Jump to content

सूक्त

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

सूक्त म्हणजे चांगल्या पद्धतीने सांगितले गेलेले.[]

सूक्त म्हणजे काय?

[संपादन]

वेदांमध्ये निसर्गातील विविध शक्तींना देवता मानले आहे. वेदांतील विशिष्ट देवतांची स्तुती करणाऱ्या ऋचांचा वा तत्सम मंत्रांचा समुच्चय म्हणजे सूक्त.

वैदिक मंत्रांचा असा विशिष्ट मंत्र-समूह जो 'एकदैवत्य' आणि 'एकार्थ' असेल, त्यालाच सूक्त म्हणले जाते. []

सूक्त - व्याख्या आणि प्रकार

[संपादन]

'बृहद्देवता' नामक ग्रंथात सूक्त शब्दाची व्याख्या पुढीलप्रमाणे केली गेली आहे.

संपूर्णं ऋषिवाक्यं तु सूक्तमित्यभिधीयते |अर्थात संपूर्ण ऋषि-वचनांना सूक्त असे संबोधतात.[]



'बृहद्देवता' ग्रंथात चार प्रकारच्या सूक्तांचे वर्णन केले गेले आहे.

१. देवता सूक्त - ज्यात कोणा एकाच देवतेची स्तुती केलेली असते.

२. ऋषि सूक्त - ज्यात कोणा एकाच ऋषींची स्तुती केलेली असते.

३. अर्थ सूक्त - ज्या सूक्ताच्या पठणाने सकल हेतूंची पुरती होते.

४. छंदः सूक्त - जी सूक्ते एकाच प्रकारच्या छंदात मांडली गेली आहेत.


सुक्तांची विभागणी सामान्यतः पुढील दोन प्रकारांतदेखील केली जाते,[]

१. क्षुद्रसूक्त - ज्यात कमीतकमी ३ ऋचा असतात.

२. महासूक्त - ज्यात ३हून अधिक ऋचा असतात.


वेदांमध्ये विविध देवतांवर केलेल्या अशा अनेक स्तुतीपर सूक्तांचा अंतर्भाव आहे.

उदाहरणार्थ -

  • पुरुषसूक्त
  • श्रीसूक्त
  • देवीसूक्त
  • रुद्रसूक्त
  • श्रद्धासूक्त
  • मेधासूक्त
  • लक्ष्मीसूक्त
  • ब्रह्मणस्पतिसूक्त
  • सरस्वतीसूक्त
  • नारायणसूक्त
  • रात्रिसूक्त
  • सूर्यसूक्त
  • अग्निसूक्त
  • पवमानसूक्त
  • इंद्रसूक्त
  • वरुणसूक्त
  • उषासूक्त
  • यमसूक्त
  • पितृसूक्त
  • पृथ्वीसूक्त
  • गोसूक्त
  • रोगनिवारणसूक्त
  • ओषधिसूक्त
  • कृषिसूक्त


संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ a b Press, Geeta (2015). Vedic Sukta-Sangrah (Sanskrit भाषेत). Geeta Press Gorakhpur. pp. निवेदन.CS1 maint: unrecognized language (link)
  2. ^ Press, Geeta (2015). Vedic Sukta-Sangrah (Sanskrit भाषेत). Geeta Press Gorakhpur. pp. निवेदन पान 2.CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. ^ Press, Geeta (2015). Vedic Sukta-Sangrah (Sanskrit भाषेत). Geeta Press Gorakhpur. pp. निवेदन पान 3.CS1 maint: unrecognized language (link)