नीरा

नीरा नदी किंवा नीरा गाव याच्याशी गल्लत करू नका.

देश - भारत

राज्य - महाराष्ट्र

जिल्हा - पुणे

तालुका - पुरंदर

नीरा हे महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील एक गाव आहे.हे गाव पुरंदर तालुक्यामध्ये असून या गावात बसस्थानक व रेल्वेस्थानक आहे.येथे Jubliant life Science ही

बहुराष्ट्रीय कंपनी आहे.या कंपनीमुळे येथील लोकांचे जनजीवन सुधारले आहे.येथे नीरा नदी असून या नदी तीरावर नीरा हे गाव वसले आहे.या गावात पंचायतन मंदिर आहे. समता नागरी सहकारी पतसंस्था असून ही पतसंस्था नावाजलेली आहे.लीलावती रीख्वाल्लाल हायस्कूल आहे व महात्मा गांधी विद्यालय तसेच किलाचंद इंग्लिश मिडीयम स्कुल व उर्दु व मराठी माध्यमांचा शाळा आहेत निरा शहरात एकुन ६ प्रभाग असुन त्यामधून १७ सदस्य निवडुन येतात निरा ग्रामपंचायतीची स्थापना १९३५ सालची आहे निरा शहराची लोकसंख्या सन २०११ साली १५५७५.ईतकी असुन आज रोजी अंदाजे २५००० ते २८००० ईतके लोक वास्तव्य करत असावेत निरा शहरा पासून सासवड ४० बारामती ४० फलटण ३५ व खंडाळा २५ किलोमीटर अंतरावर आहे तसेच पुणे शहर हे ७० किलोमीटर अंतरावर आहे जेजुरी व मोरगांव ही देवस्थाने २५ किलोमीटर अंतरावर असुन सोमेश्चवर मंदिर हे १५ किलोमीटर अंतरावर आहे निरा नदी कडेला भैरवनाथ मंदिर हनुमान मंदिर महालक्ष्मी मंदिर काळुबाई मंदिर व महादेव मंदिर असुन सातारा जिल्हा हद्दीत पाडेगाव येथे श्री गुरुदेव दत्त मंदिर आहे निरा- नदी पुणे आणि सातारा जिल्ह्यांचा व फलटण बारामती पुरंदर व खंडाळा तालुक्यांची सिमा लागते दरवर्षी निरा नदीत श्री संत श्रेष्ठ ज्ञानेश्वर माऊली यांचा पादुकांना शाही निरा स्नान घातले जाते लाखो वारकरी बांधवांसाठी स्नानाची उत्तम सोय याच ठिकाणी होते तसेच निरा नदीवर पुणे मिरज लोहमार्गावर ब्रिटिश कालीन पुल १८५७ साली बांधलेला पहावयास मिळतो निरा- रेल्वे स्थानक बस स्टँड पोस्ट ऑफिस एमएससीबी बँक आँफ महाराष्ट्र आयडीबीआय बँक पुणे जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँक तसेच एटीम सुविधा उपलब्ध आहेत.निरा कृषी उत्पन्न बाजार समितीत पूर्वी कांदा गुळ कापुस मोठया प्रमाणावर उपलब्ध होत होता पुरंदर तालुक्यातील सासवड जेजुरी आणी निरा ही मोठी शहरे व बाजारपेठेची गावे आहेत निरा सिटी सेंटरल माँल प्राथमिक आरोग्य केंद्र निरारुग्णा मेडीकल उपलब्ध आहेत जेऊर मांडकी पिंपरे निंबुत गुळुंचे सोमेश्चर वडगाव बराच गांवचे शेतकरी महिला युवक शिक्षण व खरेदी साठी निरा बाजारपेठेत येतात मुबलक प्रमाणात उपलब्ध पाणी असल्यामुळे बरेच नोकरदार निरा येथे राहतात शिक्षक कंपनी कर्मचारी सरकारी अधिकारी जेजुरी MIDC लोणंद MIDC बारामती MIDC फलटण सुरवडी व शिरवळ याठिकाणी निरा शहरातून लोक कामास जातात व निरा येथे Jublient ingreviya या कंपनीत बाहेरून कामगार काम करण्यासाठी येतात

भूगोल

नीरा, पुणे जिल्हा आणि सातारा जिल्ह्याच्या सीमेवर आणि पुरंदर, बारामती, फलटण, खंडाळा तहसीलच्या सीमेवर नीरा नदीच्या काठावर वसले आहे.

