"कार्तिक शुद्ध एकादशी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
आर्या जोशी (चर्चा | योगदान) छायाचित्र घातले. |
No edit summary |
||
| ओळ १: | ओळ १: | ||
{{भारताची राष्ट्रीय दिनदर्शिका दिवस|कार्तिक|शुद्ध|एकादशी|अकरावी}} |
{{भारताची राष्ट्रीय दिनदर्शिका दिवस|कार्तिक|शुद्ध|एकादशी|अकरावी}} |
||
कार्तिक शुद्ध एकादशीला प्रबोधिनी एकादशी असेही म्हणतात. देवशयनी आषाढ एकादशीला निद्रिस्त झालेला भगवान विष्णू प्रबोधिनी एकादशीला जागा होतो अशी कल्पना यामागे आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.kalnirnay.com/blog/festivals/prabodhini-ekadashi/|शीर्षक=प्रबोधिनी एकादशी|last=साळगावकर|पहिले नाव=जयंत|दिनांक=३०. १०. २०१७|संकेतस्थळ=कालनिर्णय|archive-url=|archive-date=२९. १०. २०१९|dead-url=| |
कार्तिक शुद्ध एकादशीला प्रबोधिनी एकादशी असेही म्हणतात. देवशयनी आषाढ एकादशीला निद्रिस्त झालेला भगवान विष्णू प्रबोधिनी एकादशीला जागा होतो अशी कल्पना यामागे आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.kalnirnay.com/blog/festivals/prabodhini-ekadashi/|शीर्षक=प्रबोधिनी एकादशी|last=साळगावकर|पहिले नाव=जयंत|दिनांक=३०. १०. २०१७|संकेतस्थळ=कालनिर्णय|archive-url=|archive-date=२९. १०. २०१९|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}</ref> कार्तिक शुद्ध एकादशीपासून ते कार्तिक पौर्णिमेपर्यंतच्या काळात कोणत्याही एखाद्या दिवशी घरच्या घरी तुळशीचे लग्न करण्याची प्रथा आहे. तुलसी विवाहात तुळशीचा विवाह कृष्णाशी (विष्णूशी) लावतात.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=hvSuPMkkzaoC&pg=PA189&dq=%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A4%B8%E0%A5%80+%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B9&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjTzfSNusPlAhXFXCsKHWLrC9YQ6AEIMTAB#v=onepage&q=%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A4%B8%E0%A5%80%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B9&f=false|title=Manglik Dosh Karan Va Nivaran|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd.|isbn=9788128809934|language=hi}}</ref> |
||
[[File:Tulsi Vivah.jpg|thumb|तुळशीचे लग्न]] |
[[File:Tulsi Vivah.jpg|thumb|तुळशीचे लग्न]] |
||
प्रबोधिनी एकादशीला देव प्रबोधिनी असेही म्हणतात, हिंदीत देवउठनी एकादशी किंवा देवोत्थनी एकादशी. |
प्रबोधिनी एकादशीला देव प्रबोधिनी असेही म्हणतात, हिंदीत देवउठनी एकादशी किंवा देवोत्थनी एकादशी. |
||
==वारकरी संप्रदाय== |
==वारकरी संप्रदाय== |
||
कार्तिकी एकादशीला वारकरी संप्रदायात विशेष |
कार्तिकी एकादशीला वारकरी संप्रदायात विशेष महत्त्व आहे.आषाढी एकादशीसाठी ज्याप्रमाणे वारकरी पायी पंढरपूर येथे पायी चालत जातात, त्याप्रमाणे कार्तिकी एकादशी वारीही केली जाते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=HoMRAQAAIAAJ&q=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%80+%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A4%B6%E0%A5%80&dq=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%80+%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A4%B6%E0%A5%80&hl=mr&sa=X&ved=0ahUKEwih2fOvuMPlAhUXT30KHewVBgIQ6AEINTAC|title=Bhāratīya sãskrṭikośa: Sampādaka Mahādevaśāstrī Jośī. Sahasampādaka Padmajā Hodạ̄rakara,[Prathamāvrṭti]|date=1962|publisher=Bhāratīya S̃āskr̥tikośa Maṇḍaḷa|language=mr}}</ref> वैष्णव संप्रदायात आणि भागवत संप्रदायात या एकादशीला उपवास केला जातो. साधारणपणे सर्वच मराठी माणसे आषाढी आणि कार्तिकी एकादशांना उपवास करतात. |
