जपानी अंकलिपी

संस्कृती प्रमाने अंक पद्धती
हिन्दू अरबी अंक पद्धती
पश्चिम अरबी अंकलिपि; पूर्व अरबी; भारतीय घराणे	ख़मेर; मोंगोलियन; थाई
पूर्व आशियाई अंक
चिनी; मोजणी काटक्या; जपानी	कोरियन; सुझोउ
अक्षरांवर आधारित संख्या
अब्जाद; अरमेनियन; आर्यभट; सिरिलिक	गेएझ; ग्रीक (आयनियन); हिब्रू
Other systems
Attic; Babylonian; Brahmi; Egyptian; Etruscan	Inuit; Mayan; Roman; Urnfield
	List of numeral system topics
Positional systems by base
	Decimal (10)
	2, 4, 8, 16, 32, 64
	1, 3, 6, 9, 12, 20, 24, 30, 36, 60, more…
	ब; च; सं;

"दाईजी" इथे पुनर्निर्देशित होतो. जापानी शक यासाठी पहा, दाईजी (शक).

जपानी अंकलिपि ही जपानी भाषेत वापरली जाणारी अंक पद्धती आहे. जपानी अंकलिपी पूर्णपणे चिनी अंकलिपि वर आधारित आहे. जपानी अंकांसाठी दोन उच्चारण पद्धती आहेत,

ओन्‌योमि - चिनी अक्षरांसाठीची (चिनी-जपानी) वाचन पद्धती
कुन्‌योमि - चिनी अक्षरांसाठीची जपानी वाचन पद्धती

मुख्य अंकावली

जपानी अंक लिहीण्याच्या दोन पद्धती आहेत - अरबी अंक (1, 2, 3) किंवा चिनी अंक (一, 二, 三). अरबी अंक मुख्यत्वे आडव्या लेखन पद्धती मधे वापरले जातात तर, चिनी अंक साधारणतः उभ्या लेखन पद्धती मधे अढळतात.

(काही अंकांना एका पेक्षा जास्त उच्चारण पद्धती आहेत.)

अंक	चिन्ह	प्रचलीत उच्चारण	ओन उच्चारण	कुन उच्चारण
0	零 / 〇^*	झीरो	रेइ / れい	-
1	一	इचि	इची / いち	हितो(त्सु) / ひと(つ)
2	二	नि	नि, जि / に, じ	फुता(त्सु) / ふた(つ)
3	三	सान्	सान् / さん	मि(त्त्सु) / み(っつ)
4	四	योन्	शि / し	योन्, यो(त्त्सु) / よん、よ(っつ)
5	五	गो	गो / ご	इत्सु(त्सु) / いつ(つ)
6	六	रोकु	रोकु / ろく	मु(त्त्सु) / む(っつ)
7	七	नाना	शिचि / しち	नाना(त्सु) / なな(つ)
8	八	हाचि	हाचि / はち	या(त्त्सु) / や(っつ)
9	九	क्यू	क्यू, कु / きゅう, く	कोकोनो(त्सु) / ここの(つ)
10	十	ज्यू	ज्यू / じゅう	तोओ / とお
20	二十	नि-ज्यू	नि-ज्यू / にじゅう	हाता(चि) / はた(ち)
30	三十	सान्-ज्यू	सान्-ज्यू / さんじゅう	मिसो / みそ
100	百	ह्याकु	ह्याकु / ひゃく	(मोमो / もも)
1,000	千	सेन्	सेन् / せん	(चि / ち)
10,000	万	मान्	मान् / まん	(योरोझु / よろず)
100,000,000	億	ओकु	ओकू / おく	-
1,000,000,000,000	兆	च्योउ	च्योउ / ちょう	-

