पदव्युत्तर पदविका

पदव्युत्तर पदविका किंवा पदवी (PGDip, PgDip, PG Dip., PGD, PgD, PDE) हे एक पदव्युत्तर शिक्षण असून ते विद्यापीठाची पदवी झाल्यानंतर देण्यात येते. ती ग्रॅज्युएट पदविका नंतर ही दिली जाऊ शकते. पदव्युत्तर पदविका अभ्यासक्रम देणाऱ्यांमध्ये ऑस्ट्रेलिया, बांगलादेश, बार्बाडोस, बेल्जियम, ब्राझील, कॅनडा, चिली, जर्मनी, हॉंगकॉंग, जमैका, स्पेन, दक्षिण अमेरिका, भारत, आयर्लंड, नेदरलँड्स, न्यू झीलंड, नायजेरिया, फिलिपिन्स, पोर्तुगाल, रशिया, श्रीलंका, पाकिस्तान, पोलंड, सौदी अरेबिया, सिंगापूर, स्वीडन, युनायटेड किंग्डम, आणि त्रिनिनाद आणि टोबॅगो या देशांचा समावेश होतो.

• पदव्युत्तर पदविका आणि पदव्युत्तर पदवी हे दोन्ही पदव्युत्तर शिक्षण आहेत.ते उच्च शिक्षण नाहीत कारण पदव्युत्तर पदविका / पदव्युत्तर पदवी हे दोन्ही एकाच नाण्याच्या दोन बाजू समजल्या जातात.

• पदव्युत्तर शिक्षण म्हणजे उच्च शिक्षणानंतर घेतले जाणाऱ्या शिक्षणालाच पदव्युत्तर शिक्षण असे म्हणतात.

• पदवी शिक्षण (Undergraduate) असते तर पदव्युत्तर शिक्षण (Postgraduate) असते.

• पदव्युत्तर पदविका.(Postgraduate Diploma) हे पदवी आणि पदव्युत्तर पदवी यांच्यातील दुवा असते. तसेच पदव्युत्तर पदविका अभ्यासक्रम पदव्युत्तर पदवी समान असते पण पदवी समान नसते. मास्टर पदवी आणि पदविका हे दोन्ही पदव्युत्तर शिक्षण अभ्यासक्रम आहेत.

• पदव्युत्तर पदवी ही पदवी नंतर दोन वर्षांचा अभ्यासक्रम असतो.

जर पदवीधर विद्यार्थ्यांना दोन वर्षांची पदव्युत्तर पदवी (Postgraduate Degree) करण्यासाठी पुरेसा वेळ मिळत नसेल तर त्यांना पदव्युत्तर पदविका (Postgraduate Diploma) एक वर्षांचा कालावधी अभ्यासक्रम पूर्ण करता येते.

• पदव्युत्तर पदविका म्हणजे पदवी नंतर आणि पदव्युत्तर पदवीच्या मध्ये एक वर्ष कालावधीचे जे पदव्युत्तर शिक्षण घेतले जाते त्यालाच पदव्युत्तर पदविका म्हणले जाते.

• पदवी.(Undergraduate) अभ्यासक्रम ४ वर्षांचा असतो.
• पदव्युत्तर पदवी.(Postgraduate Degree) अभ्यासक्रम २ वर्षांचा असतो.
• पदव्युत्तर पदविका. (Postgraduate Diploma.) अभ्यासक्रम १ वर्षांचा असतो.

• पदव्युत्तर पदवी अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश पात्रताधारक पदवीधर विद्यार्थी हा संबंधित विद्याशाखेत पदवीधारक असावा लागतो. किंवा पदव्युत्तर विद्यार्थी हा संबंधित विद्याशाखेतून पदव्युत्तर पदविकाधारक असावा लागतो.

• राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० , नुसार शिक्षणाचे टप्पे :-

पहिला टप्पा पुर्व प्राथमिक दुसरा टप्पा प्राथमिक तिसरा टप्पा पुर्व माध्यमिक चौथा टप्पा माध्यमिक पाचवा टप्पा उच्च माध्यमिक सहावा टप्पा उच्च शिक्षण सातवा टप्पा पदव्युत्तर शिक्षण आठवा टप्पा सर्वोच्च शिक्षण. (डॉक्टरेट) असे शिक्षणाचे एकूण ८ टप्पे करण्यात आले आहेत.

ऑस्ट्रेलिया आणि न्यू झीलंड

ऑस्ट्रेलियन आणि न्यू झीलंड विद्यापीठे पदव्युत्तर पदविका शिक्षण (PostGradDip) देतात. पदव्युत्तर पदविका हे एक पदव्युत्तर पदवी अभ्यासक्रम आहे असे दर्शवितो. सामान्यत: पदव्युत्तर पदविका हा पदव्युत्तर पदवीच्या दोन वर्षापैकी पहिले वर्ष म्हणून मानला जातो. विद्यापीठ पदवी ही जरी आवश्यक असली तरी काही क्वचित प्रकरणांमध्ये प्रगत पदविका ही पदवी पुरेशी आहे.

