मृत समुद्राचे बाड

Manuscritos del Mar Muerto (es); Naskah Laut Mati (ms); Кумраны къухфыстытæ (os); Dead Sea Scrolls (en-gb); Кумрански ръкописи (bg); بحر میت دے مخطوطے (pnb); 死海古卷 (zh-hk); Soratanam-piraketan'ny Ranomasina Maty (mg); dödahavsrullarna (sv); Кумранські рукописи (uk); 死海古卷 (zh-hant); 死海古卷 (zh-cn); 사해 문서 (ko); Өлі теңіз қолжазбалары (kk); Manuskriptoj de la Morta Maro (eo); Svitky od Mrtvého moře (cs); Svici sa Mrtvog mora (bs); মৃত সাগরের পাণ্ডুলিপি (bn); manuscrits de la mer Morte (fr); Naskah Laut Mati (jv); Svitci sa Mrtvog mora (hr); ים המלח מגילות (yi); मृत समुद्राचे बाड (mr); Các cuộn sách Biển Chết (vi); Nāves jūras rokraksti (lv); Dooie See-rolle (af); свици са Мртвог мора (sr); Manuscritos do Mar Morto (pt-br); 死海古卷 (zh-sg); Schrëftrulle vum Doudege Mier (lb); Dødehavsrullane (nn); Dødehavsrullene (nb); Kumran əlyazmaları (az); Dead Sea scrolls (en); مخطوطات البحر الميت (ar); 死海古卷 (yue); Holt-tengeri tekercsek (hu); Itsaso Hileko Eskuizkribuak (eu); Manuscritos del Mar Muertu (ast); Кумранские рукописи (ru); Schriftrollen vom Toten Meer (de-ch); Schriftrollen vom Toten Meer (de); Рукапісы Мёртвага мора (be); طومارهای دریای مرده (fa); 死海古卷 (zh); Deade-Seerôlen (fy); 死海文書 (ja); مخطوطات البحر الميت (arz); מגילות מדבר יהודה (he); Manuscripta Maris Mortui (la); ក្រាំងសមុទ្រមរណៈ (km); 死海古卷 (wuu); Kuolleenmeren kääröt (fi); Մեռեալ Ծովուն Մագաղաթները (hyw); Dead Sea Scrolls (en-ca); சாக்கடல் சுருள் ஏடுகள் (ta); manoscritti del Mar Morto (it); Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας (el); Manuscrisele de la Marea Moartă (ro); Скруткі Мёртвага мора (be-tarask); Dode Zee-rollen (nl); Свитоци од Мртвото Море (mk); بحیرہ مردار کے طومار (ur); Svici sa Mrtvog mora (sr-el); Rukopisy Mŕtveho mora (sk); Ölü Deniz parşömenleri (tr); Manuscritos do Mar Morto (pt); Svici sa Mrtvog mora (sh); Кумран алçырăвĕсем (cv); Կումրանի ձեռագրեր (hy); Naskah Laut Mati (id); Kumranski rokopisi (sl); Mga balumbon ng Dagat na Patay (tl); Dødehavsrullerne (da); Свици са Мртвог мора (sr-ec); ม้วนหนังสือเดดซี (th); Rękopisy z Qumran (pl); ചാവുകടൽ ചുരുളുകൾ (ml); 死海古卷 (zh-tw); Mga sinurat ha Patay nga Dagat (war); Manuscrits de la mar Mòrta (oc); Manuscrits de la mar Morta (ca); Sgroliau'r Môr Marw (cy); Manuscritos do Mar Morto (gl); Ҡумран ҡулъяҙмалары (ba); 死海古卷 (zh-hans); Enrolas de la Mar Mor (lfn) fragmentos de manuscritos judaicos antiguos (es); 15 000 fragments d'environ 850 manuscrits juifs antiques (fr); fragments de manuscrits jueus antics (ca); 15,000 fragments of about 850 scrolls from ancient Judaism (en); 15.000 Fragmente von etwa 850 Schriftrollen aus dem antiken Judentum (de); baobino que encontrou o a gruta e o vaso (pt); aptuveni 980 tekstu kolekcija, kas tika atrasta laikā no 1946. līdz 1956. gadam Kumrānas alās, Rietumkrastā (lv); 出土於死海附近的古代希伯來聖經抄本 (zh); 20世紀に死海付近で発見された聖書関連の写本群の総称 (ja); eelste Schrëftstécker (lb); zbiór dokumentów spisanych po hebrajsku, aramejsku i grecku (znalezione w l. 1947–1956 w grotach w ok. ruin Kumran, Zachodni Brzeg, Palestyna/Izrael) (pl); מגילות שהתגלו במערות קומראן, מורבעת, נחל חבר (מערת האימה ומערת האיגרות), נחל