* आजून एक विषेश उच्चारण आहे 'मारु'. जेव्हा एखादी संख्या, संख्या स्वरूपात न वाचता, तिच्यातील अंक अनुक्रमे एक एक या पद्धतीने वाचले जातात तेव्हा 'शून्य'ला 'मारु' असे देखिल संबोधले जाते. याचे सर्वज्ञात उदाहरण म्हणजे टोक्यो मधील एक प्रख्यात दुकान '109'. या दुकानाचे नाव इचि-मरु-क्यू असे वाचले जाते. (याचेच दुसरे उच्चारण आहे 'दहा-नऊ', जपानी भाषेत तोओ-क्यू. तोक्यू हे नाव एका डिपार्टमेण्ट स्टोअरचे आहे, ज्याच्या मालकीची ती इमारत आहे.) इंग्लिश भाषेतील सदृश उदाहरण म्हणजे '0'ला 'ओह' म्हणतात, तसे. 'मारु'चा शुद्ध अर्थ आहे 'वर्तुळ', पण लिहीताना '0' असेचं लिहीतात अर्थात रेई (零^?).

जपानी संस्कृती मधे 4 (टेट्राफोबिया हे सदर पहावे) आणि 9 हे अंक अशुभ मानले जातात: 4 या अंकाचे एक उच्चारण शि असे आहे, ज्याचे मृत्यू (死^?) या कांजीच्या उच्चारणाशी सांम्य आहे; 9 या अंकाचे एक उच्चारण कु असे आहे, ज्याचे सांम्य यातना (苦^?) या कांजीच्या उच्चारणाशी सांम्य आहे. पाश्विमात्य संस्कृतीच्या प्रभावामुळे 13 ही संख्या देखिल अशुभ मानली जाते, पण क्वचितचं (ट्रिस्कायडेकाफोबिया हे सदर पहावे).

सध्याच्याकाळातील जपानी भाषेत 4 आणि 7 सोडून बाकी सर्व अंकांसाठी ओन् उच्चारण वापरतात, 4 आणि 7ला मात्र योन् आणि नाना हे उच्चारण प्रचलित आहे. ही द्वितीय उच्चारणं महिन्यांची नावे, महिन्यातील दिवसाचे नाव आणि अर्थपूर्ण शब्द समूहांसाठी प्रचलित आहे. उदा. 4.79 हा दशांश अपूर्णांक योन्-तेन् नाना क्यू असा वाचला जातो. यास अपवाद म्हाणजे एप्रिल, जुलै आणि सप्टेंबर, जे शि-गात्सु (4था महिना), शिचि-गात्सु (7वा महिना), आणि कु-गात्सु (9वा महिना) असे संबोधले जातात. इतर संख्यावाचनासाठी खालील प्रत्यये अंकाच्या उच्चारणा पुढे जोडली जातात:

दशकं 20 ते 90 साठी - "(अंक)-ज्यू".
शतकं 200 ते 900 साठी - "(अंक)-ह्याकु".
सहस्रकं 2000 ते 9000 साठी - "(अंक)-सेन्".
या शिवाय, 30 ते 90 या पूर्ण दशक संख्यांची कुन् उच्चारण "(अंक)-सो" या सूत्रा प्रमाणे बनवले जाते, ज्यात अंकाचे सुद्धा कुन् उच्चारण वापरले जाते: मिसो (30), योसो (40), इसो (50), मुसो (60), नानासो (70), यासो (80), कोकोनोसो (90). यात अपवादाने 50 साठी अंक उच्चार इ असा वापरला गेला आहे आणि 20 ते 90 पर्यंतच्या संख्यांसाठी -जी हे देखिल शेवटी जोडले जाते. ही उच्चारने प्रचलित जपानी भाषेत तेवढी वापरली जात नाहीत.

मोठ्यासंख्यांच्या उच्चारामधे काही किंचित फेरबदलही अढळतात.

मोठ्या मध्ये मोठ्या संख्या भागास, छोटा संख्या भाग जोडला जातो. यात 'शून्य'ला गृहित धरले जाते.