१. पुणे जिल्हा व सातारा जिल्ह्याच्या सीमेवर: - जेव्हा एखादी व्यक्ती नीरा येथून पंढरपूरकडे जाते, तेव्हा ताबडतोब नीराच्या पुढे, पुणे-पंढरपूर रोडवर, अवघ्या 1 किमी अंतरावर, आपल्याला पुणे जिल्ह्याचा शेवट दिसतो आणि सातारा जिल्हा सुरू होतो. तर ही या 2 जिल्ह्यांची सीमा आहे.

२. पुरंदर, बारामती, फलटण, खंडाळा तहसीलच्या सीमेवर ताबडतोब जेव्हा कोणी नीरा ते बारामतीकडे जाते तेव्हा पुण्यातील तहसील पुरंदर (ज्यामध्ये नीरा आहे) एकदा निंबूट गाव ओलांडल्यावर तहसील बारामती (पुणे जिल्ह्यातही) सुरू होते. त्याचप्रमाणे नीरा-पंढरपूर रोडवर आपल्याला पाडेगाव पर्यंत जाता येते, ते फलटण तहसील (सातारा जिल्हा) मध्ये आहे आणि खंडाळा तहसील (सातारा जिल्हा) मध्ये लोणंदपासून 5 किमी अंतरावर आहे.

अर्थव्यवस्था

नीराभोवती शेती आहे आणि शहराभोवती आणि मुबलक प्रमाणात पाणी आहे. हे दोन कालवे, नीरा राईट आणि नीरा डावे आणि निरा नदी दरम्यान आहे. म्हणून शेती ही त्याची मुख्य क्रिया आहे. नीरा गूळ आणि कांदा यासाठी प्रसिद्ध आहे आणि एकेकाळी त्यापैकी अग्रणी निर्माता होते. अंजीर, कस्टर्ड सफरचंद, डाळिंब, पेरू, गोड चुना आणि द्राक्षे तेथे उपलब्ध आहेत. ऊस, गहू, बाजरी, मका आणि जवार ही शेतीची प्रमुख पिके आहेत. गावात अंगचा आईस फॅक्टरी नावाचा एक बर्फाचा कारखाना आहे. जवळच सोमेश्वर येथे साखर कारखाना, एक केमिकल फॅक्टरी आणि कॉंक्रीट पाईप्स बनवणारे एक युनिट आहे. संपूर्ण भारतातील प्रसिद्ध आरती वाहतुकीद्वारे वाहतुकीची सुविधा देखील उपलब्ध आहे.

जवळपासच्या शेतकयांसाठी नीरा ही एक प्रमुख बाजारपेठ आहे. शहराच्या आर्थिक, सांस्कृतिक कार्ये सांभाळणाऱ्या लोकांकडून निवडून आलेल्या 17 सभासदांसह नीरा यांचे ग्रामपंचायत आहे. येथे ग्रामपंचायतीची इमारत आहे जिथे सर्व निवडलेले सदस्य शहराच्या उन्नतीसाठी काम करतात.

वाहतूक

नीरा रेल्वेमार्गाने मिरज आणि कोल्हापूरला जोडली गेली आहे. लांब पल्ल्याच्या गाड्या तिथे थांबत नाहीत.परंतु निरा रेल्वे स्थानकावर कोयना एक्सप्रेस,महाराष्ट्र एक्सप्रेस,सह्याद्री एक्सप्रेस फलटण पुणे डेमु ,पुणे-सातारा डेमु या गाड्या निरा येथे थांबा असून pmpml हडपसर-निरा,व सासवड ते निरा ही बस सेवा दर 1 तासाला सुरू आहे तसेच निरा ST स्थानका मधून दर 15 मिनिटाला बारामती शटल सेवा व पुणे आणि पंढरपूर येथे जाण्यासाठी दर 20 मिनिटाला बस आहेत सातारा,भोर फलटण महाबळेश्वर मुंबई दादर ठाणे पालघर महाड यासारख्या ठिकाणी जाण्यासाठी st बसेस आहेत नीरा भोवतालचे रस्ते चांगल्या प्रतीचे गाव रस्ते आहेत.