צאלים ועל המצדה שבמדבר יהודה ובאתרים נוספים באזור בין השנים 1947–1956 (he); Collectie handschriften van ruim 900 documenten van ca. 250 vóór tot ca. 50 na Christus. (nl); 15,000 פראגמענטן פון עטלעכע 850 מגילות (yi); манускрипты, обнаруженные в пещерах местности Кумрана (ru); insieme di manoscritti ritrovati nei pressi del Mar Morto (it); vanhoja juutalaisuuden käsikirjoituksia (fi); 15,000 fragments of about 850 scrolls from ancient Judaism (en); قطع أثرية (ar); fragmenty starověkých židovských svitků nalezených v okolí Mrtvého moře (cs); samling 2000 år gamla handskrifter som hittats i Qumran på Västbanken (sv) Rollos de Qumran, Rollos del mar muerto, Textos del Mar Muerto, Rollo del Mar Muerto, Rollos de Qumrán (es); Rotllos de Qumran, Rotlles de Qumran, Manuscrits del Mar Mort (ca); Qumran-Rollen, Qumranschriften, Qumranrollen, Rollen von Qumran (de); دستنوشته های دریای مرده, طومارهای بحر المیت, طومار دریای مرده, دستنوشتهٔ های دریای مرده (fa); Свитъците от Мъртво море, Ръкописи от Мъртво море (bg); Ölü Deniz Tomarları (tr); Dead Sea scrolls (ur); Döda havs-rullarna, Qumrantexterna, Qumranrullarna, Döda havsrullarna (sv); המגילות הגנוזות, מגילות קומראן, מגילות קומרן, מגילות גנוזות, מגילות ים המלח (he); 사해문서, 사해 사본, 사해사본 (ko); Skribrulaĵoj de la Morta Maro, Pergamenaro de la Morta Maro, Pergamenaro de Morta Maro (eo); Svitky z Kumránu, Kumránské svitky (cs); Manoscritti di Qumran, Rotoli di Qumran, Pergamene del Mar Morto, Rotoli del mar Morto (it); Manuscrits de Qumran, Manuscrits de Qumrân, Manuscrits du désert de Judée, Rouleaux de la mer Morte, Manuscrits de Koumran (fr); Kumranski svici, Kumranski spisi, Svici sa Mrtvog mora (hr); मृत समुद्र चर्मपत्रे (mr); Gulungan Laut Mati (id); Pergaminhos do Mar Morto, Manuscrito do mar morto, Pergaminhos de qumram (pt); 死海写本 (ja); 死海經卷, 死海文书 (zh); Dooie See-skrifrolle (af); Кумрански списи, Кумрански рукописи (sr); Mrtvomorski rokopisi (sl); Mga pergamino ng Patay na Dagat, Mga iskrol ng Patay na Dagat, Mga skrolyo ng Patay na Dagat, Dead Sea Scrolls, Mga balumbon ng Patay na Dagat, Mga iskrolyo ng Patay na Dagat (tl); Dead Sea scrolls, ഖുംറാൻ രേഖകൾ (ml); ม้วนหนังสือแห่งทะเลสาบเดดซี, ม้วนหนังสือทะเลสาบเดดซี, ม้วนคัมภีร์แห่งทะเลสาบเดดซี (th); Schrëftrulle vu Qumran (lb); Zwoje z Qumran, Zwoje znad Morza Martwego, Manuskrypty znad Morza Martwego (pl); Dødehavstekster (nb); Dodenzee-rollen, Dode-Zeerollen, Dode Zeerollen, Dode Zee rollen (nl); Мёртвого моря свитки, Свитки Мёртвого моря, Кумранские свитки, Свитки Мертвого моря, Рукописи Мертвого моря, Кумранские тексты, Мёртвого моря рукописи, Рукописи Мёртвого моря, Мертвого моря рукописи (ru); Kuolleen meren kirjakääröt, Kuolleenmeren kirjakääröt, Kuolleen meren kääröt, Qumranin kääröt (fi); Кумранські сувої, Сувої Мертвого моря (uk); Kumranski spisi, Kumranski svici, Svitci sa Mrtvog mora, Свици са Мртвог мора, Kumranski rukopisi, Svici s Mrtvog mora, Svitci s Mrtvog mora (sh); Qumran manuscripts (en); ملفوفات البحر الميت, مخطوطة البحر الميت (ar); Ρόλοι της Νεκράς Θάλασσας, Πάπυροι της Νεκράς Θαλάσσης (el); Zvitky od Mŕtveho mora, Kumránske rukopisy, Kumránske zvitky (sk)

