गांडूळ पालन
 | या लेखाचे शुद्धलेखन किंवा/आणि मराठी व्याकरण मराठी विकिपीडियासाठी अनुकूल नाही. कृपया लेख तपासून शुद्धलेखन करावे. हा साचा अशुद्धलेखन किंवा/आणि मराठी व्याकरणविषयक चुका आढळल्यास वापरला जातो. |
गांडूळपालन हे काही प्रकारचे गांडूळ खत तयार करण्यासाठी गांडुळांच्या काही प्रजातींच्या प्रक्रिया आहे. याला जंत शेती असेही म्हणतात. गांडूळखत हे शेणखत प्रक्रियेचे उत्पादन म्हणून वर्णन केले आहे. ज्यात वर्मीकास्ट, पेंढा सामग्री आणि अन्न कचरा यांचे विषम मिश्रण तयार करण्यासाठी पांढरे वर्म्स, लाल विग्लर आणि गांडुळे यांचा समावेश आहे.गांडूळ पालनामध्ये पाण्यात विरघळणारे पोषक घटक असतात ज्यात पोषक समृद्ध सेंद्रिय खत तयार करतात.हे मातीचे सर्वोत्तम कंडिशनर म्हणून कार्य करते. म्हणून ते लहान प्रमाणात सेंद्रिय शेतीत वापरले जातात. काळ्या पाण्यापासून किंवा सांडपाण्यापासून ऑक्सिजन मागणीसाठी देखील वापरले जातात.हे मातीचे सर्वोत्तम कंडिशनर म्हणून कार्य करते. म्हणून ते लहान प्रमाणात सेंद्रिय शेतीत वापरले जातात. काळ्या पाण्यापासून किंवा सांडपाण्यापासून ऑक्सिजन मागणीसाठी देखील वापरले जातात.तळघर किंवा घराच्या बाल्कनीमध्ये गांडूळ लागवड करता येते. जंत बिनचा फायदा हा आहे की ते प्रक्रियेस गती देऊ शकतात.
गांडुळांचे प्रकार
[संपादन]गांडुळ मातीची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी उपयुक्त असून, ते सेंद्रिय कचऱ्याचे गांडूळ खतात रूपांतरण करतात.
- एपिजिक : ही गांडुळे जमिनीच्या पृष्ठभागालगतच राहतात. आपल्या अन्नापकी 80 टक्के भाग सेंद्रिय पदार्थ खातात, तर 20 टक्के भाग माती व इतर पदार्थ खातात. त्यांचा प्रजननाचा दर अधिक असतो. त्यांचा आकार लहान असतो.
- अ‍ॅनेसिक : ही गांडुळे साधारणत जमिनीत एक मीटर खोलीपर्यंत राहतात ते सेंद्रिय पदार्थ व माती खातात. त्यांचा आकार मध्यम असतो.
- एण्डोजिक : ही गांडुळे जमिनीत तीन मीटर अथवा त्याहून अधिक खोलीपर्यंत राहतात. त्यांचा आकार लांब असतो, रंग फिकट असतो व प्रजननाचा दर अतिशय कमी असतो. ते बहुधा माती खातात. या तीन प्रकारांची वैशिष्टय़े व गुणधर्म पाहता एपिजिक व अ‍ॅनेसिक गांडुळे खत तयार करण्यासाठी वापरली जातात. त्यातही आईसेनिया फेटिडा, पेरिऑनिक्स, युड्रिलस व लॅम्पिटो या चार प्रजाती अधिक उपयुक्त आहेत. ते स्वतच्या वजनाइतके अन्न रोज खातात.