गेळफळ

गेळाच्या झाडाच्या फळास गेळफळ म्हणतात.

अन्य नावे

एमेटिक नट (इंग्रजी), पतिरी (उरिया), मंगरी, गेळ (कन्नड), रास, किर्कालू (काश्मीरी), गेली (कोंकणी), मींढळ (गुजराथी), पुंगारै (तामिळ), मरंग (तेलुगू), मेदेळ (नेपाळी), मिंडल (पंजाबी), मेनफल, मदन (बंगाली), मंगकायी (मल्याळम), Randia dumetorum-रेन्डिया ड्युमेटोरम (शास्त्रीय नाव), मदन (संस्कृत), मैनफल, मेणफल, करहल (हिंदी).

वर्णन- गेळा हा लहानसर,झाळकट, टणक पुष्कळ फांद्यांनी युक्त असा वृक्ष असतो. ह्याच्या खोडावर बोटे-दोन बोटे लांबीचे लहान मोठे मजबूत काटे असतात. पाने गुळगुळीत, चकाकणारी, बोथट, गोल पण देठाकडे आकुंचित अशी असतात. फुले- एकेरी, देठरहित, पांढरी, सुगंधी, फांदीचे टोकास येतात. पुष्पपात्र पाकळ्यांपेक्षा लहान; पाकळ्या लोमयुक्त. ह्या झाडाचे दिसणे व आकारमान हे ठिकाण, हवा, पाणी वगैरेंवर अवलंबून असल्यामुळे ती झाडे वेगवेगळी दिसतात. गेळाचे वृक्ष बहुतेक डोंगराळ प्रदेशात आढळतात. याचे फळ सुपारीएवढें असतें. पिकलेली फळे गोल व पिवळसर तांबूस रंगाची असतात. ती औषधात वापरतात. फळे योग्य वेळी काढून नीट रीतीने वाळवून ठेवावी लागतात. या फळाची भुकटी करुन कोळी लोक नदींत टाकतात. त्या योगें मासे लुब्ध होऊन पकडले जातात. फळे पिकल्यावर भाजून खातात. कच्चे गेळ पोटात गेल्यास ओकारी येते. पिकलेल्या फळाचा गळवावर लेप केल्यास गळू पिकते. .