वटवाघूळ

वटवाघूळ जुनी पॅलिओसीन - अलीकडील
वटवाघूळ
शास्त्रीय वर्गीकरण
वंश: कणाधारी जात: सस्तन Infraclass: युथेरिया Superorder: लॉरासियाथेरिया / आर्चोन्टा वर्ग: शिरोप्टेरा ब्लुमेनबाक, १७७९

उडण्याची क्षमता असलेला एकमेव सस्तन प्राणी.

शिकारीची पद्धत

वटवाघळे आपल्या नाकातून हळूवारपणे अतिशय उच्च वारंवारतेचे ध्वनी निर्माण करतात. हे स्वर उडत्या कीटकांवर आपटून मागे येतात. रडारच्या तंत्रज्ञानात असते त्याप्रकारे वटवाघळे प्रतिध्वनी ऐकून आपल्या भक्ष्याचा वेध घेतात. अचूक अंदाज घेत ते त्या कीटकावर एकदम झडप घालतात. ज्यांना वाघळांची ही पद्धत माहीत आहे, असे काही पतंग आहेत. अशा वेळी तेही विचित्र आवाज काढून वाघळांना चकवतात आणि स्वतःला वाचवण्याचा प्रयत्न करतात.

देशोदेशीचे शुभ-अशुभ

वटवाघळांना काही देशांमध्ये शुभ तर काही देशांमध्ये अशुभ मानले जाते. काही ठिकाणी वटवाघळांना भूत, मृत्यू आणि रोग यांचे प्रतीक मानतात.

• चीनमध्ये वटवाघळांना दीर्घायुष्य आणि आनंदाचे प्रतीक समजतात.
• पोलंडमध्ये वटवाघळांना शुभ मानले जाते. एका पुराणकथेनुसार वटवाघळांना माणसाच्या केसांमध्ये घुसायला आवडते; पण त्यामागचे खरे कारण म्हणजे डास आणि इतर कीटक माणसाच्या डोक्‍याभोवती घोंघावत असताना, त्यांना खाण्यासाठी वटवाघळे येतात आणि ती चुकून माणसांच्या केसांमध्ये घुसतात.
• इंग्लंडमध्ये वटवाघळांची खूप काळजी घेतली जाते, आणि त्यांना किंवा त्यांच्या राहण्याच्या ठिकाणी कसली इजा होईल अशी कृती केली, तर त्या माणसाला मोठा दंड केला जातो.
• अमेरिकेतल्या टेक्‍सास राज्यातल्या ऑस्टिनमध्ये तर सुमारे १५ लाख वटवाघळांचे एक अभयारण्यच आहे. सूर्यास्ताच्या सुमाराला ही वटवाघळे आपल्या घरट्यांमधून बाहेर पडतात. ते पाहण्यासाठी लाखभर पर्यटक तिथे गोळा होतात.
• पुण्याजवळच्या चिंचवड-निगडी येथेही रोज संध्याकाळी हजारोंच्या संख्येने अशीच वटवाघळे एका दिशेकडून दुसऱ्या दिशेला जाताना दिसतात, आणि पहाटे उलट्या दिशेने. हा कार्यक्रम प्रत्येक दिशेने सुमारे तासभर चालतो.
• महाराष्ट्राच्या फारशी वर्दळ नसलेल्या लेणी आणि गुहांमध्ये वटवाघळे हटकून सापडतात.
• वटवाघळाला उलटे लोंबायला आवडते. विजेच्या तारेला लोंबताना एखाद्या वटवाघळाचा खाली असलेल्या दुसऱ्या तारेशी संपर्क होते आणि ते वटवाघूळ तिथेच चिकटून राहते आणि मृत्युमुखी पडते.

संदर्भ

निशाचर कीटकभक्षक अच्युत गोडबोले, अतुल कहाते - सकाळ...