मृत समुद्राचे बाड 

15,000 fragments of about 850 scrolls from ancient Judaism
माध्यमे अपभारण करा
विकिपीडिया
उच्चारणाचा श्राव्य
प्रकार	archaeological artifact, हस्तलिखिते, discovered text
ह्याचा भाग	ज्यू धर्म (classical antiquity)
लेखक	Unknown
Location of discovery	कमरान गुहा Judaean Desert
भाग	The Great Psalms Scroll War of the Sons of Light Against the Sons of Darkness Qumran calendrical texts 4QMMT Habakkuk Commentary Damascus Document Copper Scroll
३१° ४४′ २६.८८″ N, ३५° २७′ ३०.९६″ E
अधिकार नियंत्रण  Q145780 व्हीआयएएफ ओळखण: 185489183 जीएनडी ओळखण: 4048098-7 एलसीसीएन ओळखण: n79071139 बीएनएफ ओळखण: 12008383q एसयूडीओसी ओळखण: 028200500 एनकेसी ओळखण: unn2006374776 एसईएलआयबीआर: 157605 National Library of Israel ID (old): 000091404 बीएनई ओळखण: XX3563634 बीआयबीएसआयएस ओळखण: 90143307 BabelNet ID: 03652828n Libris-URI: zw9cbblh2bcwxz6 PLWABN ID: 9810650597305606 National Library of Israel J9U ID: 987007265098105171
रिसोनेंटेर पेटस्केन सखोलीया ओपनस्ट्रीट मॅप शोधक साधन विकिशूटमी चित्रित शोध

मृत समुद्राचे बाड.

मृत समुद्राचे बाड ही इ.स. १९४६ ते इ.स. १९५६ दरम्यान मृत समुद्राच्या वायव्य तीरावर सापडलेल्या ९७२ हस्तलिखिते आहेत.

मृत सागर गुंडाळ्या (Dead Sea Scrolls) बायबलच्या सर्वात प्राचीन प्रती

इसवी सन १९४७ मध्ये इस्रायेलमधील यरीहोनजिक कुम्ररान येथे मोहमद अबू धीब नावाच्या एका बदाऊन मेढपालाला मृत समुद्रानाजिक एका गुहेत काही प्राचीन गुंडाळ्या सापडल्या व साऱ्या जगातील पवित्र शास्त्राचे अभ्यासक, विद्वान यांचे लक्ष तेथे वेधले गेले. आतापर्यंत ११ गुहांमध्ये हस्तलिखिते मिळाली आहेत. ही ख्रिस्तपूर्व शेवटचे शतक ते इसवी सन पहिले शतक या काळात लिहिलेली आहेत. चवथ्या गुहेतच ३८२ लेख मिळाले. यापैकी १०० गुंडाळ्या पवित्र शास्त्रासंबंधी आहेत. त्यात पवित्र शास्त्रातील (जुना करार) एस्तेर पुस्तक वगळता हिब्रू पवित्र शास्त्रातील सर्वे पुस्तकांचे भाग अगर संपूर्ण पुस्तके आहेत. याखेरीज अप्रमाणित पुस्तके, दृष्टांत, साक्षात्कार, भाष्य, टीका, उपकार स्तुतीगीते व पंथीय लिखाण इत्यादी साहित्य सापडले आहे. या गुहानाजिक एका मोठ्या मठाचे अवशेष सापडले असून तेथे एसेनी नावाच्या मठवासीयांची वस्ती होती. या शोधामुळे पवित्र शास्त्रासंबंधी अभ्यासाच्या साधनात मोलाची भर पडली आहे.

(संदर्भ : पवित्र शास्त्र शब्दकोश : पृष्ठ क्रमांक ३७३)

मी त्यांच्यासमक्ष बारुखास बजावून सागितले की, सेनाधीश परमेश्वर, इस्रायेलचा देव म्हणतो, मोहोरबंद व उघडे अशी ही दोन्ही खरेदीखते घेऊन एका मातीच्या भांड्यात घालून ठेव म्हणजे ती बरेच दिवस टिकतील. कारण सेनाधीश परमेश्वर, इस्रायेलचा देव म्हणतो, घरे दारे, शेते, द्राक्षाचे मळे यांची या देशात पुन्हा खरेदी चालू होईल. (यिर्मया ३२: १४-१५)

वाळवंटातील खजिना (मृत सागर गुंडाळ्या)

इस्राएलमधील मृत समुद्र हे जगातील एक आश्चर्य म्हणावे लागेल. अलिकडे मात्र एका वेगळ्याच कारणासाठी हा परिसर प्रकाशझोतात आला आहे. १९४७ सालची ही घटना आहे. इस्रायेलचा स्वातंत्र्यलढा ऐन जोशात होता. त्याच काळात मृत समुद्राजवळ एक बेदुईन मुलगा आपल्या हरवलेल्या मेंढराचा शोध घेत टेकड्यातून हिंडत होता.