||
==आवळी भोजन== |
==आवळी भोजन== |
||
आवळी भोजन म्हणजे कार्तिक शुद्ध एकादशीला कुटुंबाची |
आवळी भोजन म्हणजे कार्तिक शुद्ध एकादशीला कुटुंबाची आवळीच्या बागेत काढलेली एक दिवसाची सहल.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=2Cy6DQAAQBAJ&pg=PA161&dq=%E0%A4%86%E0%A4%B5%E0%A4%B3%E0%A5%80+%E0%A4%AD%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiCw_youcPlAhXYbCsKHdAWBdwQ6AEIKDAA#v=onepage&q=%E0%A4%86%E0%A4%B5%E0%A4%B3%E0%A5%80%20%E0%A4%AD%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8&f=false|title=Lok Aur Shastra: Anwaya Aur Samanwaya|last=Miśra|first=Dayānidhi|date=2015|publisher=Vani Prakashan|isbn=9789350729960|language=hi}}</ref> या दिवशी सकाळी आवळीच्या झाडाची पूजा करतात, व दुपारी तिथेच केलेल्या स्वयंपाकाचा सहकुटुंब आस्वाद घेतात. मुले झाडावर बांधलेल्या दोरखंडाच्या झोपाळ्यावर झोके घेतात, चिंचा, पेरू, आवळे पाडतात, खातात आणि खेळतात. मुली सागरगोटेही खेळतात. संध्याकाळी सर्व कुटुंबे आपआपल्या घरी परततात. |
||
==हे ही पहा== |
==हे ही पहा== |
||
२०:०३, ३० ऑक्टोबर २०१९ ची आवृत्ती
कार्तिक शुद्ध एकादशी ही कार्तिक महिन्याच्या शुद्ध पक्षातील अकरावी तिथी आहे.
कार्तिक शुद्ध एकादशीला प्रबोधिनी एकादशी असेही म्हणतात. देवशयनी आषाढ एकादशीला निद्रिस्त झालेला भगवान विष्णू प्रबोधिनी एकादशीला जागा होतो अशी कल्पना यामागे आहे.[१] कार्तिक शुद्ध एकादशीपासून ते कार्तिक पौर्णिमेपर्यंतच्या काळात कोणत्याही एखाद्या दिवशी घरच्या घरी तुळशीचे लग्न करण्याची प्रथा आहे. तुलसी विवाहात तुळशीचा विवाह कृष्णाशी (विष्णूशी) लावतात.[२]
प्रबोधिनी एकादशीला देव प्रबोधिनी असेही म्हणतात, हिंदीत देवउठनी एकादशी किंवा देवोत्थनी एकादशी.
वारकरी संप्रदाय
कार्तिकी एकादशीला वारकरी संप्रदायात विशेष महत्त्व आहे.आषाढी एकादशीसाठी ज्याप्रमाणे वारकरी पायी पंढरपूर येथे पायी चालत जातात, त्याप्रमाणे कार्तिकी एकादशी वारीही केली जाते.[३] वैष्णव संप्रदायात आणि भागवत संप्रदायात या एकादशीला उपवास केला जातो. साधारणपणे सर्वच मराठी माणसे आषाढी आणि कार्तिकी एकादशांना उपवास करतात.
आवळी भोजन
आवळी भोजन म्हणजे कार्तिक शुद्ध एकादशीला कुटुंबाची आवळीच्या बागेत काढलेली एक दिवसाची सहल.[४] या दिवशी सकाळी आवळीच्या झाडाची पूजा करतात, व दुपारी तिथेच केलेल्या स्वयंपाकाचा सहकुटुंब आस्वाद घेतात. मुले झाडावर बांधलेल्या दोरखंडाच्या झोपाळ्यावर झोके घेतात, चिंचा, पेरू, आवळे पाडतात, खातात आणि खेळतात. मुली सागरगोटेही खेळतात. संध्याकाळी सर्व कुटुंबे आपआपल्या घरी परततात.
हे ही पहा
संदर्भ
- ^ साळगावकर, जयंत. कालनिर्णय https://www.kalnirnay.com/blog/festivals/prabodhini-ekadashi/.
|archive-date=मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty|title=(सहाय्य) - ^ Manglik Dosh Karan Va Nivaran (हिंदी भाषेत). Diamond Pocket Books (P) Ltd. ISBN 9788128809934.
- ^ Bhāratīya sãskrṭikośa: Sampādaka Mahādevaśāstrī Jośī. Sahasampādaka Padmajā Hodạ̄rakara,[Prathamāvrṭti]. Bhāratīya S̃āskr̥tikośa Maṇḍaḷa. 1962.
- ^ Miśra, Dayānidhi (2015). Lok Aur Shastra: Anwaya Aur Samanwaya (हिंदी भाषेत). Vani Prakashan. ISBN 9789350729960.