कंपनी

कंपनी किंवा कॉर्पोरेशन हा व्यवसाय संस्थेचा एक प्रकार आहे. ज्याचा अर्थ असोसिएशन, संस्था, भागीदारी असू शकतो - आणि ती औद्योगिक उद्देशाशी संबंधित असणे आवश्यक आहे. 'कंपनी' हा शब्द लॅटिन भाषेतून आला आहे ज्याचा अर्थ 'लॉगसाइड' असा होतो. सुरुवातीला, कंपनीला अशा व्यक्तींची संघटना म्हणले जात असे जे त्यांचे अन्न एकत्र खातात. या जेवणात व्यावसायिक चर्चा व्हायची. आजकाल, कंपन्यांचा अर्थ अशी संघटना बनली आहे ज्यामध्ये संयुक्त भांडवल आहे.

कंपनी म्हणजे कंपनी कायद्यांतर्गत तयार केलेली 'कृत्रिम व्यक्ती', जिचे सदस्यांपासून वेगळे अस्तित्त्व आणि शाश्वत उत्तराधिकार आहे. सामान्यतः, अशी कंपनी विशिष्ट उद्देश साध्य करण्यासाठी तयार केली जाते आणि त्यावर एक सामान्य शिक्का असतो.

गौरव श्याम शुक्ल यांच्या मते,

कंपनी ही व्यक्तींची स्वयंसेवी संघटना असते आणि ती एका कायद्याने तयार केली जाते. त्याचे स्वतःचे व्यवस्थापन मंडळ, भांडवल आणि स्वतःचे सामान्य चलन आहे. कंपनी कायदा २०१३ नुसार, दोन प्रकारच्या कंपन्या आहेत - खाजगी कंपनी आणि सरकारी कंपनी. सभासदांची संख्या खाजगी कंपनीसाठी किमान दोन आणि कमाल २०० आणि सरकारी कंपनीसाठी किमान दोन आणि कमाल २०० इतकी मर्यादित आहे.

इतिहास आणि विकास

संयुक्त स्टॉक कंपन्यांचा उगम ब्रिटनमध्ये व्यावसायिक क्रांतीच्या वेळी झाला. १७व्या आणि १८व्या शतकात, संयुक्त विंगच्या रूपात एकत्रीकरण तेव्हाच होऊ शकत होते जेव्हा त्यासाठी शाही पत्र उपलब्ध होते किंवा संसदेने विशेष कायदा केला होता. या दोन्ही पद्धती अत्यंत खर्चिक आणि वेळखाऊ होत्या. देशाच्या वाढत्या व्यावसायिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी मोठ्या असंघटित भागीदारी अस्तित्त्वात आल्या. कोणत्याही परिस्थितीत, व्यवसायाने एकत्रीकरणाचे रूप धारण केले, कारण ही एकमेव गोष्ट होती ज्यामध्ये जास्तीत जास्त भांडवल जमा करताना जोखीम घेण्यास कमी वाव होता. अशा प्रत्येक व्यावसायिक संस्थेची सभासदसंख्या खूप मोठी असल्याने, व्यवसायाचा भार काही विश्वस्तांवर सोडला गेला, परिणामी व्यवस्थापन आणि मालकी यांच्यात पृथक्करण झाले. या विभक्ततेबरोबरच या नात्याच्या योग्य पद्धती नसल्यामुळे धूर्त प्रवर्तकांकडून जनतेच्या पैशाची उधळपट्टी सुरू झाली. पाण्याचे बुडबुडे जसे उठतात आणि नाहीसे होतात, त्याचप्रमाणे समवय उठून नंतर अदृश्य होतील.

घाबरलेल्या ब्रिटिश संसदेने १७२० मध्ये 'बबल्स ऍक्ट' मंजूर केला. या कायद्याने फसव्या सोसायट्यांच्या संघटनेवर बंदी आणण्याऐवजी सोसायट्यांच्या अंमलबजावणीचा धंदाच बेकायदेशीर बनवला. जरी हा कायदा सन १८२५ मध्ये बरखास्त करण्यात आला असला तरी, १८४४ मध्येच मोठ्या भागीदारीची नोंदणी आणि अधिवेशन अनिवार्य केले जाऊ शकते. सन १८५५ मध्ये मर्यादित दायित्व स्वीकारण्यात आले आणि सन १८५६ मध्ये त्याशी संबंधित संपूर्ण कायद्याला ठोस स्वरूप देण्यात आले. तेव्हापासून समवयांच्या कायद्यांमध्ये भरीव सुधारणा आणि सुधारणा झाल्या आहेत, तर १९४८ मध्ये आम्हाला नवीनतम कायदा मिळाला. या काळात, सुविधांचे संयुक्त अपग्रेडेशन चालू राहिले. ते अनलॉक करण्याची किल्ली मर्यादित दायित्व आहे. भारतातील पहिला सेटलमेंट कायदा १८५० AD मध्ये आणि शेवटचा १९५६ AD मध्ये पास झाला.

भारतातील कंपनी कायद्याचा इतिहास इंग्लंडच्या कंपनी कायद्याशी जोडलेला आहे, कारण १५ ऑगस्ट १९४७ पूर्वी ब्रिटिश राज्य करत होते आणि त्यांनी स्वतःच्या इच्छेच्या आधारावर भारतात कायदे तयार केले होते, ज्याचा मूळ आधार होता. ब्रिटिश कायदे. १९ व्या शतकाच्या मध्यात, १८४४ मध्ये, कंपनी कायदा इंग्लंडमध्ये मंजूर झाला. या कायद्याप्रमाणेच एक कायदा १८५० मध्ये पहिल्यांदा भारतासाठी, संयुक्त स्टॉक कंपनी कायदा लागू करण्यात आला. या कायद्याची सर्वात मोठी कमतरता म्हणजे मर्यादित दायित्वाचा घटक ओळखला गेला नाही. १८५७ मध्ये, नवीन संयुक्त स्टॉक कंपनी कायदा पारित करून, मर्यादित दायित्वाची कमतरता काही प्रमाणात पूर्ण झाली.