रस्त्याने ते जेजुरी, प्रसिद्ध मंदिर शहर आणि सासवड मार्गे पुण्याला चांगले जोडले गेले आहे. दुसऱ्या बाजूला, ते फलटण मार्गे, पंढरपूर या प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्राशी देखील जोडलेले आहे. ते जोडणारे तिसरे मोठे शहर म्हणजे बारामती, एक उदयोन्मुख औद्योगिक शहर.

या सर्व ठिकाणी नियमित रस्ता वाहतूक (एस. टी.) बस उपलब्ध आहेत. पुण्याहून सुमारे 2-2.5 तास, बारामतीपासून 1.5 तास लागतो. पंढरपूरपासून सुमारे 2.5 तास.

निरा ही पुरंदर तालुक्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ असून मोठी ग्रामपंचायत आहे सध्या निरा क वर्ग नगरपरिषद होण्यासाठीचा प्रस्ताव मंत्रालयात प्रतावित आहे

निरा शहरात सर्व राजकीय पक्ष आहेत मुख्य पक्ष राष्ट्रवादी काँग्रेस पार्टी व काँग्रेस आय व शिवसेना भाजप आहे रिपब्लिकन पक्ष शेतकरी कृती समिती सारखे पक्ष व प्रहार यासारखे अनेक संघटना अस्तित्वात आहेत निरा येथे राष्ट्रवादी पुरस्कृत चव्हाण पॅनल असून सर्व पक्षीय निरा विकास आघाडी सह भैरवनाथ पॅनलअस्तित्वात आहे

मंदिरे

तत्काळ श्री श्रीधर स्वामींनी नीरा नदीकाठावरील दत्ताचे एक अतिशय प्रसिद्ध मंदिर. नीरा येथे बरीच मंदिरे आहेत ज्यात एक साईबाबा मंदिर आहे. हे सर्वात मोठे मंदिर आहे. हे प्रभाग क्रमांक 4 मध्ये स्थित आहे. गुळुंचे येथील ज्योतिर्लिंग मंदिर नीरा ते 5 किमी अंतरावर काटेबरस यात्रेसाठी प्रसिद्ध आहे.

निरा गावा मधील सर्वात मोठे मंदिर साई बाबा यांचे आहे आणी ते वार्ड नं 4 मध्ये आहे .

दिपावली पाडव्यापासून प्रारंभ झालेल्या काटे बारस यात्रा १२ दिवस साजरी केली जाते. यात्रा सुरू करण्यापूर्वी, पहिल्या दिवशी, लोक घाटस्पण करतात (यात्रा प्रारंभ करण्यासाठी खास पूजा) करतात. काटे बारस यात्रेदरम्यान, लोक १२ दिवस उपवास ठेवतात, दररोज कीर्तन आणि छबीना (ढोले आणि लेझीम यात्रे दरम्यान वाजवले जातात) ग्रामस्थांनी आयोजित केले आहेत. 11 व्या दिवशी म्हणजेच कार्तिक शुद्ध एकादशीला, पालखी नीरा स्नानासाठी फिरते. शेवटच्या दिवशी भक्तगणने बाबलच्या झाडाच्या मणक्यात उडी घेतली. येथे एक पंचायतन मंदिर आहे (पाच प्रभूंचे मंदिर) जे प्रशस्त आणि सुंदर बागांनी वेढलेले आहे. ज्युबिलंट लाइफ सायन्सेस या केमिकल फॅक्टरीची मालकी असून ही नीरा-बारामती रोडवर आहे. १ 195 1१ मध्ये त्यांची प्रिय पत्नी सोनूबाई यांच्या आठवण म्हणून लेफ्टनंट दामोदरशेठ शंकरशेठ गरुले यांनी महादेवाचे एक मंदिर देखील स्थापित केले असून ते नीरा नदीच्या काठी वसलेले आहे. हे दर्शन करण्यासाठी एक अतिशय पवित्र स्थान आहे, जे रेल्वे स्टेशनपासून २ किमी अंतरावर शिवताकर येथे आहे.