सदस्य:Sumj 1005

महावीर वधमान

जैनधमातीलचोवीसतीथकरांपैकमहावीरहेअखेरचेतीथकर.महावीरांयाआधीजैनधमाचे२३तीथकरहोऊनगेले,असेजैनधमाचेअनुयायीमानतात,जैनधमालाभावशालीबनवयाचेफारमोठेेयमहावीरांकडेजातअसयामुळेजगातीलमुखधमसंथापकांयामालकेतयांचेनावघेतलेजाते.इ.स.पू.सहावेशतकहेसांकृतकाउलथापालथीचेशतकहोते.याशतकातमगधदेशातील(सयायाद.बहारमधील)वैशालीनगरीचेउपनगरअसलेयाकुंडामातवाकडयपुरातमहावीरांचाजमझाला.यांचेवडीलसाथहेयानगराचेराजाहोते.यांचीआईशलाहीवैशालीयालछववंशीयराजाचीमुलगीहोती.वदेहदावयकारणीयानावांनीहीतीओळखलीजातअसे.महावीरगभावथेतअसतानायांनादेवानंदानावायााणीयाउदरातूनशलायायराणीय उदरातआणयातआलेहोते,अशीएकपुराणकथाआहे.महावीरांचीवृीलहानपणापासूनचचतनशीलववैरायशीलहोती.परंतुतुहीहयातअसेपयतगृहयागकरणारनाही,असेवचनयांनीआईवडलांनादलेहोते.आईवडलांयामृयूनंतरहीनंदवधनयाथोरयाभावायावनंतीवनतेकाहीकाळघरीथांबलेआणवयायातसाावषयांनीगृहयागकेला.दगंबरपंथातीलअनुयायांयामतेतेआयुयभरअववाहतहोते,तरेतांबरपंथातीलअनुयायांयामतेतेववाहतहोते;यशोदाअसेयांयापनीचेनावहोतेआणयांनाअनुजानावाचीमुलगीहोती.आईवडलांनीवधमानअसेयांचेनावठेवलेहोते;परंतुते‘महावीर’यानावानेचवयातझाले.आपणयाचाआधारघेतलाआहे,यावटवृालावेढूनटाकणायासपालाठारमारयाऐवजीयायाठकाणचेहसकवनकेयामुळेयांना‘महावीर’हेनावमळाले,अशीकथाआढळते.यांना‘वीर’,‘अहत्’,‘समत’व‘वैशालक’अशीहीनावेदेयातआलीहोती.ते‘ातृ’नावायागणातजमालाआयामुळेयांना‘ातृपु’वा‘नातपु’असेहीहटलेजातअसे.आजहीवैशालीयाआसपासराहणारेजथरयानावायाजातीतीललोकवतःलाातृवंशाचेसमजतातआणमहावीरांनाआपलेपूवजमानूनयांचीजयंतीसाजरीकरतात.महावीरवेवापरीतनसयामुळेयांना‘नगंठ(नथ=वरहत)नातपु’असेहीहटलेजाई.यांनीवकारजकयामुळेयांना‘जकणारा’याअथाचे‘जन’हेनावमळालेआणयानावावनच‘जैन’हीससंाढझाली.यांनाकेवलानातझायामुळे‘केवलन्’असेहीहटलेजाई.तकालीनराजपुांनामळणारेसवकारचेशणमहावीरांनाहीमळालेहोते;परंतुयांचेमनगृहथधमामयेरमलेनाहीआणयांनीगृहयागकेला.नंतरची१२वषयांनीखडतरतपकेले.ारंभीयाएकावषानंतरयांनीवाचाहीयागकेला.दंशकरणायाकटकांचीहीयांनीहयाकेलीनाही.अानीलोकांनीयाकाळातयांचाखूपछळ केला;पणयांनीतोशांतपणेसोसला.अखेरीसवयाया४२ावषयांनाकेवलानातझाले.यानंतरमृयूपयतहणजेचपुढचीतीसवषतेधमपदेशकरीतराहले.जैनधमाचे२३वेतीथकरपानाथहेमहावीरांयाआधी२५०वषहोऊनगेलेहोते.वतःमहावीरांचेआईवडीलपानाथांचेअनुयायीहोते.यामुळेपानाथांचेधमवचारमहावीरांनावारसापानेचमळालेहोते.महावीरांनीपानाथांयावचारातकोणतीभरघातलीवाकोणतेबदलकेले,हेपूणपणेपझालेलेनाही;परंतुयांनीजैनधमाचेवमणसंघाचेपुनजीवनकेलेआणयामुळेचयांयावषयीपूयभावलोकांयामनातनमाणझाला.पानाथांनीसय,अतेय,अहसावअपरहयाचारतवांवरआपलाधमउभारलाहोता.हणूनतोचातुयामधमहोता.महावीरांनीयातचयाचीभरघालूनयाचेपंचयामधमातपांतरकेले.जुनीपरंपराखंडतकरयाऐवजीनातवांशीतचामेळघालयाचेकौशययांयाकडेहोते,हेयाघटनेतू सूचतहोते.ानातीनंतरलोककयाणायातळमळनेतेसवहडले.अहसेयातवावरतेभरदेतअसत.यांनीयाादाचावाअनेकातवादाचाहररीनेपुरकारकेयामुळेवैचारकेातहीराहाचेवातावरणवाटयाऐवजीसमंजसपणाचेवातावरणवाढले.यांनीजातवथेवरहलाचढवलाआणसवजातजमातयालोकांनाशयहणूनवीकारले.एवढेचनहे,तरयांनाहीसंयासाचाअधकारअसयाचेमायकेले.सवसामायमाणसांनाआपलाउपदेशसमजावाअशीभावनाअसयामुळेयांनीसंकृतभाषेऐवजीअधमागधीयााकृतभाषेचावापरकेला.यांचेवचारगणधरहटयाजाणायायांयामुखशयांनींथपानेसंकलतकेलेहोते.ारंभीयाकाळतेमौखकपरंपरेनेटकवलेहोते;परंतुनंतरतेलुतझाले.महावीरांनंतरसु.एकहजारवषानी(इ.स.सु.४५४मये)यांथांचेपुनजीवनकरयातआले.तवानातीललकपनाप करयासाठमहावीर दै नंदन वहारातील उदाहरणे देतअसत. यां ना गणत, भूमती व हतायांया हालचालवषयीया योतष या शाातही रस होता आणयावषयांवरयां नी आपलेवचारही मां डले होते . तता,मा,अहसा,समता, याग इ. गु णां ची परमावधी महावीरांया ठकाणी झाली होती, असे ते हणतात. वाभावकच, भारतीय संकृ तीया इतहासातील मोजया महापुषां मयेमहावीरां अंतभाव होतो. चैशुयोदशीला महावीर जयं चा ती साजरी केली जाते . काही जै न लोकभापदशुतपदेला पयु षणपवात महावीर जयं ती साजरी करतात. आनवअमावयेयामयराीमहावीरां ना राजगृ हाजवळलपावा वा पावापु री ये झाले . हा दवस जै थेनवाण ात न लोकदवेलावू न साजरा करतात. यांया नवाणानं तर कातकशुतपदेपासू न वीर संवताला सुवात झाली. महावीरां चा नवाणकाळ होऊन २५४० वषझाली आहेत.तेजै नां चेचोवसावेतीथकर. ऋषभदे व हे पहलेतीथकर.महावीरांयाकमानदोनहजारवषआधीयांचाकालावधीआहे,असेहटलेजाते.जैनधमातआयालाथानआहे.वत:शुराहा,तरचइतरांना(सवकारया)शुतेचाधडामळतोआणसमाजसुखानेनांदतोहेवारअसलेलेसयजैनांचेउगमथानआहे.ावैदककाळातीलहाधममानवायाकयाणासाठपुढेअयंतवकसतपघेऊनआला.मणजैनहेमोठेआमसमाधानी,पर:खहारी,दयाळू,समतजीवांशीमैीपूणवहारकरणारे,शांत,इंयजयी,यागीआणकोणताहीअभनवेशधारणनकरणारेवआमकयाणाचीकासधरणारेहोतेवआहेत.आजहीयांपैककाहीगुणकषानेदसूनयेतात.महावीरजैनयांनीधमालातवानाचासाजचढवूनसुसूीकरणकेले.जीवआणआजीवहीवातीलदोनमूलतवेअसून,तेपरपरसंबधतआहेत.जीवायामन,वचन,कायामयेमुळेजीव-आजीवाचासंबंधपरंपरेनेचालूराहतो.यालाच‘कमव’व‘कमबंध’हणतात.यमनयमादक पालनामु ळेकमावाची परं परा रोखणेशय होते ; तसेचसं यम आणतपानेपू वचा कमबं शयहोते.अशा रीतीने ध नकरणेही जीवाला जडबं धापासू न सव कारेमुकनआपयाअनंतानदशनामक आंतरक वपाचीातीकनघेणेहे चजीवनाचे अंतम येयअसलेपाहजे . यामु ळेजम-मृयू परं परा नहोऊननवाणाची ातीहोते मु, मेनेयु, नलभी, सय, सं यम आण यागाची परमावधी असले ची . अहं काराने लेजीवन सवच तीथकरां अवलंबले . समतजीवमाां नी ना समान कयाण आण उकषअशाभावनां नी यां नी धमाचेकायके सयालाच खरेतव मानयाचा उपदे ले. शकनभगवान महावीर हणतात, कसयाचेपालन करणारा मृयू सही सहजरया पार कशकतो.असयाचा याग कनखरेवहताचे चबोलयाचा तेउपदे श करतात. तेहणतात क, आपयाकवासयाया फायाकरीता खोटेबोलूनये . राग कवा भीतीया आहारी जाऊनही खोटेनबोलयाचेतेआवाहन करतात. वतः तर खोटेबोलू चनयेयाशवाय सयानाही खोटेबोलयास वृकनये . सयजरहानीकारक असे ल, सयाना ःखपोहचत असेल,ायां ची हसा होत असे लतरती गोबोलणे टाळावे . भगवान महावीरांया मते चोरास चोर, नपु ं सकास नपु ं सक, रोयास रोगी हणू असलेतरी तो योय नाही. यामु ळेसं बंधत लोकां न संबोधणेसय ना ःखपोहचते . महावीरांया मतेपायात खळा तला तर थोडा वे ळचवेदना होतात. या खयास सहजकाढणे ही शयआहे. मा, टोचू न बोलयानेदयावर कायमया जखमा होतात. वषानु वषया मनात रानःखदेतअसतात. यामु ेष,वै र पसनभीतीनमाणहोते . महावीरां नी सांगतयामाणेवचारयाशवाय उर दे ळे णेकवा सयाया मयेबोलणेयोय नाही. अपरहावषयी भगवान महावीर सां गतात, क, वतः सजीव कवानजववतूं चा संह करणारा,सयाकडू न संहकनघेणारा कवाअशाकारचा संह करयाससं मती दे णायाची ःखापासू न कधीच सुटका होत नाही. खरा ानीकपडे , दागनेकवा शरीर असया कुठयाच गोीती ममव ठेवत नाहीत. धन-धाय, नोकर चाकर इयादया परहाचा याग करायला पाहजे . सवकारया वृीससोडूनजीवनतीत करणेकदअसते.लाभवाढयासोबतच लोभातही वृहोतअसते . जमतलाभलोभअधकाई.