नाविक (दिक्चालन यंत्रणा)
उपग्रह नाविक प्रणाली | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | satellite navigation system | ||
|---|---|---|---|
| स्थान | भारत | ||
| द्वारे चालन केले | |||
| चालक कंपनी | |||
| विकसक | |||
| |||
 | |||
भारताची प्रादेशिक उपग्रह दिक् चालन पद्धति (नाविक) ही भारताची उपग्रहांच्या साह्याने संचालित होणारी दिक् चालन यंत्रणा आहे. नाविक (NavIC) या नावाने ती प्रचलित आहे. अनेक भारतीय भाषांत नाविक या शब्दाचा अर्थ नावाडी असा होतो.
ही यंत्रणा उभारणीच्या टप्प्यात आहे. ही यंत्रणा नेमकी वास्तवकालीन स्थिती आणि वेळेविषयी माहिती पुरवू शकेल, ही स्वायत्त उपग्रह दिक् चालन यंत्रणा भारताचा संपूर्ण भूभाग आणि त्याच्याभोवतीच्या १५०० किलोमीटर परिसर एवढ्या क्षेत्रात वापरता येईल. भविष्यकाळात हा परीघ आणखी वाढवण्याची योजना आहे. नागरी आणि लष्करी अशा दोन्ही क्षेत्रांसाठी या व्यवस्थेचा वापर करण्याची योजना आहे.
सद्यस्थितीत सात उपग्रहांचा समुह त्यासाठी वापरला जाणार असून त्यासाठीचा सातवा उपग्रह त्याच्या कक्षेत स्थापित करण्यात आला. आयआरएनएसएस-१ (इंडियन रिजनल नॅव्हिगेशन सॅटेलाईट सिस्टीम -१) या आद्याक्षरांनी ही उपग्रह मालिका ओळखली जाते.
सध्या जगात अनेक देशांच्या अशा उपग्रह दिक् चालन पद्धती अस्तित्वात आहेत. अमेरिकेची जीपीएस (ग्लोबल पोझिशनिंग सिस्टीम) ही त्यापैकीच एक आहे.
ही यंत्रणआ अचूक रीअल-टाइम स्थान आणि वेळ सेवा प्रदान करते. हे भारत आणि त्याच्या आजूबाजूला १,५०० किमी (९३० मैल) पर्यंत पसरलेल्या प्रदेशास व्यापते आणि पुढील विस्ताराची योजना आहे. या प्रणालीमध्ये सध्या सात उपग्रहांचा नक्षत्र आहे आणि जमिनीवर उभे असलेले दोन अतिरिक्त उपग्रह आहेत. [१]
उपराहंची यादी[संपादन]
या नक्षत्रात ७ सक्रिय उपग्रह आहेत. या सात मधून ३ उपग्रह भूस्थिर कक्षात आहेत आणि ४ कललेल्या भूस्थिर कक्षात आहेत. या यंत्राने साठी प्रक्षेपित किंवा प्रस्तावित केलेले सर्व उपग्रह खालीलप्रमाणे आहेत:
| Satellite | SVN | PRN | Int. Sat. ID | NORAD ID | प्रक्षेपणाची तारीख | प्रक्षेपण वाहन | कक्ष | स्थिती |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| आयआरएनएसएस-१ए | I001 | I01 | 2013-034A | 39199 | १ जुलै २०१३ | पी.एस.एल.व्ही.-सी २२ | भूस्थिर (IGSO) / ५५°E, २९°
झुकाव कक्षा |
अंशिकतः अयशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१बी | I002 | I02 | 2014-017A | 39635 | ४ एप्रिल २०१४ | पी.एस.एल.व्ही.-सी २४ | भूस्थिर (IGSO) / ५५°E, ३९°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१सी | I003 | I03 | 2014-061A | 40269 | १६ ऑक्टोबर २०१४ | पी.एस.एल.व्ही.-सी २६ | भूस्थिर (GEO) / ८३°E, ५°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१डी | I004 | I04 | 2015-018A | 40547 | २८ मार्च २०१५ | पी.एस.एल.व्ही.-सी २७ | भूस्थिर (IGSO) / १११.७५°E, ३१°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१इ | I005 | I05 | 2016-003A | 41241 | २० जानेवारी २०१६ | पी.एस.एल.व्ही.-सी ३१ | भूस्थिर (IGSO) / १११.७५°E, २९°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१एफ | I006 | I06 | 2016-015A | 41384 | १० मार्च २०१६ | पी.एस.एल.व्ही.-सी ३२ | भूस्थिर (GEO) / ३२.५°E, ५°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१जी | I007 | I07 | 2016-027A | 41469 | २८ एप्रिल २०१६ | पी.एस.एल.व्ही.-सी ३३ | भूस्थिर(GEO) / १२९.५°E, ५.१°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी |
| आयआरएनएसएस-१एच | ३१ ऑगस्ट २०१७ | पी.एस.एल.व्ही.-सी ३९ | अयशस्वी | |||||
| आयआरएनएसएस-१ आय | I009 | 2018-035A | 43286 | १२ एप्रिल २०१८ | पी.एस.एल.व्ही.-सी ४५१ | भूस्थिर(IGSO) / ५५°E, २९°
झुकाव कक्षा |
यशस्वी | |
| आयआरएनएसएस-१जे | भूस्थिर (IGSO), ४२°
झुकाव कक्षा |
नियोजित | ||||||
| आयआरएनएसएस-१के | भूस्थिर (IGSO), ४२°
झुकाव कक्षा |
नियोजित | ||||||
| आयआरएनएसएस-१एल | भूस्थिर (IGSO), ४२°
झुकाव कक्षा |
नियोजित | ||||||
| आयआरएनएसएस-१एम | भूस्थिर(IGSO), ४२°
झुकाव कक्षा |
नियोजित | ||||||
| आयआरएनएसएस-१एन | भूस्थिर (IGSO), ४२°
झुकाव कक्षा |
नियोजित |
संदर्भ[संपादन]
- ^ "इस्रोच्या नेव्हिगेशनसह लॉंच होणार 'हे' मोबाइल". Maharashtra Times. २६ फेब्रुवारी २०२० रोजी पाहिले.
- ^ चुका उधृत करा:
<ref>चुकीचा कोड;:2नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही - ^ "IGS MGEX NavIC". mgex.igs.org (इंग्रजी भाषेत). 2019-07-17 रोजी पाहिले.
- ↑ a b c d e चुका उधृत करा:
<ref>चुकीचा कोड;:7नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही - ↑ a b c d e चुका उधृत करा:
<ref>चुकीचा कोड;:8नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही