चर्चा:मराठी भाषेतील धातू
यादीत उपयुक्त असल्यास जोडण्याकरता काही क्रियापदे/धातू -मोल्सवर्थ मधून
[संपादन]- अनुकरणधातु: करकरणें, खटखटणें, चुकचुकणें.
- अटकळणें ,अटणें ,अडणें ,अदबणें,अनमानणें ,अनुलक्षणें ,अवळणें ,अहाटणें,अळपणें ,आरवणें,आराधणें,आवटणें,आंवणें,आवरणें आटोपणें
- सांगणें, बोलणें, पाहणें,दे-टाक-झेल-झोक-घे,बोलणें-वाचणें-लिहिणें-चालणें-जेवणें-खाणें-उत्तर देणें, लाटणें, लोटणें, रगडणें,आणणें ,आदळणें,उसविणें, उपिकणें, उलगडणें, उचकटणें, उपिठणें, उवळणें,उखळणें ,उजवणें ,उजळणें,उटाळणें ,आण, लाव, ये,लाग,उठावणें,उडविणें,उंडारणें ,उपजणें ,उपटणें,उपणणें,उपणें,उभविणें ,उभारणें ,उमजणें ,समजणें,उलगडणें,उलटणें,उष्टाविणें,उसकटणें,उसळणें,उस्तरणें,ओरपणें ,ओलंडणें ,उलंडणें ,ओंवाळणें ,कचका- विणें,काप- णें-तोडणें-मोडणें,कडकाविणें,करणें ,पडणें ,मिळणें, राहणें, येणें, निघणें,धावतो -जेवतो -लिहितो -वाचतो -बोलतो,कालणें,खातो-बोलतो-जाणतो-करतो,कुटणे,कुळविणें,कोरणें ,खचाटणें, कचकाविणें, रगडणें, रपाटणें, दपटणें ,खडखडणें ,खंडणें ,खमकाविणें ,खमाटणें ,घास, चोळ, मांज, धु,चाव, लिह,खळखळणें,खळवटणें,खाणें ,खुंटणें ,खेबाळणें,खेळणें,खोंचणें,खापणें,खुडणें,खुडसणें,खुंदलणें,खुपणें,खेटणें,खेबाळणें,गतणें ,खोदणें,खोंचणें,गमणें,गरजणें,गर्जणें ,गरजणें,गळणें ,गाजविणें ,गाभणें ,विणें,गाळणें,गिणगिणणें ,गिरविणें,गुंतणें,गुंफणें,गुरकणें,गुरकावणें,धर, फोड, फुट,बसणें,घसरणें,घालणें ,घालविणें ,घासणें,घुसडणें ,घोळणें ,चालणें,चाखणें,चाचपडणें ,चाचपळणें, चाचपणें ,चांपणें,चालणें ,चाळ- विणें ,भरणें,चिटणें,चिपणें ,चेपणें,चिवडणें,चुकाविणें,चोखलणें ,चोपणें ,चोंदणें,चोळणें,चोळवटणें,चौखारणें ,बांधणें-कसणें-अवळणें-ओढणें,छापणें,बांधणें, टाकणें, धरणें, राखणें,जडणें,जमणें,जमविणें ,जाळ- णें,जिंकणें,जुंपणें,जुळणें,जेवणें,जोगविणें,जोगाविणें,जोडणें,जोबाळणें,झडणें,झडपणें,झिकविणें,झाळणें,झांबडणें,झिजणें,झिरकणें,झिरपणें,झुकविणें,झुरणें,झुलकविणें,झुलणें,झुलविणें,झेलणें ,झोडणें- झपाटणें ,झोंबडणें,झोंबणें,टंकणें,टोंचणें, फोडणें,उडणें,टाकणें ,घालणें,ठेवणें,टिकविणें,पाहणें,टिपणें,टोकावणें,टेहळणें,ठरणें,ठराविणें,ठासणें,ठेचणें,ठेवणें ,टाकणें ,डरकणें,डरकावणें,डराविणें,डौंचणें ,ढांपणें,ढासणें,ढाळणें,ढुसकणें ,ढुसणें,बांधणें ,पळणें-धावणें-निघणें,तगटणें,तगविणें,तपासणें,तरासणें,तहानणें ,तहानेणें ,तळणें,तांगडणें,तान्हणें,जाणें,तावणें ,काढणें, निघणें,घेणें ,तासणें,तिसारणें ,तुटणें ,तोडणें ,तुडविणें,तुरपणें,मोडणें ,थळणें,थांगारणें,थाराविणें,थाराविणें,दणदणणें,दबाविणें,दळणें,दाटणें,दांताविणें,दिसणें ,दुणणें,दुभागणें,दुसारणें ,देणें ,टाकणें, सोडणें,धडकणें ,धमकाविणें,धरणें ,धांडळणें, धांडुळणें, धांडोळणें,धुणें ,धुमसणें ,गुधडणें, घोळसणें, खुंदळणें,धुसधुसणें,घोटणें,नवाजणें,नाकाटणें ,नांगरणें,नां-णें दु-णें,नाडणें,बुडालें-गेलें-मेलें-झालें,शेवटणें, शेंपटणें,निखारणें -झाडणें-हाकणें-मारणें-धावणें-जेवणें ,निघणें ,निघळणें ,निचरणें,निटाविणें,निधणें,निदणें,निपटणें,निभाविणें,नेटणें ,नेणणें ,नाठवणें, नातळणें, नातुडणें, नुमजणें, नुरणें,नेपाळणें,नोंदणें,पकडणें,पघळणें,पचणें,पचविणें ,पछाडणें,लुटणें,जाळणें,पस्तावणें,पळणें,पाखडणें,पांघरणे,पाघळणें,पाजणें,पाजविणें,पाजळणें,पाझरणें,पाटणें,पाडणें,पडणें ,पारखणें, सुलाखणें ,पालटणें ,पालविणें,पाहणें,असणें,पिचणें ,पिचपिचणें,पिंजणें ,पिंजरणें,पिंजारणें ,पिटणें,पिटपिटणें,पिटाळणें,पिडणें,पिरंगणें,पिर- गळणें,पिवळणें,पिसाळणें,पिळणें,पिळवटणें,नाचणें ,पुदलणें ,पुरणें ,पुरविणें,प्रपादणें,फटकारणें,फटविणें,फडकणें,फळणें ,फसविणें,फाळणें,फितविणें,फिरकणें,फिरवणें ,फुंकणें ,फुगविणें,फुटणें ,फुणफुणणें,फुंदणें,फुरफुरणें,फुलणें,फुसलाविणें,फेरणें,फेंसणें,फेसणें,फेंसळणें,फेसाटणें,फेलाविणें,फोकलणें,फोडणें,बकणें,बताविणें,बनाविणें,बरळणें,बसणें,बहकणें,बहकविणें ,बाचकणें,बाचणें,बाटणें,बांधणें,बावरणें,बाळगणें,बिचकणें ,बिचकाविणें,बिचलणें,बिछाविणें,बिचकाविणें,बिचकणें , वासणें, ताणणें, मोकळा होणें, बाहेर पडणें, निघणें ,बिथरणें,बिनसणें ,बिलगणें,बुकलणें,बेटणें, बेणणेंबेतणें,बेरणें,बोचणें बोडणें भकाविणें भटकणें भडकणें भडकाविणें
भदभदणें भवकणें भरीस घालणें.भरकटणें भरकटणें, भरकडणें, भरकांडणें भरडणें भरणें भरविणें भरारणें भरणें भसकणें भळभळणें भाकणें भांगणें भांगलणें,भागविणें,भाजणें,भाजणें,भादरणें ,भांबवणें ,भारणें,भारावणें,भिजणें,भिजविणें,भिणें,भुरळणें,मढविणें,मंथणें, मनाविणें मनाविणें , मळणें,माखणें,मागणें,माचणें. माजविणें ,मांडणें ,मारणें,करणें-फिरणें-हिंडणें-करीत- फिरणें ,घालणें, टाकणें, लावणें, पाडणें, हाणणें, ठोकणें,मिचक- विणें) ,मिर- विणें,मिसळणें,मिळणें,मिळविणें, मुकणें ,मुरकणें,मुरडणें, मूठ दाबणें-चेपणें-गार करणें मुठींत असणें,मेटणें मोजणें,मोडणें,मोडणें मोडावणें,म्हणणें,योजणें,रगडणें, रंगविणें, रचणें रडणें रपाटणें, रपाटणें, राखणें,रांपणें,राबणें,राहणें, रिचविणें, रुंदाविणें & रुंदावणें रेंकणें रेखटणें & रेखणें,रेटणें,रेवणें, लंगडणें,लगबगणें,लचकणें,लटकाविणें,लटपटणें, लपणें,लपेटणें,ललकारणें, लवणें,लक्षिणें,लाखटणें,लाखणें,लागणें,लाटणें,लातडणें,लाताळणें,लादणें,लावणें,लागणें,,लासणें,लगारणें, लुटणें ,लुबाडणें, लेणें ,लेथडणें,लेवणें,लोटणें, लोटणें ,लोंबकळणें,लोंबणें,लोळणें, लोळणें घोळणें ,वगळणें,वघळणें,ओघळणें, वजणें ,वठणें,फिरणें, हिंडणें, वहकणें, भटकणें,,वपणें,वरणें,वलविणें,वलाविणें,वळणें,वाखाणणें ,वागणें,वाचणें,वांटणें,वाटविणें,वाढणें,चहाडणें,वाफलणें, वासणें,सोडणें, टाकणें, टाकून देणें,विकणें, विकळणें ,विखरणें, विचकटणें ,विचकटणें,विचकणें,विंचरणें, विचारणें ,विंचुरणें,विणवणें, विणें ,विदारणें,विनविणें,वेटाळणें,शिकविणें,शिंपडणें,शिरकविणें , शिरविणें ,शिलकाविणें,शृंगारणें, शेकणें or शेंकणें ,शेकारणें,,सजणें,सडकणें, सडकणें ,सडणें,सडणें, सणकणें ,संपादणें,समजाविणें,टाकून देणें, ठोकून बसविणें,,संवगणें, संवरणें or सवरणें , सहवासणें , संहारणें ,सांगडणें, सांगणें ,सांडणें,सातलणें सातळणें ,सांधणें,सांधणें,सांपसारणें,साळणें सुटणें सुटावणें ,सुटणें,सुधारणें,सुलखणें,सुलाखणें सुळकणें सैलाविणें सोडणें सुटणें सोड- विणें सोसणें , हकारणें, हगविणें,हगणें,रडविणें. हटकणें,हडसणें हडसणें & खडसणें लाव, दे, & लाग, बस, चाल. हपापणें, हरणें ,हसणें ,खेळणें,हिणविणें,हिसकणें,हिसकाविणें हुटकणें हुडकणें,हुडकणें हुदकणें हुरपळणें हुरळणें or हुराळणें,हेंगाळणें हेटाळणें हेबाळणें,हेंबाळणें,हेरणें हेलपटणें,हेलसांडणें,होणें होकारणें होणें येते, व्हा, देते व्हा, जेवते व्हा, करते व्हा बोलता झाला, सांगता झाला, देता झाला \ होरणें होळणें अळविणें आबंडणें)
बांकणें - बांकून असणें -वागणें -वर्त्तणें -चालणें -राहणें.
भिडसुडणें भिडसणें, भिड- सुडणें, भिरसुडणें, भेडसणें, भेडसुडणें, भेरसुडणें, बिरसुडणें .
भोकणें
- (न|)व्हते (त|अ)से असून नकोस
असा ये(ते|तो) दिलें घातलेंस (जा|हो)(य|ईल|ता|ते) खेळतो आला,ये
\bहे\b सांगावे ते
शकतात पडला मिळते होता जिंकू|राहील झाले आणीत केली कर|शकतात गेली झाले जातो लागले झाले रोवली मारली केले आली गेले होत्या आणली उमटले गेला केल्या लागले केली झाली जाते मिळतात येतात करते असते वाहतात करते असते चालतो असत घदवली आणली येते बनवतात निवडतात म्हणतात बघतात पावल्या आल्या येते आढळतात चालतो होती
कोणता कोश आहे?
[संपादन]--- मारणें हा कोणता कोश आहे? धातूंच्या यादी भर टाकण्यासाठी खरोखरच उपयुक्त यादी. योग्य वेळी योग्य तिथे वापरली जावी......J (चर्चा) १३:५४, २७ जून २०१३ (IST)
- सॉरी, माझी नकल/डकव करताना चूक झाली होती. मारणे नावाचा कोश नाही , केवळ मोल्सवर्थमधूनच नकलवले (डोळे झाकून :).
- वर नकलवलेले शब्द परिष्कृत करून धातूंच्या यादी जोडण्याचे आपल्या सारख्या जाणकारांवर सोडतो.तुम्हाला शब्दकोशातून सारेच टंकावे लागेल म्हटल्यावर ऑनलाईन मोल्सवर्थवर verbशब्दाला शोध देऊन शोधात आलेले बाकी इंग्रजी वगळले.हि यादी परिपूर्ण असणार नाही पण टंकण्याच्या कामाचा अल्पसा भाग हलका होईल असे वाटते.
- माहितगार (-खुलं खुलं आभाळ तसा.. मीही खुला खुला.. दारं, खिडक्या, भिंती यांची.. सवय झाली तुला..? ) (चर्चा) १४:५२, २७ जून २०१३ (IST)
साधुसाधित शब्द बनताना धातूला जोडल्या जाणाऱ्या प्रत्ययांची रूपे
[संपादन]- साधुसाधित शब्द बनताना धातूला जोडल्या जाणाऱ्या प्रत्ययांची रूपे "स|ला|ते|ने|शी|नी|ना|उन|हून|त|चा|ची|चे|च्या|ची" आणि 'ल|लि|ली|ले|ल्या' या प्रत्ययांची प्रत्यक्ष रूपे सोडून इतर प्रत्ययी रूपे
- (घे|हो)ऊ
- (पाह|सांग|वाग)(ता|णे|(णी|ण्या))(त|)
- (कळ|कर|सांग) (वाव|वावे|वावी)
- (करा|जा|व्हा)(व|वा|वी|वे)
- (फे|न)का
- (पळ|चढ|वाढ|लप|)(वि|वू)(न|)
- (का|ख|गो|चा|चे|जे|ठे|दा|धा|पा|भा|मा|रो|सोका|सोड)वून
- (खा|गा|घे|जा|दे|धू|पी|ये)(वि|वू)(न|)
- (ऐ|टा|हर|अड)कून
- (पार|)खून
- (ला|मा)गून
- (नि|ब)घून
- (खे|वे)चून
- (वा|ला|भि)जून
- (मना|वना)तून
- (पाल|उल)थून
- (ला|वा|)दून
- (मा|)नून
- (वा|ला|फा|था|भे|खे|रे)(टून|टणे)
- (गा|पा)ठून
- (गा|पा)डून
- (वा|)ढून
- (वाप|पे|क)रून
- (चा|घा)लून
- (आ|ख|वे)णून
- (प्रा)शन
- (चा|वा|मा)ळून
- (प्रा|भ|ल|र)(क्षून|क्षण)
- (करा|घ्या)वयाचे
- (घे|दे)ईन
- (पाहि|)जे
ईल
[संपादन]- (जा|घे|हो)ईल
- (पा|वा)हील
इ
[संपादन]- (कर|सांग|पळ)णा(रे|री|ऱ्या)
सामान्यरूपे?
