सांचिन संस्थान

सांचिन (इ.स.१७९१ ते इ.स. १९४७) हे जंजिऱ्याच्या सिद्दीच्या वंशजांनी, तत्कालीन पेशव्यांशी (सवाई माधवराव पेशवे? ) तह करून गुजराथेत सुरतेजवळ सांचिन येथे स्थापन केलेले संस्थान होते. जंजिऱ्याचे सिद्दी हे अहमदनगर आणि विजापूर येथील राजाजवळ आरमाराच्या नोकरीत होते. हीच नोकरी त्यांनी मोंगलांच्या वेळीही केली. मोंगलांच्या ऱ्हासानंतर ते जंजिऱ्यास राहूं लागले. या सिद्दींनी मराठे व इंग्रज ह्यांच्याबरोबर अनेक उलाढाली केल्या.

जंजिऱ्याचा नवाब सिद्दी अब्दुल रहमान याचा मुलगा सिद्दी अब्दुल करीम हा सिद्दी जोहर याच्या बंडाळीमुळे/आक्रमणामुळे १७८४ मध्ये पळून पुण्याला पेशव्यांच्या आश्रयाला आला. त्याने १७९१ च्या पेशव्यांसोबतच्या तहात जंजिऱ्याचे अधिकार (केवळ कागदोपत्री ?) सोडून त्या एवजी सांचिनची जहागिरी मिळवली.

ब्रिटिश काळ

ब्रिटिश आमदानीत सांचिन हे सुरत पोलिटिकल एजन्सींतील संस्थान होते. ब्रिटिश सुरत जिल्ह्याच्या सीमेपर्यंत ह्याचा विस्‍तार होता. संस्थानचे क्षेत्रफळ ४९ चौरस मैल व लोकसंख्या (१९२१) मध्ये १९,९७७ होती. कापूस व सुताचे कापड येथें तयार होत असे.

ह्या संस्थानात दोन फौजदारी कोर्टे असून एक तुरुंग आहे. १९०३-४ साली येथील उत्पन्न २ दोन लक्ष रुपयांवर झाले व खर्च दीड लक्ष रु. झाला. मेजर हिज हायनेस नबाब सिद्दी इब्राहिम महंमद याकुतखान हे ब्रिटिश आमदानीत साचिनच्या गादीवर होते . त्‍यांनां ११ तोफांची सलामी मिळत असे. सिदी मंहमद याकुत महमंदखान यांच्या कारकिर्दीत १९४७ मध्ये संस्थान भारतीय संघराज्यात विलीन झाले.

त्या वंशातील रझाखान हे आता वकील आणि बांधकाम व्यावसायिक आहेत.