फिरत असताना एका गुहेत त्याला एक जुने मडके आढळले. कुतूहलाने त्याने ते मडके उघडून पहिले. चर्मपत्राचे काही जीर्ण तुकडे त्याला त्यात दिसले. त्याने ते घरी आणून आपल्या वडिलांना दाखविले. ही काहीतरी प्राचीन मौल्यवान वस्तू आहे हे त्याने जाणले. त्याने ते बेंथलेहमला नेऊन जुन्या वस्तूंच्या दुकानात विकले. दुकानदाराला चर्मपत्रांच्या सात मोठ्या गुंडाळ्या त्या गाडग्यात मिळाल्या.

हिब्रू विद्यापीठाचे प्राध्यापक इ. एल. सुकेनिक यांना याचा सुगावा लागला. त्यांनी दुकानदाराकडून तीन गुंडाळ्या खरेदी केल्या. जेरुसलेमच्या संत मार्क मठाचे प्रमुख रेवरंड अथनाशीयस योशुंआ सामुएल यांनी उरलेल्या चार गुंडाळ्या विकत घेतल्या. त्या गुंडाळ्याचे महत्त्व यांनी जाणले होते. अमेरिकेत आपल्याला चागले गिऱ्हाईक मिळेल असा ठोकताळा मनाशी बांधून तो ऐवज घेऊन ते १९४९ साली अमेरिकेला गेले. सुयोग्य गिऱ्हाईक काही त्यांना गवसेना.

शेवटचा उपाय म्हणून त्यांनी “वौंल स्ट्रीट जर्नल” मध्ये “विकणे आहे.” या सदरात जाहिरात दिली. ती नेमकी श्री यिगेन यादिन यांच्या वाचनात आली. यादीन हे प्रा. सुकेनिक यांचे चिरंजीव. ते सेवानिवृत्त झाले होते. पुरातन वस्तूंचे संशोधन हा त्यांचा आवडीचा विषय होता. न्यू यॉर्कच्या श्री. डी. एस. गोट्समन या श्रीमंत यहुदी माणसाच्या सहकार्याने यादीन यांनी २,५०,००० डॉलर्सना ती चर्मपत्रे समुएलकडून विकत घेतली. त्या दोघांनी तो अमोल ठेवा नंतर इस्राएल सरकारच्या स्वाधीन केला. जेरुसलेमला स्थापन केलेल्या “श्राइन ऑफ द बुक” या वस्तूसंग्रहालयात आज ती व इतर अनेक चर्मपत्रे पहावयास मिळतात.यशया (अ), यशया (ब), हबक्कुक भाष्य, आभारप्रदर्शक लेख, समुदायाची नियमावली, युद्ध नियमावली आणि उत्पत्ती असी जुन्या करारातील पुस्तकांची ती चर्मपत्रे होती. त्यांचा सागोपांग अभ्यास झाला असून ती प्रसिद्ध झाली आहेत. मृत सागरानाजिक (Dead Sea) हा ऐवज मिळाला म्हणून त्यांना “डेड सी स्क्रोल्स’” (DEAD SEA SCROLLS) असे म्हणतात.

१९५१ ते १९५६या काळात बेदुईन लोकांनी ५ आणि पुरातत्त्व विभागाने ६ अशा ११ गुहांचा शोध लावला. तिसऱ्या गुहेत तांब्याची गुंडाळी मिळाली. त्यात लपविलेल्या खजिन्याची एक यादी होती. मात्र अजून या खजिन्याचा कुणाला पत्ता लागला नाही. ४ क्रमांकाच्या गुहेतून एकूण १५००० तुकडे मिळाले. एकराव्या गुहेत जुन्या करारातील स्तोत्रंसाहितेची गुंडाळी, इयोबाच्या पुस्तकाचा अरेमाईक मधील भाग आणि २९ फूट लांबीचा “टेम्पल स्क्रोल” या गोष्टी सापडल्या. यीगेल यादीन यांनी १९६७ साली “टेम्पल स्क्रोल” विकत घेऊन इस्रायेलच्या वस्तूसंग्रहालयात ठेवला आहे. बाकीचे तुकडे जेरुसलेमच्या रॉकफेलर वस्तूसंग्रहालयात आहेत.

