लखनौ करार
भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस आणि मुस्लीम लीग मध्ये झालेला करार | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | contract | ||
|---|---|---|---|
| तारीख | डिसेंबर, इ.स. १९१६ | ||
| |||
 | |||
.jpg)
लखनौ करार डिसेंबर १९१६ मध्ये लखनौमध्ये झालेल्या दोन्ही पक्षांच्या संयुक्त अधिवेशनात भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस आणि मुस्लिम लीग यांच्यात करार झाला.[१] २९ डिसेंबर १९१६ लखनऊ अधिवेशन मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस यांनी तर ३१ डिसेंबर १९१६ला अखिल भारतीय मुस्लिम लीगला यांनी करार केला.या संवादाद्वारे धार्मिक अल्पसंख्यकांमधील प्रांतीय विधानसभेतील मुस्लिम लीगच्या नेत्यांनी काँग्रेसच्या चळवळीत भारतीय स्वायत्तताची मागणी करण्याची तयारी दर्शविली आहे. विद्वान हे भारतीय राजकारणातील एका सांस्कृतिक सणाचा उदाहरण म्हणून नमूद करतात.[२]
इतिहास
[संपादन]भारतीयांना संतुष्ट करण्यासाठी इंग्रजांनी घोषित केले होते की त्यांना निवडलेल्या अनेक प्रस्तावांचा विचार केला जाईल.[३] ज्यामुळे कार्यकारी परिषदेचे कमीतकमी निम्मे सदस्य निवडून येतील आणि विधान परिषदचे बहुसंख्य सदस्य निवडून येतील.काँग्रेस आणि मुस्लिम लीग दोन्ही समर्थित दोघांनाही हे लक्षात आले की अधिक सवलती मिळाल्या तर अधिक सहकार्यही आवश्यक आहे.[४]
काँग्रेसचा करार
[संपादन]इम्पीरियल आणि प्रांतीय विधान परिषदा निवडताना मुस्लिमांना मतदानाचे विभाजन करण्यास काँग्रेसने सहमती दिली होती. १९०९ च्या भारतीय परिषदेत मुसलमानांना हा अधिकार देण्यात आला, तरी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने या विरोधाचा विरोध केला.[५] काँग्रेस ही सहमत होते मुस्लिम लोकसंख्या एक तृतीयांश पेक्षा कमी प्रतिनिधित्वला,त्याव्यतिरिक्त काँग्रेसने स्वीकार केला की समाजाला प्रभावित करणारी कोणतीही कृती पार पाडली नाही कारण या परिषदेच्या तीन चतुर्थांश सदस्यांनी त्याला पाठिंबा दिला नाही. या करारावर स्वाक्षरी झाल्यानंतर उदारमतवादी आणि अतिरेकी यांच्यातील स्पर्धा काही प्रमाणात कमी झाली. त्यांच्या संबंधांमध्ये एक महत्त्वाचा बदल झाला.
मागण्या
[संपादन]- कौन्सिलवर निवडलेल्या मतदारांची संख्या
- परिषदेच्या मोठ्या बहुसंख्यकांनी उत्तीर्ण केलेले मोहिमें ब्रिटिश सरकारच्या बांधणी प्रमाणे स्वीकारले पाहिजेत
- प्रांतातील अल्पसंख्यक संरक्षित कराव्यात
- सर्व प्रांतांना स्वायत्तता देण्यात यावी.
- न्यायव्यवस्थेतील कार्यकारी अधिकारी विभक्त
महत्त्व
[संपादन]लखनौ करार मध्ये हिंदू-मुस्लिम एकतेच्या आशा बाळगण्यात आल्या आहे. त्यांनी मुस्लिम लीग आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस यांच्यातील सौंदर्यात्मक संबंध प्रस्थापित केले. करार करण्यापूर्वी, दोन्ही पक्ष एकमेकांना विरोध करणारे आणि स्वतःच्या हितसंबंधांत काम करणाऱ्या प्रतिस्पर्धी म्हणून पाहिले जात असे.तथापि,या कराराने त्या दृश्यात बदल घडवून आणला.[६]
लखनौ कराराने भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसमधील दोन प्रमुख गटांमधील सौहार्दपूर्ण नातेसंबंध स्थापित केले.उग्रवादी गट, लाला लजपत राय, बाल गंगाधर टिळक आणि बिपिनचंद्र पाल (लाल बाल पाल) यांच्या नेतृत्वाखाली गरम दल किंवा गरम गट म्हणून ओळखले जाते.,आणि मध्यम गट,गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्या नेतृत्वाखाली नरम दल म्हणून ओळखले जातात.[७]
संदर्भ आणि नोंदी
[संपादन]- ^ Wilkinson, Steven Ian (2000). "India, Consociational Theory, and Ethnic Violence". Asian Survey. 40 (5): 767–791. doi:10.2307/3021176.
- ^ "JSTOR". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-04.
- ^ "लखनऊ समझौता - भारतकोश, ज्ञान का हिंदी महासागर". bharatdiscovery.org (हिंदी भाषेत). 2018-08-10 रोजी पाहिले.
- ^ "Lucknow Pact". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-24.
- ^ "कांग्रेस अधिवेशन लखनऊ - भारतकोश, ज्ञान का हिंदी महासागर". bharatdiscovery.org (हिंदी भाषेत). 2018-08-10 रोजी पाहिले.
- ^ "Lucknow Session Of The Congress Or Lucknow Pact | Vivace Panorama". www.vivacepanorama.com (इंग्रजी भाषेत). 2018-08-10 रोजी पाहिले.
- ^ "lucknow-pact-muslim-league-and-congress - Drishti IAS Hindi". www.drishtiias.com (हिंदी भाषेत). 2018-08-10 रोजी पाहिले.