कॅनडा

कॅनडामध्ये, एक पदव्युत्तर कार्यक्रम हा दोन ते तीन सेमिस्टर्सचा असतो तर, काही वेळेस तो कमीत कमी एक वर्षात पूर्ण केला जाऊ शकतो. या कार्यक्रमांतर्गत विद्यापीठाची पदवी किंवा पदव्युत्तर पदवी अभ्यासक्रम यांचा स्वीकार करणे आवश्यक आहे. या कार्यक्रमाचा फायदा असा होतो कि प्रबंध लिहिण्याची आणि एका संक्षिप्त विषयावर लक्ष केंद्रित करण्याची गरज नसते. हा कार्यक्रम व्यावसायिक कौशल्यावर लक्ष केंद्रित करत असल्यामुळे श्रमिक बाजारामध्ये प्रविष्ट होण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी त्यावर भर द्यावी अशी शिफारस केली जाते. प्रांत आधारीत पोस्ट-ग्रॅज्युएट पदविका, स्नातकोत्तर प्रमाणपत्र, विद्यापीठाच्या पदवी नंतरचा किंवा डी.इ.एस.एस. (क्विबेक प्रांतामध्ये ) अशी नावे बदलू शकतात.

भारत

भारतामध्ये , विविध संस्था आणि विद्यापीठे पदव्युत्तर पदविका कार्यक्रम ठेवतात. पदव्युत्तर पदविका कार्यक्रम, हा मुख्यत्वे एक वर्षाचा कार्यक्रम असून प्रशिक्षण, क्षेत्रात काम आणि क्रेडिट आवश्यकता यांवर अवलंबून, दोन ते चार सेमिस्टरर्स मध्ये विभागला गेला आहे. (या कार्यक्रमामध्ये फक्त आवशक्यतेचा विचार केला जातो). अशा पदव्युत्तर पातळीच्या कार्यक्रमामध्ये आवश्यक गोष्टींचा समावेश होतो. विद्यार्थ्यांना प्रामुख्याने चांगली रोजगार संधी आणि उद्योग तयारी मिळावी, यासाठी त्यांना चांगले व्यावसायिक शिक्षण व प्रशिक्षण देणे हेच त्यांचे ध्येय असते. या कार्यक्रमाचा उद्देश, नवीन पद्धतीच्या संकल्पना, वैज्ञानिक सिद्धांत, नवीन पद्धती अंमलबजावणी करण्याची रीत याचं सखोल प्रदर्शन पुरवण्यासाठी केला आहे. भारतात व्यवस्थापन पदव्युत्तर पदविका अभ्यासक्रमामध्ये रिमोट सेन्सिंग आणि जीआयएस, रोबोटिक्स, औद्योगिक देखभाल अभियांत्रिकी आणि प्रगत उत्पादन तंत्रज्ञान यांचा समावेश होतो. पदव्युत्तर पदविका कार्यक्रम प्रदान करणाऱ्या अशा काही संस्था आहेत कि ज्या पदव्युत्तर कार्यक्रमांचे क्रेडिटचे निकष 2 वर्षाच्या कमी क्रेडिटच्या अभ्यासक्रमांची संख्या वाढवून पूर्ण करतात, हे अभ्यासक्रम तात्पुरत्या स्वरूपात पदव्युत्तर पातळीशी समकक्ष मानले जातात. प्रगत तांत्रिक आकलन प्राप्त करण्यासाठी एका बॅचलर पदवी असणाऱ्या आणि पदव्युत्तर पदवी असणाऱ्या विद्यार्थ्यांना त्यांच्या इंटरडिसीप्लीनरी / ट्रान्सलेशनल आकलन वाढविण्यासाठी पोस्ट ग्रॅज्युएट पदविका कार्यक्रम आयोजित केले जातात.

आयर्लंड

जून 2005 पासून उच्च शिक्षण आणि प्रशिक्षण पुरस्कार परिषद यांच्यातर्फे परिषद संबंधित संस्था मध्ये पदव्युत्तर पदविकाला सन्मानित केले गेले. सुरुवातीला कला , व्यवसाय , अभियांत्रिकी आणि विज्ञान या क्षेत्रात देऊ केलेला, पदवी पदविकाच्या तुलनेत हा एक पूर्णतः व्यावसायिक प्रकार आहे.

पोर्तुगाल

पोर्तुगाल मध्ये पदव्युत्तर पदविका ही दोन परिस्थितीत प्रदान करण्यात येते.

1) स्वतंत्र अभ्यास कार्यक्रमाचा भाग म्हणून

2) पदव्युत्तर पदवीच्या अभ्यासक्रमाचा पहिल्या वर्षीचा अभ्यासक्रम पूर्ण झाल्यावर.

सिंगापूर

पदव्युत्तर पदविका हे एक पदव्युत्तर शिक्षण असून ते विद्यापीठाच्या पदवी नंतर घेण्यात येते . ही पदवी सहसा करून विद्यापीठ किंवा पदवीधर शाळेत दिले जाते . यामध्ये विविध क्षेत्राचे अभ्यासक्रम असून ते पूर्ण करण्यासाठी सहसा दोन किंवा अधिक अभ्यास सत्र देण्यात येतात. एका पदव्युत्तर पदविका धारक असलेल्याला पदव्युत्तर पदवी घेणे देखील शक्य आहे. फक्त शिक्षण मंत्रालय (सिंगापूर) येथे नोंदणी असलेल्या पदव्युत्तर पदविकांनाचा औद्योगिक क्षेत्राकडून वैध मानले जाते.