माधव गोविंद रानडे

पहा : महादेव गोविंद रानडे

महादेव विनायक रानडे

महादेव गोविंद रानडे (१८ जानेवारी १८४२ -१६ जानेवारी १९०१) हे एक भारतीय विद्वान, समाजसुधारक व लेखक होते. ते काँग्रेस पक्षाचे संस्थापक सदस्य होते, तसेच बॉम्बे हायकोर्टाचे न्यायाधीश, बॉम्बे विधान परिषदेचे आणि वित्त समितीचे सदस्य होते.

पार्श्वभूमी

महादेव गोविंद रानडे यांचा जन्म नाशिक जिल्ह्यातल्या निफाड तालुक्यात झाला. त्याच्या पहिल्या पत्नीच्या मृत्यूनंतर त्याच्या मित्रांनी अशी अपेक्षा केली की त्यांनी एक विधवा महिलाशी विवाह करावा.तथापि, त्यांनी आपल्या कुटुंबाच्या इच्छेचे पालन केले आणि कुर्लेकर कुटुंबातील एक बालवधू रमाबाई यांच्याशी विवाह केला. त्यांच्या मृत्यूनंतररमाबाईंनी त्यांचे सामाजिक आणि शैक्षणिक सुधारणेचे कार्य चालूच ठेवले. त्यांना मुले नव्हती.

शिक्षण

त्यांनी कोल्हापूरमधील मराठी शाळेत प्राथमिक शिक्षण घेतले आणि नंतर ते इंग्रजी-माध्यमिक शाळेत गेले. वयाच्या १४व्या वर्षी ते मुंबईतील एल्फिन्स्टन कॉलेजात अभ्यास करण्यासाठी गेले. ते मुंबई विद्यापीठात विद्यार्थ्यांच्या पहिल्या तुकडीतील होते. त्यांनी १८६२ मध्ये बी.ए.ची पदवी घेतली आणि चार वर्षांनंतर त्यांना एल्‌एलबीची पदवी मिळाली.

महादेव गोविंद रानडे यांचे व्यक्तिमत्त्व शांत आणि धीरो-आशावादी होते. त्यांनी ब्रिटनमधील व भारतातील सुधारणांबाबतचा आपला दृष्टिकोन वेळोवेळी संबंधितांसमोर मांडला. आपल्या जीवनादरम्यान त्यांनी वक्तृत्वोत्तेजक सभा, पूना सार्वजनिक सभा आणि प्रार्थना समाज स्थापन करण्यास मदत केली. सामाजिक व धार्मिक सुधारणांच्या विचारप्रणालीच्या प्रचारासाठी त्यांनी काढलेल्या मुंबईतील अँग्लो-मराठी दैनिक इंदुप्रकाशचे ते संपादक होते.

सामाजिक

रानडे हे दूरदृष्टीचे होते. त्यांना भारतीय समाज सुधारक चळवळीचे "मानवीकरण, समानता आणि आध्यात्मिकता" यांचा आदर्श असे संबोधले गेले. ते सामाजिक परिषदेच्या चळवळीचे संस्थापक होते.परदेशांत प्रवास करताना त्यांनी विधवा पुनर्विवाह आणि महिला शिक्षणासाठी काम करण्याची तीव्र पक्की शपथ घेतली. त्यानंतर भारतात आल्यावर त्यांनी बालविवाह, विधवा-पुनर्विवाह आणि विधवांच्या केशवपनाला विरोध अशी सामाजिक कार्ये केली; जातिबंधनांविरुद्ध सामाजिक सुधारणांचा प्रयत्न केला. १८६१मध्ये ते विधवा विवाह संघटनेचे संस्थापक झाले. रानडे हे अंधश्रद्धांवर टीका करत असले तरी ते स्वत:च्या खासगी जीवनात पुराणमतवादी होते.

महादेव गोविंद रानडे ह्यांची आणि त्यांच्यावरील पुस्तके (सर्व इंग्रजी)

• मराठा पॉवरचा उदय (महादेव गोविंद रानडे, १९००)
• रानडेज इकॉनॉमिक रायटिंग्ज (चंद्रा बिपाण आणि इतर, नवी दिल्ली)
• इंडियन इकॉनॉमिक्सवर निबंध (महादेव गोविंद रानडे, १९००);
• "परिचय पेइव्हवा डायनर्स : ए पेपर वाचन अॅट द बॉम्बे ब्रांच ऑफ द रॉयल एशियाटिक सोसायटी" (महादेव गोविंद रानडे)

म.गो. रानडे यांच्यावरील मराठी पुस्तके, नाटके चित्रपट आणि दूरचित्रवाणी मालिका

• अामच्या आुष्यातील काही आठवणी (पुस्तक, लेखिका - रमाबाई रानडे)
• उंच माझा झोका (दूरचित्रवाणी मालिका)
• न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे : महाराष्ट्रातील समाजसुधारक (डॉ. नीला पांढरे)

हे सुद्धा पहा

• भारतीय स्वातंत्र्यासाठी क्रांतिकारी चळवळ
• भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांची यादी