संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेचा नकाराधिकार
युनायटेड नेशन्स सुरक्षा समितीचा नकाराधिकार हा UN सुरक्षा परिषदेच्या पाच स्थायी सदस्यांचा ( चीन, फ्रान्स, रशिया, युनायटेड किंग्डम आणि युनायटेड स्टेट्स ) कोणत्याही "महत्त्वपूर्ण" ठरावाला व्हेटो करण्याचा अधिकार आहे. तथापि, स्थायी सदस्याची अनुपस्थिती किंवा अनुपस्थिती मसुदा ठराव मंजूर होण्यापासून प्रतिबंधित करत नाही.[१] हा नकाराधिकार "प्रक्रियात्मक" मतांवर लागू होत नाही, जे स्वतः स्थायी सदस्यांनी ठरवले आहे. एक स्थायी सदस्य महासचिवाची निवड देखील अवरोधित करू शकतो, जरी मतदान बंद दरवाजाच्या मागे घेतले जात असल्याने औपचारिक व्हेटो अनावश्यक आहे.
नकाराधिकार हा वादग्रस्त आहे. समर्थक याला आंतरराष्ट्रीय स्थिरतेचे प्रवर्तक मानतात,[२] लष्करी हस्तक्षेपाविरूद्ध एक तपासणी,[३] आणि अमेरिकेच्या वर्चस्वाविरूद्ध एक गंभीर संरक्षण.[४] टीकाकार म्हणतात की व्हेटो हा यूएनचा सर्वात अलोकतांत्रिक घटक आहे,[५] तसेच युद्ध गुन्ह्यांवर आणि मानवतेविरुद्धच्या गुन्ह्यांवर निष्क्रियतेचे मुख्य कारण आहे, कारण ते स्थायी सदस्य आणि त्यांच्या सहयोगींच्या विरुद्ध संयुक्त राष्ट्रांच्या कारवाईला प्रभावीपणे प्रतिबंधित करते.[६] 'वीटो' हा मूळ लॅटिन शब्द आहे. याचा अर्थ 'मी परवानगी देत नाही'... प्राचीनकाळात रोममध्ये काही निवडून आलेल्या अधिकाऱ्यांना अतिरिक्त अधिकार देण्यात आले होते. रोमन सरकारची कोणतीही कृती थांबवण्यासाठी ते या अधिकारांचा वापर करू शकत होते. तेव्हापासून या शब्दाचा एखादी गोष्ट रोखण्यासाठी एखाद्या 'शक्ती'प्रमाणे वापर केला जाऊ लागला. सध्या सुरक्षा परिषदेचे पाच स्थायी सदस्य चीन, फ्रान्स, रशिया, ब्रिटन आणि अमेरिका यांच्याकडे 'वीटो'चा अधिकार आहे. जर एखाद्या सदस्याला स्थायी सदस्यांचा निर्णय मान्य नसेल तर तो सदस्य 'वीटो'चा वापर करून हा निर्णय रोखू शकतो.
- ^ ENGELHARDT, HANNS (1963). "Das Vetorecht im Sicherheitsrat der Vereinten Nationen". Archiv des Völkerrechts. 10 (4): 377–415. ISSN 0003-892X.
- ^ Putin, Vladimir V. (11 September 2013). "What Putin Has to Say to Americans About Syria". The New York Times.
The United Nations’ founders understood that decisions affecting war and peace should happen only by consensus, and with America's consent the veto by Security Council permanent members was enshrined in the United Nations Charter. The profound wisdom of this has underpinned the stability of international relations for decades.
- ^ "Wang Yi: China Is Participant, Facilitator and Contributor of International Order". Consulate-General of the People's Republic of China in Los Angeles. 27 June 2015.
China's veto at the Security Council has always played an important role in checking the instinct of war and resisting power politics.
- ^ Prashad, Vijay (2020). Washington Bullets. New York: Monthly Review Press. p. 37-38. ISBN 978-1-58367-906-7.
- ^ Wilcox, Francis O. (October 1945). "II. The Yalta Voting Formula". The American Political Science Review. 39 (5): 943–956. JSTOR 1950035.
- ^ Oliphant, Roland (4 October 2016). "'End Security Council veto' to halt Syria violence, UN human rights chief says amid deadlock". The Telegraph. Archived from the original on 12 January 2022.