खरेपणा आणि कालनिश्चिती : प्राचीन अवशेषांना फार मोठे मूल्य असल्याने त्याचे अस्सलपण पारखणे जरुरीचे असते. पुराभिलेख शास्त्र, भाषाशास्त्र आणि कार्बन १४ या सर्व कसोट्यांवर ही सर्व चर्मपत्रे तपासण्यात आली असून ती अस्सल असल्याचे सिद्ध झाले आहे. काही हस्तलिखिते इसवी सन पूर्वे तिसऱ्या शतकात (ख्रिस्त जन्मापूर्वी ३०० वर्ष अगोदर) लिहिलेली किवा उतरून घेतलेली आहेत. काही पहिल्या शतकातील मूळ हस्तलिखिते आहेत. तर काही इसवी सन ६८ मधली आहेत.

या चर्मपत्रांमुळे बायबलच्या अस्सलपणावर शिक्कामोर्तब होण्यास मदत झाली आहे. मूळ मासोरातिक सहितेवरून आजचे बायबल भाषांतरित करण्यात आले आहे. या गुंडाळ्यातील लिखाण आणि बायबलची सहिता तंतोतेंत मिळतीजुळती आहे. मूळ हिब्रू भाषेतून इसवी सन पूर्व तिसऱ्या शतकात ग्रीक भाषेत भाषांतरित केलेले व सेप्तुअजिन्त नावाने ओळखले जाणारे बायबल आहे. ७० यहुदी पंडितांनी ते भाषांतरीत केले म्हणून त्याला लाटिन भाषेत सेप्तुअजिन्त (सेप्ता म्हणजे सत्तर) असे म्हणतात.. काही चर्मपत्रावरील लिखाण या प्रतीशी मिळतेजुळते आहे.

कुम्ररान येथे जे मठवासी राहत होते, त्यांच्या प्रार्थना, संघाची नियमावली, जुन्या करारावरील भाष्ये, उपासनांचा मजकूर आदि गोष्टी या पूर्णपणे अस्सल असून इसवी सन पूर्व दुसऱ्या शतकाच्या उत्तराधातील तो सर्व मजकूर आहे.

कुमरानची मठसंस्था : मृत समुद्र आणि जुदियन वाळवंट यांच्या पार्श्वेभूमीवर असलेल्या कुमरान या ठिकाणी इसवी सन पूर्वी दुसऱ्या शतकाच्या उतरार्धात कडक व्रत धारण केलेले व्रती संन्यासी राहत होते. पारंपारिक यहुदी धर्म, जेरुसलेममधील मंदिर व उपासना यापासून फारकत घेऊन एक अतिशय कर्मठ असा पंथ त्यांनी स्थापिला होता. एसीन म्हणून ते ओळखले जात. त्यांच्या संबंधीचे पुरावे तत्कालीन इतिहासकार जोजेफस फ्लावियास, फिलो ऑफ अलेक्झांद्रिया व प्लिनी द एल्डर यांच्या लिखाणात सापडतात. ते सर्व एकत्र राहत. त्यांचे एक मोठे ग्रंथालयही होते. अन्य यहुदी चंद्रकालगणना मानीत मात्र हे लोक सौर पद्धतीची व ३६४ दिवसांची कालगणना मानीत.

इसवी सन ७० साली जेरुसलेमचा रोमन लोकांनी विनाश केला. तेव्हा आपली धार्मिक हस्तलिखिते घेऊन ते मसादा या डोगरावर गेले. १९६४ साली मसादा येथे केलेल्या उत्खननात “शब्बाथ प्रार्थनेवेळी वापरायची गीते” ही गुंडाळी तेथे सापडली. कुमरानला सापडलेल्या याच नावाच्या गुंडाळीची ती एक प्रत आहे असे आढळून आले. कुमरान येथील चर्मपत्रांमुळे दोन हजार वर्षांपूर्वीचे दस्तऐवज हाती लागले आहेत. जवळजवळ २००० वर्षांपूर्वी लिहिलेल्या जुन्या करारातील बऱ्याच पुस्तकांच्या प्रती यात आहेत. या सर्व चर्मपत्रांवर सातत्याने संशोधन होत आहे.

संदर्भग्रंथ : संघर्षयात्रा ख्रिस्तभूमीची (लेखक : फादर फ्रांसिस दिब्रिटो)