राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक किंवा एनएसजी (इंग्रजी:National Security Guard (NSG)) हे एक सर्वश्रेष्ठ वर्गातील दहशतवाद विरोधी सुरक्षा दल असून, ते गृह मंत्रालय, भारत सरकारच्या अंतर्गत काम करते. ऑपरेशन ब्लू स्टार, सुवर्ण मंदिर हल्ला आणि भारतीय पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्या हत्येनंतर, १६ ऑक्टोबर १९८४ रोजी नॅशनल सिक्युरिटी गार्ड ॲक्ट, १९८६ अंतर्गत दहशतवादी कारवायांचा सामना करण्यासाठी आणि अंतर्गत त्रासांपासून राज्यांचे संरक्षण करण्यासाठी या दलाची स्थापना करण्यात आली. राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक दलाच्या कर्मचाऱ्यांना कधीकधी ब्लॅक कॅट कमांडोज म्हणून देखील संबोधले जाते.[१][२][३][४][५].[६][७][८][९]

राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक दलाचे ध्येय पुढील प्रमाणे आहे:

"सर्वत्र सर्वोत्तम सुरक्षा" या ब्रीदवाक्यानुसार जगण्यासाठी दहशतवादाशी झटपट आणि प्रभावीपणे मुकाबला करण्यास सक्षम असलेल्या विशेष दलाला प्रशिक्षित करा, सुसज्ज करा आणि सज्ज ठेवा."

राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक हे देशातील दहशतवादाच्या सर्व पैलूंचा सामना करण्यासाठी 'फेडरल आकस्मिक तैनाती दल' आहे. एक विशेष दहशतवाद विरोधी दल म्हणून, ते "केवळ अपवादात्मक परिस्थितीत" वापरण्यासाठी आहे. याचे कार्य "राज्य पोलीस दल किंवा इतर निमलष्करी दलांची कार्ये" ताब्यात घेण्यासाठी नाही. तरीही, वर्षानुवर्षे प्रभावशाली राजकारण्यांना वैयक्तिक सुरक्षा प्रदान करण्यासाठी त्यांचा वापर केला गेला.

तथापि, जानेवारी 2020 मध्ये, उच्चभ्रू -दहशतवाद विरोधी आणि अपहरण विरोधी दल म्हणून त्याच्या मूळ भूमिकांवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक दलालाला VIP सुरक्षेच्या या कार्यातून कमी करण्यात आले.

राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक दलाला जमीन, समुद्र आणि हवेतील अपहरणांचा प्रतिकार करण्यासह दहशतवादविरोधी कार्ये करण्यासाठी प्रशिक्षित केले जाते. यात बॉम्ब निकामी करणे (आयईडीचा शोध, शोध आणि तटस्थीकरण); पोस्ट ब्लास्ट इन्व्हेस्टिगेशन आणि होस्टेज रेस्क्यू मिशन यांचा सुद्धा समावेश असतो.

इतिहास[संपादन]

या दलाचीची स्थापना 1984च्या ऑपरेशन ब्लू स्टार , आणि गोल्डन टेंपलला झालेली उच्च संपार्श्विक हानी आणि नागरी आणि लष्करी संपार्श्विक मृत्यूच्या पार्श्वभूमीवर करण्यात आली . एनएसजीची स्थापना झाल्यापासून 1986 मध्ये पंजाब आणि जम्मू आणि काश्मीरमध्ये वापरली जात आहे . NSGच्या काही ज्ञात ऑपरेशन्समध्ये हे समाविष्ट आहे:

