वेदकुमार वेदालंकार

डॉ. वेदकुमार वेदालंकार (जन्म : इ.स. १९३१) हे मराठी साहित्याचा हिंदीमध्ये अनुवाद करणारे एक ध्येयवादी व्यक्तिमत्त्व आहे.

डॉ. वेदालंकार यांनी हिंदीत अनुवाद केलेल्या मराठीतल्या ‘छावा’ या कादंबरीच्या १७वर आवृत्त्या निघाल्या आहेत. संत तुकाराम, संत एकनाथ व पु.ल. देशपांडे यांचे साहित्य हिंदीत नेऊन लोकप्रिय करण्याचे कार्य वेदालंकार यांनी केले आहे.

डॉ. वेदालंकार मूळचे लातूरचे. वेदकुमार रघुत्तमदास डुंबरे हे त्यांचे मूळ नाव. मुलाने वेदवाङ्मयामध्ये पंडित व्हावे, या वडिलांच्या इच्छेखातर ते वयाच्या सहाव्या वर्षी वेदांचे शिक्षण घेण्यासाठी हरियाणात गेले. आर्य समाजाच्या संस्कारामुळे मूळ आडनाव त्यागून वेदालंकार ही पदवी त्यांनी स्वीकारली. या काळात मराठी भाषा विसरल्याने त्यांनी ती पुन्हा आत्मसात केली. हिंदी व संस्कृत या विषयांत पारंगत होऊन डॉ. वेदालंकार यांनी प्राध्यापक व प्राचार्य म्हणून उस्मानाबाद व तुळजापूर येथील महाविद्यालयांमध्ये नोकरी केली.

निवृत्तीनंतर त्यांनी मराठी साहित्य हिंदी भाषेत उपलब्ध व्हावे, या विचाराने प्रेरित होऊन अनुवादाचे काम सुरू केले. शिवाजी सावंत हे प्रा. वेदालंकारांचे मित्र होते. छावाचा हिंदी अनुवाद करावा असा अट्टहास त्यांनी धरल्यामुळे वेदालंकारांच्या अनुवाद ग्रंथांची सुरुवात झाली.

डॉ. वेदकुमार वेदालंकार यांनी मराठीतील तीसहून अधिक ग्रंथ हिंदीत अनुवाद करून प्रसिद्ध केले आहेत. छावा, श्रीमान योगी, पाचोळा यांसह पु.ल. देशपांडे यांच्या काही निवडक कथा, संत तुकाराम महाराजांची अभंग गाथा, शासनाच्या महात्मा जोतिबा फुले समग्र वाङमयाचे चार खंड अशा पुस्तकांचा हिंदी अनुवाद करून डॉ. वेदालंकार यांनी मराठी वाङमयाचा अमूल्य ठेवा हिंदी भाषिकांसाठी खुला केला आहे.

वेदकुमार वेदालंकार यांची अन्य पुस्तके

• माझा भारत (अनुवादित, मूळ इंग्रजी लेखक जिम कॉर्बेट)
• म्हणे गोरा कुंभार
• संस्कृत सुभाषित सागर