रमाबाई भीमराव आंबेडकर

रमाबाई भीमराव आंबेडकर
टोपणनाव:	रमाई
मृत्यू:	२७ मे इ.स.१९३५
वडील:	भिकू धुत्रे (वलंगकर)
आई:	रुक्मिणी भिकू धुत्रे (वलंगकर)
पती:	भीमराव रामजी आंबेडकर
अपत्ये:	यशवंत भीमराव आंबेडकर

रमाबाई भीमराव आंबेडकर ऊर्फ रमाई (?? - मृत्यू : २७ मे, इ.स. १९३५) या भीमराव रामजी आंबेडकर यांच्या प्रथम पत्‍नी होत..

बालपण

रमाईंचा जन्म एका गरीब कुटुंबात झाला होता. त्यांचे वडील भिकू धुत्रे (वलंगकर) व आई रुक्मिणी यांच्यासह रमाबाई दाभोळजवळील वंणदगावात नदीकाठी महारपुरा वस्तीमध्ये राहत. त्यांना ३ बहिणी व एक भाऊ (शंकर) होता. मोठी बहीण दापोलीत दिली होती. . भिकू दाभोळ बंदरात माशांनी भरलेल्या टोपल्या बाजारापर्यंत पोहचवत असे. त्यांना छातीचा त्रास होता. रमा लहान असतानाच त्यांच्या आई यांचे आजारपणाने निधन झाले. आईच्या जाण्याने कोवळ्या रमाच्या मनावर आघात झाला. धाकटी बहीण गौरा व भाऊ शंकर अजाण होते. काही दिवसात वडील भिकू यांचेही निधन झाले. पुढे वलंगकर काका व गोविंदपुरकर मामा मुलांना घेऊन मुंबईला भायखळा मार्केटच्या चाळीत रहायला गेले.

विवाह

सुभेदार रामजी आंबेडकर हे आपल्या भीमराव नामक मुलासाठी वधू पाहत होते. सुभेदारांना भायखळा मार्केटजवळ राहणार्‍या वलंगकरांकडे लग्नाची मुलगी असल्याचे आहे. सुभेदारांना पोरकी रमा पसंत पडली त्यांनी रमाच्या हाती साखरेची पुडी दिली. रमाई व भीमरावांचे लग्न भायखळ्याच्या मार्केटमध्ये इ.स. १९०८ या वर्षी झाले.

कष्टमय जीवन

" १९२३ साली बाबासाहेब लंडनला गेले होते. त्यावेळी रमाईची खूप वाताहत होत होती. ती दुष्काळाच्या आगीत होरपळत होती. बाबासाहेबांच्या कार्यकर्त्यांना रमाईचे हाल पहावले नाहीत.त्यांनी काही पैसे जमा केले. व ते पैसै रमाईला देऊ केले. तीने त्यांच्या भावनांचा आदर केला पण ते पैसे घेतले नाहीत. स्वाभिमानी पतीची ती स्वाभिमानी पत्नी जिद्दीने दु:खांशी अडचणींशी गरिबीशी भांडत होती. मृत्युसत्र दुःख, त्याग, समजूतदारपणा, कारुण्य, उदंड मानवता, अथांग प्रद्न्यान, आणि मृत्यु यांचे सर्जनशिल ज्वलंत प्रेरणास्थान म्हणजे रमाई. रमाईनं अनेक मरणं पाहिली. प्रत्येक मरणानं तीही थोडी थोडी मेली. मरण म्हणजे काय कळत नव्हते त्या वयात आई वडिलांचा मृत्यु. १९१३ साली रामजी सुभेदारांचा मृत्यु. १९१४_१७ साली बाबा अमेरिकेला असताना रमेशचा मृत्यु. ऑगस्ट १९१७ मध्ये बाबांची सावत्र आई जिजाबाईचा मृत्यु. पाठोपाठ मुलगी इंदू, बाबांचा मोठा भाऊ आनंदराव व आनंदरावांचा मुलगा गंगाधरचा मृत्यू. १९२१ बाबांचा मुलगा बाळ गंगाधर, व १९२६ मध्ये राजरत्नचा मृत्यु पाहीला. पती परदेशात शिक्षणासाठी गेले. रमाई एकटी पडली. घर चालवण्यासाठी तीन शेण गोवर्या वेचल्या. सरपणासाठी वणवण फिरली.पोयबावाडीतून दादर माहीम पर्यंत जाई. बॅरिस्टराची पत्नी शेण वेचते म्हणून लोक नावे ठेवतील. म्हणून पहाटे सुर्योदयापुर्वी व रात्री ८.०० नंतर गोवर्या थापायला वरळीला जात असे. मुलांसाठी उपास करत असे

निर्वाण

रमाईची शरिर काबाड कष्टाने पोखरुन गेल होते. रमाईचा आजार बळावला होता. इ.स. १९३५ च्या जानेवारी महिन्यापासून रमाईचा आजार वाढतच चालला होता. मे १९३५ला तर आजार खुपच विकोपाला गेला. बाबांनी सर्व नामांकित डॉक्टरांना पाचारण केले. औषधोपचारही लागू होत नव्हता. एप्रिलच्या शेवटच्या आठवड्यापासून बाबासाहेब आजारी रमाईच्या जवळ बसून राहू लागले. आजारी रमाई त्यांच्याकडे एकटक बघत असत. बोलण्याचा प्रयत्न करीत असत; पण अंगात त्राण नसल्यामुळे त्या बोलू शकत नव्हत्या. त्यांना स्वत: बाबासाहेब औषध देत असत आणि कॉफी किंवा मोसंबीचा रस स्वत:च्या हाताने पाजण्याचा प्रयत्न करीत असत. बाबासाहेबांच्या आग्रहामुळे रमाई थोडी कॉफी किंवा मोसंबीचा रस पीत असत. त्यांचा आजार काही केल्या बरा झाला नाही. आणि बाबासाहेबांवर दु:खाचा फार मोठा आघात झाला,राजगृहासमोर (दादर) लाखो लोक जमले होते. बाबासाहेब रमाईला औषधे व मोसंबीचा रस पाजत होते. बाबासाहेब रमाईला औषधे व मोसंबीचा रस पाजत होते. यशवंताबरोबर दीनांना पोरका करणारा दिवस उजाडला. २७ मे १९३५ रोजी सकाळी ९ वा. रमाईची प्राण ज्योत मावळली. सर्व परिसर आकांतात बुडाला. कोट्यावधी रंजल्या गांजल्याच रमाई माता त्यांना अंतरली होती. दुपारच्या २ वा. रमाईची प्रेतयात्रा वरळी स्मशानाकडे निघाली. आम्हा दुरावली मायेची सावुली. निर्वाण पावली आमची रमाई माऊली. पहाडासारखा महामानव बाबासाहेब ढसा ढसा रडले. जवळ जवळ तीस वर्षांच्या संसारात प्रेमाने व धैर्याने भक्कम सोबत देणार्याद रमाबाई मध्येच अचानक सोबत सोडून न परतीच्या वाटेने कायमच्या दूर निघून गेल्या आणि बाबासाहेब आपल्या संसारात अगदी एकाकी झाले