पाचू हिरव्या रंगाचे एक मौल्यवान रत्न आहे. हे क्वचित पिवळसर रंगाचे किंवा शुभ्र सुद्धा असते.
पाचू: (पाच, पन्ना, मरकत, एमराल्ड). खनिज रत्न. वैदूर्याचा मध्यम ते गडद हिरव्या रंगाचा प्रकार [⟶ वैदूर्य]. हे खनिज विरळाच आढळते, शिवाय त्याचे निर्दोष स्फटिक दुर्मिळ असतात. त्यामुळे हे रत्न हिऱ्याप्रमाणे मूल्यवान आहे. याचे स्फटिक षट्कोणी, प्रचिनाकार असतात [⟶ स्फटिकविज्ञान]. याची कठिनता ७·५ असते, उघडा पडल्यास तो अधिक कठीण होतो. रा. सं. Al2[Be8Si6O18]. यात अल्प प्रमाणात क्रोमियम ऑक्साइड़ असते व त्यामुळेच याला रंग आलेला असतो मात्र जास्त तापविल्यास याचा रंग जातो. पाचूवर अम्लाचा परिणाम होत नाही व धासल्यास तो विद्युत् भारित होतो. याचे इतर गुणधर्म वैदूर्यासारखे असतात.
पाचू बहुधा अभ्रकी सुभाजांत व स्फटिकी चुनखडकांत तर क्वचित पेग्मटाइटांत आढळतो. कोलंबिया (मूसो), रशिया (उरल, सायबीरिया), द. आफ्रिका (ट्रान्सव्हाल), ब्राझील, पेरू, मॅलॅगॅसी, ऑस्ट्रिया इ. प्रदेशांत पाचू आढळतो. भारतामध्ये कालीगुमान, मेवाड, अजमेर इ. ठिकाणी हा आढळतो.