भारत-चीन युद्ध हे इ.स. १९६२ साली भारत व चीन या देशांदरम्यान झालेले युद्ध होते. यात चीनने भारताचा मोठा प्रदेश गिळंकृत केला व नंतर त्यातील काही भागातून माघार घेतली.

स्थान[संपादन]

दिनांक	२० ऑक्टोबर - २१ नोव्हेंबर, इ.स. १९६२
स्थान	अक्साई चिन व अरुणाचल प्रदेश
परिणती	चीनचा लष्करी विजय, व नंतर माघार
युद्धमान पक्ष
भारत	चीन
सेनापती
ब्रिजमोहन कौल; व्ही.के. कृष्णमेनन; प्राणनाथ थापर; जनरल शंकरराव थोरात	झॅंग गुओहुवा; माओ त्झ-तोंग; लिउ बोचेंग; लिन बिआओ
सैन्यबळ
१०,००० ते १२,०००	८०,०००
बळी आणि नुकसान
१,३८३ म्रुत्यूमुखी; १,०४७ जखमी; १,६९६ बेपत्ता; ३,९६८ पकडले गेले	७२२ म्रुत्यूमुखी; १,६९७ जखमी

हे युद्ध भारत चीन सीमावाद म्हणूनही ओळखले जाते. वादग्रस्त हिमालय हे या युद्धाचे मुख्य कारण मानले जाते,https://hritsgeneral.blogspot.com/2020/07/1962.html भारत आणि चीन ब्रह्मदेश दरम्यान हिमालय आणि मग पश्चिम पाकिस्तानात होता खालील जे नेपाळ, सिक्कीम (नंतर भारतीय संरक्षित), आणि भूतान, तीन टप्प्यांमध्ये ही मध्ये sectioned, एक लांब सीमा शेअर केला आहे. वादग्रस्त क्षेत्रांमध्ये अनेक सीमेवरील खोटे. त्याच्या पश्चिम ओवरनंतर अक्साई चिन प्रदेश, क्षेत्र स्वित्झर्लंड आकार, Xinjiang तिबेट (चीन 1965 मध्ये स्वायत्त प्रदेश म्हणून घोषित करण्यात आली आहे) चीनी स्वायत्त प्रदेश दरम्यान बसलेला आहे, आहे. पूर्व सीमा, ब्रह्मदेश आणि भूतान दरम्यान, अरुणाचल प्रदेश (आधीच्या North East Frontier Agency) या भारतीय राज्यात समावेश आहे. या प्रदेशाच्या दोन्ही 1962 संघर्ष चीन करून पादाक्रांत होते.

सर्वात लढणे उच्च उंचीवर घडली. अक्साई चिन प्रदेश मीठ फ्लॅट समुद्र सपाटीपासून सुमारे 5000 मीटर वाळवंट आहे, आणि अरुणाचल प्रदेश 7000 मीटर पेक्षा जास्त शिखरे अनेक डोंगराळ आहे. चीनी लष्कर क्षेत्रांमध्ये सर्वाधिक ridges एक ताब्यात होते. उच्च समुद्रसपाटीपासूनची उंची आणि अतिशीत शती, logistical आणि कल्याण अडचणी निर्माण होऊ लागल्या. समान संघर्ष (जसे की पहिले महायुद्ध इटालियन मोहीम म्हणून) असह्य अटी चीनचे सैन्य घालू लागले.

तत्पूर्वी 1959 मध्ये चीनच्या गैरव्यवहारामुळे तिबेटचे धर्मगुरू दलाई लामा यांनी तिबेटमधून पलायन केले आणि तिबेटची स्थिती अत्यंत वाईट बनली. आंतरराष्ट्रीय पंच मंडळाने दलाई लामा यांच्या विरुद्ध कठोर आणि क्रूर व्यवहार केल्याबद्दल चीनवर ठपका ठेवला. भारत सरकारने दलाई लामाला आश्रय दिला पण 'हद्दपार सरकार' बनवण्यास संमती दिली नाही.दलाई लामाला भारताने दिलेल्या आश्रयाला चिनी अधिकाऱ्यांनी अक्षेप घेतला. एवढेच नव्हे तर लडाखमधील 'कोंगका' खिंडीजवळ आपल्या फौजा आणल्या. त्यावेळी काही भारतीय शिपाई मारले गेले. भारताने चीनला निषेधाचा खलिता पाठविला पण त्यावर समाधानकारक उत्तर आले नाही. भारतातील बुद्धिवाद्यांनी त्यावर नेहरूंना ठोस कृती करण्याचा सल्ला दिला पण नेहरूंना संघर्षाची तीव्रता कमी करून चीनबरोबर मैत्रीपूर्ण संबंध कायम राखण्याचा मार्ग प्रशस्त वाटत होता. ऑक्टोबर 1962 मध्ये चीनने नेफामधील पूर्वेकडील प्रदेशावर आक्रमण केले आणि अनेक भारतीय ठाणी जिंकून घेतले. त्यामुळे आशियाचे नेतृत्व करण्याचे व जागतिक कीर्ती मिळवण्याचे नेहरूंचे स्वप्न धुळीस मिळाले. जबरदस्त धक्का बसलेल्या भारतीय लष्करी अधिकाऱ्यांनी तिथून माघार घेतली आणि चिनी सैनिकांना एक प्रकारे भारताचे दरवाजे उघडून दिले. त्यामुळे उत्साहित होऊन 20 ऑक्‍टोबरला चिनी लष्कराने पश्चिमेकडे आघाडी उघडून 13 भारतीय ठाणे (गलवान खोऱ्यामधील) काबीज केली व चीशुल धावपट्टीला धोका निर्माण केला. भारतातील सर्वसाधारण जनतेचा अभिप्राय असा होता की भारतीय लष्कराने माघार घेऊन चीनला आसाम बळकवण्याचा मार्ग मोकळा करून दिला.9 नोव्हेंबरला नेहरूंनी अमेरिकन अध्यक्ष जॉन केनेडीला दोन पत्रे पाठवून भारत-चीन सीमेवरील तणावाची कल्पना दिली आणि लष्करी मदत पाठवण्याची विनंती केली. नेहरूंनी मदतीसाठी इंग्लंडला ही लिहिले. त्यामुळे पाश्चिमात्य गटांशी संभाव्य संघर्ष टाळण्यासाठी एकतर्फी चीन भारत सीमेवरील व आत शिरलेले आपले सैन्य मागे घेण्याची घोषणा केली. चीन आक्रमण होऊन 40 वर्षे झालीत तरी अजूनही चीन व भारताच्या लांबलचक सीमेचे निर्धारण झाले नाही.