ध्वनी वेगातील प्रवण
ध्वनीशास्त्रात, ध्वनी वेगातील प्रवण म्हणजे ध्वनीचे माध्यमातून वहन होताना त्याच्या गतीतील बदलाचा दर होय. हा दर माध्यमाच्या घनतेसोबत वाढतो. उदाहरणार्थ समुद्रात अधिक खोलीत जाताना पाण्याची घनता वाढते [१] , किंवा पृथ्वीच्या वातावरणात उंचीवरून खाली येताना हवेची घनता वाढते त्यामुळे ध्वनीचा वेग वाढतो. ध्वनीच्या लहरींचे अपवर्तन होऊन, विरल व घन माध्यमाच्या सीमेवरील प्रूष्ठभागावर एक लंब कल्पील्यास किरण त्यापासून दूर कलते. अश्या प्रकारे ध्वनी किरण वक्र मार्गाने जाते. ध्वनी मार्गाच्या वक्रतेची त्रिज्या प्रवणाच्या व्यस्त प्रमाणात असते. [२]
जेव्हा सूर्य किरणामुळे पृथ्वीचा पृष्ठभाग तापू लागतो तेव्हा वातावरणाचे तापमान वरच्या दिशेने कंक कमी होत जाते त्याला आपण नकारात्मक तापमान प्रवण म्हणू या. असतो. ध्वनीचा वेग कमी होत असलेल्या तापमानासह कमी होतो, त्यामुळे हे नकारात्मक तापमान प्रवण ध्वनीची गती कमी करते [३]. त्यामुळे ध्वनी वरच्या दिशेने अपवर्तित होतो, जमिनीवर श्रोत्यांपासून दूर जातो आणि स्त्रोतापासून काही अंतरावर ध्वनी सावली तयार करतो. [४] जेव्हा जमीन बर्फाने झाकलेली असते, किंवा सकाळी पाण्यावर, जेव्हा ध्वनी गती ग्रेडियंट सकारात्मक असतो तेव्हा उलट परिणाम होतो. या प्रकरणात, ध्वनी लहरी वरच्या पातळीपासून खाली पृष्ठभागावर अपवर्तित केल्या जाऊ शकतात. [३]
पाण्याखालील ध्वनीशास्त्रात, ध्वनीचा वेग हा पाण्याचा दाब (म्हणून खोली), तापमान आणि समुद्राच्या पाण्याच्या खारटपणावर अवलंबून असतो, ज्यामुळे गतीचा उभा प्रवण तयार होतो जो वातावरणातील ध्वनी प्रवणा सारखाच असतो. तथापि, जेव्हा शून्य ध्वनी गती प्रवण असेल, तेव्हा दिलेल्या पाण्याच्या स्तंभाच्या सर्व भागांमध्ये ध्वनीची गती समान असते (खोलीसह आवाजाच्या गतीमध्ये कोणताही बदल होत नाही) [१]. अशाच प्रकारचा परिणाम वायूचे आदर्श वितरण घडल्यास समतापिक वातावरणात होतो.
संदर्भ[संपादन]
- ^ a b Navy Supplement to the DOD Dictionary of Military and Associated Terms (PDF). Department Of The Navy. August 2006. NTRP 1-02. Archived from the original (PDF) on September 22, 2019. चुका उधृत करा: अवैध
<ref>tag; नाव "NTRP 1-02" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे - ^ Lamancusa, J. S. (2000). "10. Outdoor sound propagation". Noise Control (PDF). ME 458: Engineering Noise Control. State College, PA: Penn State University. pp. 10.6–10.7.
- ^ a b Ahnert, Wolfgang; Steffen, Frank (1999). Sound Reinforcement Engineering. London: Taylor and Francis. p. 40. ISBN 0-415-23870-6.
- ^ Everest, F. (2001). The Master Handbook of Acoustics. New York: McGraw-Hill. pp. 262–263. ISBN 0-07-136097-2.
हे देखील पहा[संपादन]
- SOFAR चॅनेल
- वारा प्रवण