गांधी स्मृती (दिल्ली)

गांधी स्मृती, (पूर्वी बिर्ला हाऊस किंवा बिर्ला भवन या नावाने ओळखले जाणारे) हे नवी दिल्ली येथील टीस जानेवारी रोड, पूर्वीच्या अल्बुकर्क रोडवर असणारे महात्मा गांधी यांना समर्पित संग्रहालय आहे. याच ठिकाणी महात्मा गांधींनी त्यांच्या आयुष्यातील शेवटचे 144 दिवस घालवले होते आणि 30 जानेवारी 1948 रोजी त्यांची हत्या झाली होती. हे मूळतः बिर्ला या उद्योगपतींचे घर होते. ते आता 2005 मध्ये स्थापन झालेल्या गांधी संग्रहालयाची वास्तू आहे.

सोमवार आणि राष्ट्रीय सुट्ट्या वगळता संग्रहालय दररोज उघडे असते. सर्वांसाठी प्रवेश विनामूल्य असतो.

इतिहास

12 बेडरूमचे घर 1928 मध्ये घनश्यामदास बिर्ला यांनी बांधले होते. सरदार पटेल आणि महात्मा गांधी हे बिर्लांचे नेहमीचे पाहुणे होते. त्यांच्या शेवटच्या मुक्कामादरम्यान, महात्मा गांधी यांची हत्या झाली तेव्हा ते 9 सप्टेंबर 1947 ते 30 जानेवारी 1948 पर्यंत येथे राहिले. जवाहरलाल नेहरूंनी घनश्यामदास बिर्ला यांना पत्र लिहून बिर्ला हाऊसचा काही भाग स्मारकात बदलण्याची मागणी केली. घनश्यामदास निगडीत आठवणी असलेले घर सोडून देण्यास तयार नव्हते. प्रदीर्घ आणि खडतर वाटाघाटीनंतर, 1971 मध्ये, केके बिर्ला यांच्याकडून बिर्ला हाऊस खरेदी करण्यात आले होते, ज्यामध्ये, काही अहवालांनुसार, त्यांनी विक्री किंमतीत फळझाडांची किंमत देखील समाविष्ट केली होती. अखेरीस के.के. बिर्ला यांनी सरकारला मालमत्ता 5.4 दशलक्ष रुपयांना विकली आणि त्याबदल्यात सात एकर शहरी जमीन विकली, जो एक अतिशय फायदेशीर करार मानला गेला. 15 ऑगस्ट 1973 रोजी बिर्ला हाऊस जनतेसाठी उघडण्यात आले, त्याचे नाव गांधी स्मृती (किंवा गांधी स्मरण) ठेवण्यात आले. इमारतीतील संग्रहालयात गांधींच्या जीवन आणि मृत्यूशी संबंधित अनेक लेख आहेत. अभ्यागत इमारत आणि मैदानावर फेरफटका मारू शकतात, जिथे गांधी राहत होते ते संरक्षित खोली आणि त्यांच्या रात्रीच्या सार्वजनिक वॉक करताना त्यांना गोळ्या घालण्यात आलेल्या मैदानावरील जागा पाहतात. ज्या ठिकाणी शहीद स्तंभ उभा आहे तेथे गांधींना त्यांच्या प्रार्थनेदरम्यान गोळ्या घालण्यात आल्या.

गांधी स्मृती किंवा बिर्ला हाऊस 5 तीस जानेवारी मार्गावर स्थित आहे, कॅनॉट प्लेसपासून दोन किलोमीटर अंतरावर, नवी दिल्लीच्या सेंट्रल बिझनेस डिस्ट्रिक्टपैकी एक.

घराच्या बाहेर एक खांब उभा आहे ज्यामध्ये स्वस्तिक चिन्ह आहे. स्तंभाच्या प्रमुखतेचा अर्थ असा आहे की 20 व्या शतकात स्वस्तिक चिन्हाचा नैतिक अर्थ पश्चिमेत ज्या प्रकारे बदलला आहे त्याचे दृश्य उदाहरण म्हणून त्याचा वापर केला गेला आहे. त्याच स्तंभामध्ये ओमदेखील कोरलेले आहे.