संख्या	कांजी	उच्चारण
11	十一	ज्यू इचि
17	十七	ज्यू नाना, ज्यू शिचि
151	百五十一	ह्याकु गो-ज्यू इचि
302	三百二	सम्-ब्याकु नि*
469	四百六十九	योन्-ह्याकु रोकु-ज्यू क्यू
2025	二千二十五	नि-सेन् नि-ज्यू गो

*रेन्‌दाकु (जपानी भाषेतील संधीचा प्रकार) मुळे ह्याकु हे उच्चारण ब्याकु मधे रूपांतरित होते.

10चे घातांक

मोठ्या संख्या

चिनी पद्धती प्रमाणे, जपानी पद्धतीत संख्या लिहिताना 10000 (दहा हजार)चे समूहा करून लिहीतात. हे पाश्चिमात्य पद्धती पासून थोडे वेगळे आहे, ज्यात हजारचे (1000) समुह बनवले जातात. (अधिक माहिती साठी पहा मायरियाड):

Rank	१०^४	१०^८	१०^१२	१०^१६	१०^२०	१०^२४	१०^२८	१०^३२	१०^३६	१०^४०	१०^४४	१०^४८	१०^५२ किंवा १०^५६	१०^५६ किंवा १०^६४	१०^६० किंवा १०^७२	१०^६४ किंवा १०^८०	१०^६८ किंवा १०^८८
Character	万	億	兆	京	垓	𥝱, 秭	穣	溝	澗	正	載	極	恒河沙	阿僧祇	那由他/那由多	不可思議	無量大数
उच्चारण	मान्	ओकु	चोऽ	केइ	गाइ	ज्योऽ, शि	ज्योऽ	कोऽ	कान्	सेइ	साइ	गोकु	गोऽगाशा	आसोऽगि	नायुता	फुकाशिगि	मुऱ्योऽताइसूऽ

Variation is due to Jinkōki, Japan's oldest mathematics text. The initial edition was published in 1627. It had many errors. Most of these were fixed in the 1631 edition. In 1634 there was yet another edition which again changed a few values. The above variation is due to inconsistencies in the latter two editions.

Examples: (spacing by groups of four digits is given only for clarity of explanation)

1 0000 : 一万 (ichi-man)
983 6703 : 九百八十三万六千七百三 (kyū-hyaku hachi-jū san man, roku-sen nana-hyaku san)
20 3652 1801 : 二十億三千六百五十二万千八百一 (ni-jū oku, san-zen rop-pyaku go-jū ni-man, sen hap-pyaku ichi)

However, numbers written in Arabic numerals are separated by commas every three digits following Western convention. If Arabic numbers and kanji are used in combination, Western orders of magnitude may be used for numbers smaller than 10,000 (e.g. 2,500万 for 25,000,000).

In Japanese, when long numbers are written out in kanji, zeros are omitted for all powers of ten. Hence 4002 is 四千二 (In contrast, Chinese requires the use of 零 wherever a zero appears, e.g. 四千零二 for 4002). However, in reading, the letter zero is sometimes pronounced as tobi (飛び) or tonde (飛んで) to indicate the lack of numbers, e.g. yon-sen tobi ni or yon-sen tonde ni can be used instead of the normal yon-sen ni.

Decimal fractions

Japanese has two systems of numerals for decimal fractions. They are no longer in general use, but are still used in some instances such as batting and fielding averages of baseball players, winning percentages for sports teams, and in some idiomatic phrases (such as 五分五分の勝負 "fifty-fifty chance"), and when representing a rate or discount.

One system is as follows:

Rank	10⁻¹	10⁻²	10⁻³	10⁻⁴	10⁻⁵	10⁻⁶	10⁻⁷	10⁻⁸	10⁻⁹	10⁻¹⁰
Character	分	厘	毛	糸	忽	微	繊	沙	塵	埃
Reading	bu	rin	mō	shi	kotsu	bi	sen	sha	jin	ai

This is the system used with the traditional Japanese units of measurement. Several of the names are used "as is" to represent a fraction of a shaku.

