दिगंबर बाळकृष्ण मोकाशी

दि.बा. मोकाशी (जन्म : उरण - रायगड जिल्हा, २७ नोव्हेंबर, इ.स. १९१५, मृत्यू : पुणे, २९ जून, इ.स. १९८१) हे एक मराठी कथा-कादंबरी लेखक होते. नेहमीच्या जीवनानुभवावर आधारित ललित कथांप्रमाणेच मोकाशी यांनी गूढकथा, पिशाच्चकथा, रहस्यकथा यांसारख्या वेगळ्या वळणाच्या कथाही लिहिल्या.

शिक्षण आणि व्यवसाय

मॅट्रिकपर्यंतचे शिक्षण झाल्यानंतर मोकाशी यांनी अभियांत्रिकीची पदविका घेतली व पुण्यात रेडिओ दुरुस्तीचा व्यवसाय केला.

अल्प परिचय

जन्म: २७ नोव्हेंबर १९१५ जन्मठिकाण: उरण (महाराष्ट्र) मृत्यू: २९ जून १९८१ * पाच नवकथाकारांपैकी एक

• लेखनाची वैशिष्टये : सोपी व मधुर भाषा, विविध विषयांची सहज हाताळणी,आशयधन लेखन
• आजच्या वेगवान जगात राहणार्या पुढील पिढीलाही लेखन भावते, विचार कालाच्या पुढे
• कथालेखक म्हणून विशेष प्राविण्य तरीही १९३८ ते १९८१ या ४२ वर्षात सुमारे ४०० लघुकथांसह कादंबरी, ललितलेखन असे सातत्याने विपुल लेखन.
• पुढील साहित्यकृतींना महाराष्ट्र शासनाने उत्कृष्ट कलाकृतीचा पुरस्कार देऊन गौरवले.

गुपित (१९५७), पालखी (१९५७), स्थळयात्रा (१९५८), आमोद सुनासी आले (१९६०), देव चालले (१९६२), जमीन आपली आई (१९६६)

लेखन

१. कादंबरी

• आनंद ओवरी (संत तुकारामाच्या जीवनावरील कादंबरी) : या कादंबरीचे अमेरिकन अभ्यासक जेफ ब्रेकेट यांनी इंग्रजीत भाषांतर करून ते ’ट्‌विटर’वर ठेवले आहे.
• देव चालले ( १९६१) : या कादंबरीचे Farewell to God' या नावाचे भाषांतर, प्रमोद काळे यांनी केले आहे.
• पुरुषास शंभर गुन्हे माफ (कादंबरी १९७१)
• वात्स्यायन (चरित्रात्मक कादंबरी १९७८)
• स्थळ-यात्रा (१९५८)

२. कथासंग्रह

• असा असावा नवा
• आता आमोद सुनासी आले (ललित). (हिंदी अनुवाद - राम जी जाग उठा - लीला बांदिवडेकर)
• आदिमाया
• आम्ही मराठी माणसं
• कथामोहिनी (कथासंग्रह १९५९)
• चापलूस (कथासंग्रह १९७४)
• जरा जाऊन येतो (कथासंग्रह)
• तू आणि मी (कथासंग्रह १९७७)
• दि.बा. मोकाशी यांची कथा (संपादक - अरविंद गोखले)
• निवडक मोकाशी (साहित्य अकादमी,दिल्ली )
• पाच हजार गायी (कथासंग्रह १९७५)
• माऊली (कथासंग्रह १९७६)
• लामणदिवा (कथासंग्रह १९४७) - मोकाशींचा हा पहिला कथासंग्रह आहे.
• वणवा (कथासंग्रह १९६५)

३. अन्य ललित साहित्य

• अठरा लक्ष पावले (प्रवासवर्णनात्मक समाजजीवनाचा शोध १९७१)
• अमृतानुभव (ललित लेख) : या पुस्तकाचे याच नावाचे गुजराती भाषांतर आहे, भाषांतरकर्ती उषा शेठ.
• पालखी (प्रवासवर्णनात्मक समाजजीवनाचा शोध १९६४) : इंग्रजी भाषांतर, Pālkhī  : An Indian Pilgrimage (भाषांतरकार - Philip Engblom)
• संध्याकाळचे पुणे (ललित १९८०; मोकाशी यांनी लिहिलेले शेवटचे पुस्तक)

४. बालसाहित्य

• अंधार दरी
• किमया
• गुपित
• गोमा
• जगाच्या कोलांट्या
• जमीन आपली आई
• तुमचा रेडिओ
• बालचंद्र
• यंत्र आणि तंत्र (भाग १ व २)
• सोन्याची कथा

५.मराठीत अनुवाद

• घणघणतो घंटानाद (For Whom The Bell Tolls, या हेमिंग्वे याच्या पुस्तकाचे मराठी भाषांतर)
• प्लासीचा रणसंग्राम (अनुवादित ऐतिहासिक कादंवरी; मूळ लेखक : मेडोज टेलर)

५. इतर भाषांमध्ये अनुवादित झालेले साहित्य

• अमृतानुभव (ललित लेख) : गुजराथीत
• कामसूत्रकार वात्स्यायन : इंग्रजीत
• देव चालले : इंग्रजी, हंगेरियन व ओरिया भाषांत
• पालखी : इंग्रजीत

संदर्भ आणि नोंदी

२. २०१४-१५ हे दि बा मोकाशी यांचे जन्मशताब्दी वर्ष आहे, अधिक माहितीसाठी पहा https://www.facebook.com/dibamokashi, https://www.facebook.com/D-B-Mokashi-Di-Ba-Mokashee-DATA-on-Internet-1399857247001589/?ref=aymt_homepage_panel व पान ८४ व ८६ , अंतर्नाद दिवाळी विशेषांक २०१५
३. मोकाशींवरील लोकसत्तातील लेख