[संपादन]वरील मजकुरात दिलेली रूपे ही धातूच्या सामान्य रूपांची नाहीत. ती साधुसाधित शब्द बनताना धातूला जोडल्या जाणाऱ्या प्रत्ययांची आहेत.
उदा०’ऊन’ हा प्रत्यय : हा धातूपासून पूर्वकालवाचक अव्यय बनवताना धातूला लावायचा प्रत्यय आहे. हा प्रत्यय लावण्यापूर्वी (१) धातूला ’णें’ जोडलेला असेल तर तो काढून टाकावा.(२) धातू अकारान्त असेल तर त्याला ’पररूपसंधी’ने प्रत्यय जोडावा. उदा० बसणें->बस. बस+ऊन= बस्+ऊन=बसून. ’स’मध्ये ’ऊ’ मिसळल्यावर दुसऱ्या शब्दातील रूप (पररूप), म्हणजे इथे ’ऊ’ सांधावा, ’बस’मधला ’अ’ विसरून जावा.
करून, बसून, निजून या शब्दांतून अनुक्रमें करण्याची, बसण्याची किंवा निजण्याची क्रिया पूर्व काळात संपून गेली असून नवीन क्रिया होणार असल्याची सूचना मिळते.म्हणून ही पूर्वकालवाचक अव्यव्ये.
’ऊन’ प्रत्यय लागून कधीकधी पूर्वकालवाचक नसलेली अव्यये बनतात. उदा० तो खाऊन माजला. येथे ’खाऊन’चा अर्थ खाल्ल्यानंतर असा नसून खाल्ल्यामुळे असा होतो. अशा ठिकाणी ’ऊन’ हा प्रत्यय ’कार्यकारणभाव प्रत्यय’ असतो. दुसरे उदाहरण : तो नोकरी करीत नाही, निव्वळ बसून असतो. येथे ’बसून’ म्हणजे बसल्यानंतर नाही, तर ’निष्क्रिय’ असतो असा अर्थ. येथे असतो या क्रियापदाचे ’बसून’ हे साहाय्यकारी क्रियापद आहे. ’देऊन टाक’, पाहू दे’, ’खाऊन घे’ मध्ये टाक, दे, घे ही आहेत तसे.
जाता जाता: ’खाऊन घे’मध्ये ’घे’ हे साहाय्यकारी क्रियापद, परंतु ’घेऊन खा’मध्ये ’घेऊन’ हे पूर्वकालवाचक धातुसाधित अव्यय.
- मला साधुसाधित शब्द बनताना धातूला जोडल्या जाणाऱ्या प्रत्ययांची रूपे आणि सोबत धातू हवे आहेत तर.जे हवे त्याला काय म्हणतात ह्याची कल्पना नसेल तरीही गोची होते, आमच्या व्याकरण अज्ञानातून प्रमाद होतात ते असे :); चूक दाखवून माहितीपूर्ण मार्गदर्शना बद्दल धन्यवाद.
सामान्यरूप
[संपादन]घेणे->वर्तमानकाळी सामान्यरूप घेण्या. घेण्या+प्रत्यय/शब्दयोगी अव्यय=घेण्याने. घेण्यामुळे, वगैरे.
घेणे->भूतकाळी सामान्यरूप घेतल्या. घेतल्या+प्रत्यय/शब्दयोगी अव्यय=घेतल्यास, घेतल्यानंतर वगैरे.
’घेणे’ची ’घेण्या’, ’घेतल्या’ ही सामान्यरूपे. ....J (चर्चा) १४:१५, २८ जून २०१३ (IST)