The other system of representing these decimal fractions of rate or discount uses a system "shifted down" with a bu becoming a "one hundredth" and so on, and the unit for "tenth" becoming wari:

Rank	10⁻¹	10⁻²	10⁻³	10⁻⁴	10⁻⁵
Character	割	分	厘	毛	糸
Reading	wari	bu	rin	mō	shi

This is often used with prices. For example:

一割五分引き (ichi-wari go-bu biki): 15% discount
打率三割八分九厘 (daritsu san-wari hachi-bu kyū-rin): batting average .389

With the exception of wari, these are rarely seen in modern usage. Decimal fractions are typically written with either kanji numerals (vertically) or Arabic numerals (horizontally), preceded by a decimal point, and are read as successive digits, as in Western convention. Note that, in written form, they can be combined with either the traditional system of expressing numerals (42.195 kilometers: 四十二・一九五キロメートル), in which powers of ten are written, or with the place value system, which uses zero (50.04 percent: 五〇・〇四パーセント.) In both cases, however, the reading follows the traditional system (yon-jū ni-ten ichi-kyū go kiromētoru for 42.195 kilometers; go ju-tten rei-yon pāsento for 50.04 percent.)

Formal numbers

As with Chinese numerals, there exists in Japanese a separate set of kanji for numerals called daiji (大字) used in legal and financial documents to prevent unscrupulous individuals from adding a stroke or two, turning a one into a two or a three. The formal numbers are identical to the Chinese formal numbers except for minor stroke variations. Today, only the formal numbers for one, two, three, and ten are used in legal documents^[१]^[२]^[३]^[४]. They are the ones whose common forms can be changed to a higher value by adding strokes (1 and 2 were explained above, while 3 can be changed to 5, and 10 to 1000). In some cases, the digit 1 is explicitly written like 壱百壱拾 for 110, as opposed to 百十 in common writing.

Formal numbers:

Number	Common	Formal
Number	Common	In use	Obsolete
1	一	壱	壹
2	二	弐	貳
3	三	参	參
4	四	四	肆
5	五	五	伍
6	六	六	陸
7	七	七	柒, 漆
8	八	八	捌
9	九	九	玖
10	十	拾	拾
100	百	百	佰
1000	千	千	阡, 仟
10000	万	万, 萬	萬

The four current banknotes of the Japanese yen, 1000-yen, 2000-yen, 5000-yen, and 10000-yen, have formal numbers 千, 弐千, 五千, and 壱万 respectively.

Old Japanese

Old Japanese shares some vocabulary with later periods, but there are also some unique numbers which are not used any more.

Notes:

The transcription is based on the phoneme and is not phonetic. See Old Japanese language for further information.
See Jōdai Tokushu Kanazukai for information on subscript notation.

Number	Reading	Examples	Notes
1	hi₁to₂	hi₁to₂hi₁ (1 day), hi₁to₂to₂se (1 year)
2	huta	hutayo₁ (2 nights)
3	mi₁	mi₁so₁ (30)
4	yo₂	yo₂so₁ (40), yo₂tari (4 people)
5	itu	ituto₂se (5 years)
6	mu	mutuma (6 claws)
7	nana	nanase (many rapids)	Often used to mean many.
8	ya	yakumo₁ (many clouds)	Often used to mean many.
9	ko₂ko₂no₂	ko₂ko₂no₂hashira (9 nobles / gods)
10	to₂ / to₂wo	to₂woka (10 days)
10	so₁	mi₁so₁ (30), yo₂so₁ (40), muso₁ (60), yaso (80)	Found only in compound words; not used alone.
20	hata	hatati (20), hatatari (20 people), hatato₂se (20 years)
50	i	ika (50 days)
100	ho	iho (500), ihoto₂se (500 years), ihoyo₂ (500 nights), yaho (800), mi₁ho (300), muho (600), ko₂ko₂no₂ho (900)	Used for multiple hundreds. Often used to mean many.
100	mo₁mo₁	mo₁mo₁ka (many days)	Used for non-multiple hundred. Often used to mean many.
1000	ti	tito₂se (1000 years, many years)	Often used to mean many.