  • 29-30 एप्रिल 1986: सुमारे 300 NSG कमांडो आणि 700 सीमा सुरक्षा दलाच्या जवानांनी ऑपरेशन ब्लॅक थंडर I मध्ये सुवर्ण मंदिरावर हल्ला केला . 1 मे 1986 रोजी मंदिर साफ करून पंजाब पोलिसांच्या स्वाधीन करण्यात आले. 300 शीख अतिरेकी पकडले गेले, आणि दोन्ही बाजूंना मृत्यू किंवा दुखापत झाली नाही.
  • जानेवारी 1988: NSG ने पंजाबमधील मांड भागात Op Black Hawk हे हेलीबॉर्न ऑपरेशन केले. या कारवाईत दोन दहशतवादी मारले गेले आणि एक 7.62 मिमी रायफल जप्त करण्यात आली. एनएसजीचे माजी महासंचालक वेद मारवाह म्हणतात की, हे एक मोठे ऑपरेशन होते, जरी ब्लॅक थंडरसारखे बरेच नेत्रदीपक परिणाम मिळाले नाहीत.
  • 12 मे 1988: ऑपरेशन ब्लॅक थंडर II मध्ये 1,000 NSG कमांडो (सर्व रँक) ने आणखी एका हल्ल्यासाठी सुवर्ण मंदिराला वेढा घातला. हेकलर आणि कोच PSG-1 रायफलसह सशस्त्र स्नायपर संघांनी नाईट स्कोपसह 300 फूट पाण्याच्या टॉवरसह स्थान घेतले. 51 SAG मधील कमांडो प्राणघातक स्क्वॉड्रनमध्ये विभागले गेले असताना, SRGचा वापर मंदिराच्या सभोवतालचा परिसर सील करण्यासाठी आणि सामरिक समर्थनासाठी केला गेला. 15-18 मे 1988 दरम्यान तीन दिवस चाललेल्या ऑपरेशनमध्ये NSG ने मंदिर साफ केले. 40 दहशतवादी मारले गेले, 200 जणांनी आत्मसमर्पण केले. 1990च्या मध्यात, शीख दंगलखोरांचा सामना करण्यासाठी एनएसजी बटालियन पुन्हा पंजाबमध्ये तैनात करण्यात आली. तेथे त्यांनी पंजाब पोलिसांना दहशतवादविरोधी प्रशिक्षण देण्यास सुरुवात केली.
  • 5 सप्टेंबर - 15 जानेवारी 1988: 'जॅक' नावाच्या अति-जोखमीच्या दहशतवादी कोडचे रक्षण.
  • 4 ऑगस्ट 1989: पंजाब पोलीस आणि इतर सुरक्षा दलांच्या संयुक्त विद्यमाने पंजाबच्या तरनतारन जिल्ह्यात ऑपरेशन माउस ट्रॅप. रणनीती आणि डावपेच योग्य असल्यास रात्रीच्या वेळी क्षेत्रावर वर्चस्व मिळवणे शक्य आहे हे दाखवण्यात NSG सक्षम होते. वेद मारवाह याला ऑपरेशन नाईट डॉमिनन्स म्हणतात.
  • 10 नोव्हेंबर 1990: बर्मी विद्यार्थ्यांकडून थाई एरबसच्या ओलिसांची सुटका करण्यासाठी एनएसजी टास्क फोर्स कोलकाता येथे रवाना झाले.
  • 25-26 जानेवारी 1991: NSG बडोदा , (गुजरात) येथे ऑपरेशन अनी बेनमध्ये सहभागी होते , जेथे पंजाबचे दहशतवादी एका घरात लपलेले होते. दोन दहशतवादी ठार झाले असून दोन एके-47 जप्त करण्यात आले आहेत.
  • 1 जुलै-20 सप्टेंबर 1991: राजीव गांधींच्या हत्येनंतर NSG ने SIT सोबत शोध आणि स्ट्राइक मिशनमध्ये काम केले.
  • 25 नोव्हेंबर - 16 डिसेंबर 1992: रामजन्मभूमी आणि बाबरी मशीद संकटाच्या वेळी अयोध्येत 150 कमांडो तैनात करण्यात आले होते.
  • 27 मार्च 1993: इंडियन एरलाइन्स फ्लाइट IC 486च्या ओलिसांच्या सुटकेसाठी 52 SAG एकत्र आले आणि आदमपूरला हलवले.
  • 24-25 एप्रिल 1993: ऑपरेशन अश्वमेध दरम्यान अमृतसर विमानतळावर 141 प्रवाशांसह NSG कमांडोने अपहरण केलेल्या इंडियन एरलाइन्सच्या बोईंग 737 विमानावर हल्ला केला . त्यांचा नेता मोहम्मद युसूफ शाह यांच्यासह दोन अपहरणकर्ते मारले गेले आणि ओलिसांना कोणतीही हानी पोहोचण्यापूर्वी एकाला निःशस्त्र करण्यात आले.
  • ऑक्टोबर 1998: केंद्रीय गृहमंत्रालयाच्या अतिरेक्यांविरुद्ध सक्रिय स्ट्राइक करण्याच्या निर्णयाच्या अंमलबजावणीचा एक भाग म्हणून, IAF Mi-25/35 हेलिकॉप्टर गन-शिपद्वारे समर्थित कमांडो पथकांनी काश्मीरच्या पर्वत आणि जंगलांमध्ये खोलवर दहशतवादी गटांवर हल्ला करण्यास सुरुवात केली. . अतिरेक्यांना शोधण्यासाठी हेलिकॉप्टर शोध घेण्यात आल्यानंतर, कमांडोज – ज्यात एनएसजी आणि राष्ट्रीय रायफल्सचे जवान होते – अतिरेक्यांना शोधण्यासाठी पुरवठ्यासह पॅरा-ड्रॉप करण्यात आले. प्रत्येक पंधरवडा किंवा त्याहून अधिक दिवसांनी पुन्हा भरून येईपर्यंत त्यांना या पुरवठा आणि जमिनीपासून दूर राहण्याच्या क्षमतेवर अवलंबून राहावे लागले. या मोहिमा शक्यतो चालू आहेत.
  • 15 जुलै 1999: NSG कमांडोनी 2 दहशतवाद्यांना ठार करून आणि J&K मधील सर्व 12 ओलिसांची सुटका करून 30 तासांचा संघर्ष संपवला. दहशतवाद्यांनी श्रीनगरजवळील बीएसएफ कॅम्पसवर हल्ला केला होता, 3 अधिकारी आणि दुसऱ्याच्या पत्नीची हत्या केली होती. 12 ओलिसांना एका खोलीत कोंडून ठेवले होते.
  • 21 ऑगस्ट 1999: पकडलेल्या तीन दहशतवाद्यांची चौकशी केल्यानंतर दिल्ली पोलिसांच्या गुन्हे शाखेने उत्तर प्रदेशातील रुद्रपूर येथील एका मजली घरात आणखी दोन दहशतवादी लपल्याची पुष्टी केली. दहशतवादी सशस्त्र आणि धोकादायक मानले जात असल्याने (त्यांच्या सहकाऱ्यांना 100+ पाउंड आरडीएक्ससह अटक करण्यात आली होती), दिल्ली पोलिसांनी NSG कडे मदत मागितली. 16 जणांची टीम पहाटे 4:45 वाजता घरावर आली त्यांनी प्रथम प्रकाशापूर्वी 5:30 वाजता हल्ला करण्यास सुरुवात केली. पहिल्या अतिरेक्याने त्याच्या बेडशेजारी ठेवलेल्या पिस्तूलने कमांडोवर गोळीबार करण्यात यश मिळविले, परंतु नंतर लगेचच मारले गेले. दुसऱ्या दहशतवाद्याला गोळीबार करण्याची संधी मिळण्यापूर्वीच गोळी झाडण्यात आली आणि 40 मिनिटांनी त्याचा मृत्यू झाला. एनएसजीचा एकही जवान जखमी झाला नाही.
  • डिसेंबर, 1999 दहशतवाद्यांनी भारतीय विमान IC814 अपहरण पासून नेपाळ आणि स्थावर अमृतसर , पंजाब . लँडिंगच्या काही मिनिटांतच, एनएसजीचा वापर अधिकृत करणाऱ्या क्रायसिस मॅनेजमेंट ग्रुपला (सीएमजी) माहिती देण्यात आली. परंतु सीएमजीने मौल्यवान तास वाया घालवले आणि पुढे जाईपर्यंत खूप उशीर झाला होता. दुसरीकडे, एनएसजीची टीम अलर्टवर होती आणि विलंबादरम्यान इतर कोणत्याही टीमला उभे केले गेले नाही. एनएसजी अमृतसर विमानतळावर पोहोचण्यापूर्वीच अपहरण झालेल्या विमानाने उड्डाण केले . विमान आणले कंदाहार , अफगाणिस्तानजिथे एक ओलिस मारला गेला. अखेर, भारत सरकारने तुरुंगात डांबलेल्या तीन दहशतवाद्यांना सोडण्याची दहशतवाद्यांची मागणी मान्य केली. ओलिसांची सुटका करण्यात आली आणि दहशतवादी पाकिस्तानात पळून गेले.
  • फेब्रुवारी 2000: फ्लाइट IC 814च्या फसवणुकीनंतर, भारत सरकारने एर मार्शलिंग कार्यक्रम राबविण्याचा निर्णय घेतला. निवडक मार्गांवरील फ्लाइट्सवर किमान दोन NSG ऑपरेटर उपस्थित राहणार होते. हे ऑपरेटर प्राणघातक गोळीबार करणारी शस्त्रे सज्ज असतील, परंतु प्रवाशांना धोका कमी करण्यासाठी आणि विमानात प्रवेश रोखण्यासाठी कमी-वेग, विखंडन फेरी. देशातील आठ संवेदनशील विमानतळांवर, विशेषतः पाकिस्तान आणि ईशान्येला लागून असलेल्या विमानतळांवर NSG संघ कायमस्वरूपी तैनात करण्याचा आणखी एक निर्णय घेण्यात आला. हा निर्णय NSG साठी कमी प्रतिक्रिया वेळा कमी करण्यासाठी आणि संघांना हायजॅकच्या ठिकाणी जाण्यात गुंतलेल्या अडचणी दूर करण्यासाठी होता. ही योजना प्रत्यक्षात आणली की नाही हे माहीत नाही.
  • सप्टेंबर 2002 - राज्य मंत्रिमंडळातील माजी मंत्री नागप्पा यांच्या अपहरणाच्या पार्श्वभूमीवर चंदन तस्कर आणि वन दलाल वीरप्पनला पकडण्यासाठी SAG कमांडो कर्नाटकात रवाना झाले . ऑपरेशनसाठी बुद्धिमत्ता अपुरी असल्याचे सुचविल्यानंतर त्यांनी बाहेर काढले. मदतीसाठी एक लहान संघ मागे राहिला होता, शेवटी डिसेंबर 2002 मध्ये ओलिस मारला गेला.
  • ऑक्टोबर 2002 - गुजरातमधील अक्षरधाम मंदिर परिसरात दोन दहशतवाद्यांनी हल्ला केला. एनएसजीने उड्डाण केले, दिल्लीत रहदारीमुळे उशीर झाला. त्यांनी हल्ले केले ज्यात एक कमांडो मारला गेला आणि दुसरा गंभीर जखमी झाला आणि 18 महिने कोमात गेल्यानंतर मरण पावला. सकाळपर्यंत दोन दहशतवाद्यांना कंठस्नान घालण्यात आले आणि ऑपरेशन यशस्वीरित्या पूर्ण झाले.
  • डिसेंबर 2002 - दहशतवाद्यांनी हल्ला रघुनाथ मंदिर मध्ये जम्मू . एनएसजी बाहेर जाण्यासाठी तयार होते पण शेवटच्या क्षणी परत बोलावण्यात आले.
  • 26 नोव्हेंबर 2008 मुंबई हल्ला - ऑपरेशन ब्लॅक टॉर्नेडो आणि ऑपरेशन चक्रीवादळ दहशतवाद्यांना हुसकावून लावण्यासाठी आणि मुंबई , भारतभर अनेक हल्ल्यांनंतर ओलिसांची सुटका करण्यासाठी . या कारवाईदरम्यान स्पेशल अ‍ॅक्शन ग्रुपचे मेजर संदीप उन्नीकृष्णन आणि हवालदार गजेंद्रसिंग बिश्त हे जवान शहीद झाले. ऑपरेशन दरम्यान 900हून अधिक खोल्या स्कॅन करण्यात आल्या, 8 दहशतवादी मारले गेले आणि 600हून अधिक ओलिसांची सुटका करण्यात आली.
  • 2013 हैदराबाद स्फोट - तैनात हैदराबाद बॉम्बस्फोट नंतर.
  • 2013 बंगळुरू बॉम्बस्फोट - शहरात बॉम्बस्फोट झाल्यानंतर बंगळुरूमध्ये एनएसजी तैनात करण्यात आली होती .
  • 2013 पाटणा बॉम्बस्फोट - एनएसजीच्या एका पथकाने, ज्याला स्फोटानंतरच्या विश्लेषणासाठी पाटण्याला पाठवण्यात आले होते , त्यांनी सांगितले की आणखी किमान तीन सुधारित स्फोटक उपकरणे (आयईडी) निकामी करण्यात आली.
  • 2016 पठाणकोट हल्ला - एनएसजीच्या पथकाने दहशतवाद्यांना निष्फळ करण्याच्या ऑपरेशनमध्ये भाग घेतला जेथे लेफ्टनंट कर्नल निरंजन यांना मृत दहशतवाद्याच्या शरीरावर ग्रेनेड किंवा आयईडी बूबी अडकवताना त्यांचा जीव गमवावा लागला आणि युनिटचे इतर 12 सदस्य जखमी झाले. एनएसजी, डिफेन्स सिक्युरिटी कॉर्प्स आणि गरुड कमांडो फोर्सने केलेल्या कारवाईत सहा दहशतवाद्यांना उद्ध्वस्त करण्यात आले.

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ Government of India, Ministry of Home Affairs (23 Nov 2011). "Office Memorandum" (PDF). mha.gov.in. Director (Personnel), MHA. 20 September 2020 रोजी पाहिले.
  2. ^ Government of India, Ministry of Home Affairs (18 March 2011). "Office Memorandum" (PDF). mha.gov.in. Director (Personnel), MHA. 20 September 2020 रोजी पाहिले.
  3. ^ Online, The Telegraph (26 March 2011). "For the paramilitary, all's in a new name". telegraphindia.com. 20 September 2020 रोजी पाहिले.
  4. ^ "History of NSG". National Security Guard (इंग्रजी भाषेत). 2021-04-16 रोजी पाहिले.
  5. ^ "THE NATIONAL SECURITY GUARD ACT" (PDF). www.mha.gov.in. 1986. 2021-04-16 रोजी पाहिले.
  6. ^ "The National Security Guard Act, 1986 (47 of 1986)" (PDF). Government of India. 22 सप्टेंबर 1986. Archived from the original (PDF) on 4 मार्च 2016. 23 ऑगस्ट 2014 रोजी पाहिले.
  7. ^ Sengupta, Somini; Bradsher, Keith (2008-11-28). "Mumbai Terrorist Siege Over, India Says". The New York Times (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0362-4331. 2020-01-23 रोजी पाहिले. ...the siege appeared finally to have ended, J. K. Dutt, director general of the National Security Guard, an elite commando force, said...
  8. ^ "NATIONAL SECURITY GUARD's RAISING DAY-2019" (PDF). National Security Guard (press release). Archived from the original (PDF) on 13 January 2020. 13 January 2020 रोजी पाहिले. "The Black Cats" presented a thrilling demonstration on various operational capabilities...Home Minister and Guests highly commended the operational and training capabilities of "The Black Cats".
  9. ^ "'Black Cat' commandos set to be deployed in Kashmir". Press Trust of India. 2018-04-30. 2020-01-13 रोजी पाहिले – The Economic Times द्वारे.

बाह्य दुवे[संपादन]

अधिकृत संकेतस्थळ

"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=राष्ट्रीय_सुरक्षा_रक्षक&oldid=2340824" पासून हुडकले