पे त्याच्या लोकस्ट ग्रोव्ह इस्टेटमध्ये, पौककीप्सी, न्यू यॉर्क (Poughkeepsie, New York) येथे प्रदर्शनासाठी आहेत.[५]
- मॉर्सची कलाकृती
-
डायिंग हरक्यूलिस, मॉर्सची प्रारंभिक उत्कृष्ट कलाकृती -
कॅप्टन डेमारेस्क ऑफ ग्लॉसेस्टर, मॅसॅच्युसेट्स, प्रिन्स्टन विद्यापीठ कला संग्रहालय
-
जॉन ॲडम्स यांचे चित्र -
गॅलरी ऑफ द लूव्र १८३१–३३
-
जेम्स मन्रो यांचे चित्र, युनायटेड स्टेट्सचे ५वे अध्यक्ष (c. 1819) -
एली व्हिटनी, शोधक, १८२२. येले विद्यापीठ कला संग्रहालय -
कलर चार्ट, त्याच्या रंगांच्या पॅलेटचे स्पष्टीकरण देण्यासाठी काढलेला -
मार्क्वेस द लाफायेते यांचे चित्र, १८२६ -
लाफायेते यांचे चित्र
तारयंत्र (Telegraph)
[संपादन]
१८४८ मध्ये युरोपमधून जहाजाने परत येत असताना, मॉर्सची बोस्टनच्या चार्ल्स थॉमस जॅक्सन यांच्याशी भेट झाली, जे विद्युतचुंबकत्वात (electromagnetism) पारंगत होते. जॅक्सनच्या विद्युतचुंबकासह (electromagnet) विविध प्रयोग (experiments) पाहताना, मॉर्सने एकतारी तारयंत्राची (single-wire telegraph) संकल्पना विकसित केली. त्याने ज्या चित्रावर काम करत होता, द गॅलरी ऑफ द लूव्र (The Gallery of the Louvre), ते बाजूला ठेवले.[६] मॉर्सचे मूळ तारयंत्र (original Morse telegraph), त्याच्या पेटंट अर्जासह (patent application) सादर केलेले, स्मिथसोनियन संस्थेतील नॅशनल म्युझियम ऑफ अमेरिकन हिस्ट्री (National Museum of American History) च्या संग्रहाचा (collections) भाग आहे.[७] कालांतराने, त्याने विकसित केलेला मोर्स कोड (Morse code) जगातील तारयंत्रणाचा (telegraphy) प्राथमिक भाषा बनला. तो आजही माहितीच्या लयबद्ध प्रेषणासाठी (rhythmic transmission of data) मानक (standard) आहे.
दरम्यान, विल्यम कुक आणि प्राध्यापक चार्ल्स व्हीटस्टोन यांना १८३३ मध्ये विल्हेम वेबर आणि कार्ल गाउस यांच्या विद्युतचुंबकीय तारयंत्राबद्दल माहिती मिळाली होती. नंतर सुरुवात करूनही, त्यांनी मॉर्सच्या आधी व्यावसायिक तारयंत्र सुरू करण्याच्या टप्प्यावर ते पोहोचले होते. इंग्लंडमध्ये, मॉर्सच्या चार वर्षांनंतर, १८३६ मध्ये कुक विद्युत तारयंत्रणाने (electrical telegraphy) आकर्षित झाले. त्यांच्या अधिक आर्थिक संसाधनांच्या (financial resources) मदतीने, कुकने त्यांचे शरीरशास्त्र (anatomy) हा प्राथमिक विषय सोडून तीन आठवड्यांत एक लहान विद्युत तारयंत्र बनवले. व्हीटस्टोनही तारयंत्रणाचे प्रयोग करत होते आणि (सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे) त्यांना समजले होते की एक मोठी बॅटरी दूरवर तारयंत्र संकेत (telegraphic signal) नेऊ शकणार नाही. त्यांनी असा सिद्धांत मांडला की अनेक लहान बॅटऱ्या या कामात अधिक यशस्वी आणि कार्यक्षम (efficient) ठरतात. (व्हीटस्टोन अमेरिकन भौतिकशास्त्रज्ञ [[Joseph Henry|
संदर्भ
[संपादन]- ^ लाइटनिंग मॅन या पुस्तकात केनेथ सिल्वरमन यांनी नाव "Jedediah" असे लिहिले आहे.
- ^ Mabee 2004.
- ^ साचा:Cite wikisource
- ^ "The Heartbreak That May Have Inspired the Telegraph". National Geographic News (इंग्रजी भाषेत). April 26, 2016. May 25, 2020 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. January 24, 2020 रोजी पाहिले.
- ^ "The Collection at Locust Grove". December 6, 2010 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. February 23, 2011 रोजी पाहिले.
- ^ Standage 1998, पाने. 28–29.
- ^ "Morse's Original Telegraph". National Museum of American History, Smithsonian Institution. January 22, 2009 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. June 4, 2008 रोजी पाहिले.