हे सुद्धा पहा

References

^ 大正十一年大蔵省令第四十三号 (会計法規ニ基ク出納計算ノ数字及記載事項ノ訂正ニ関スル件) Archived 2012-02-26 at the Wayback Machine. 第一条: 会計法規ニ基ク出納計算ニ関スル諸書類帳簿ニ記載スル金額其ノ他ノ数量ニシテ「一」、「二」、「三」、「十」、「廿」、「卅」ノ数字ハ「壱」、「弐」、「参」、「拾」、「弐拾」、「参拾」ノ字体ヲ用ユヘシ但横書ヲ為ストキハ「アラビア」数字ヲ用ユルコトヲ得
^ 戸籍法施行規則 Archived 2012-02-26 at the Wayback Machine. 第三十一条 2: 年月日を記載するには、壱、弐、参、拾の文字を用いなければならない。
^ 小切手振出等事務取扱規程 Archived 2012-02-26 at the Wayback Machine. 附則 (昭和四〇年四月一日大蔵省令第二〇号) 2: 小切手の券面金額は、当分の間、所定の金額記載欄に、漢数字により表示することができる。この場合においては、「一」、「二」、「三」及び「十」の字体は、それぞれ「壱」、「弐」、「参」及び「拾」の漢字を用い、かつ、所定の金額記載欄の上方余白に当該金額記載欄に記載の金額と同額をアラビア数字で副記しなければならない。
^ 商業登記規則 Archived 2009-02-02 at the Wayback Machine. 第四十八条 2: 金銭その他の物の数量、年月日及び番号を記載するには、「壱、弐、参、拾」の文字を用いなければならない。ただし、横書きをするときは、アラビヤ数字を用いることができる。

बाह्य दुवे

साचा:Ja icon 大数の名前について
Ancient Japanese number system Archived 2018-08-29 at the Wayback Machine.
English exercises for learning Japanese numerals
Audio to learn the pronunciation for Japanese numbers Archived 2009-03-24 at the Wayback Machine.
Convert kanji numerals to arabic numerals (sci.lang.japan FAQ page)
Convert arabic numerals to kanji numerals (sci.lang.japan FAQ page)

[1] 大正十一年大蔵省令第四十三号 (会計法規ニ基ク出納計算ノ数字及記載事項ノ訂正ニ関スル件) Archived 2012-02-26 at the Wayback Machine. 第一条: 会計法規ニ基ク出納計算ニ関スル諸書類帳簿ニ記載スル金額其ノ他ノ数量ニシテ「一」、「二」、「三」、「十」、「廿」、「卅」ノ数字ハ「壱」、「弐」、「参」、「拾」、「弐拾」、「参拾」ノ字体ヲ用ユヘシ但横書ヲ為ストキハ「アラビア」数字ヲ用ユルコトヲ得

[2] 戸籍法施行規則 Archived 2012-02-26 at the Wayback Machine. 第三十一条 2: 年月日を記載するには、壱、弐、参、拾の文字を用いなければならない。

[3] 小切手振出等事務取扱規程 Archived 2012-02-26 at the Wayback Machine. 附則 (昭和四〇年四月一日大蔵省令第二〇号) 2: 小切手の券面金額は、当分の間、所定の金額記載欄に、漢数字により表示することができる。この場合においては、「一」、「二」、「三」及び「十」の字体は、それぞれ「壱」、「弐」、「参」及び「拾」の漢字を用い、かつ、所定の金額記載欄の上方余白に当該金額記載欄に記載の金額と同額をアラビア数字で副記しなければならない。

[4] 商業登記規則 Archived 2009-02-02 at the Wayback Machine. 第四十八条 2: 金銭その他の物の数量、年月日及び番号を記載するには、「壱、弐、参、拾」の文字を用いなければならない。ただし、横書きをするときは、アラビヤ数字を用いることができる。

[१]

[२]

[३]

[४]