त्रिशूळ

शंकराच्या हातातील त्रिशूळ

त्रिशूळ एक प्राचीन आयुध. याला लांब दांडा आणि पुढे तीन टोके असतात. हे प्रामुख्याने शिवाचे आयुध समजले जाते. त्वष्ट्याने सुर्याचे वैष्णव तेज कानशीने घासून त्रिशूल तयार केला, असे मत्स्य आणि विष्णू या पुराणांत म्हंटले आहे. त्रिशूल हे फार प्रभावी आयुध असून, ते प्रथम मोठ्या आवेशाने फिरवून नंतर प्रतिस्पध्याच्या अंगात खुपसता असा उल्लेख रामायणात आहे.

त्रिशूळ हे एक शस्त्र असून हिंदू धर्मातील एक प्रमुख चिन्ह आहे.

साहित्य

शिवपुराणानुसार, शिव हे स्वयंभू आहेत, स्वतः निर्मित आहेत, त्यांच्या इच्छेने जन्मलेले आहेत. सृष्टीच्या सुरुवातीपासूनच त्यांना त्रिशूल असल्याचे वर्णन केले आहे.

स्कंद पुराणानुसार, शिवाने गणेशाचा शिरच्छेद करण्यासाठी त्रिशूलाचा वापर केला, ज्याने त्यांना स्नान करणाऱ्या पार्वतीला भेटण्यासाठी मार्ग नाकारला.

विष्णू पुराणानुसार, सूर्यदेव सूर्याने दैवी शिल्पकार विश्वकर्माची मुलगी संजना हिच्याशी लग्न केले. त्यांचे तेज सहन न झाल्याने, संजना यांनी ही समस्या तिच्या वडिलांकडे आणली, ज्यांनी त्यांची ऊर्जा पूर्वीच्या तीव्रतेच्या एक-आठव्या भागापर्यंत कमी करण्याची व्यवस्था केली. ज्वलंत ऊर्जा जमिनीवर उतरली, ज्याचा वापर विश्वकर्माने शिवासाठी त्रिशूल, विष्णूसाठी सुदर्शन चक्र, कुबेरासाठी पालखी, कार्तिकेयासाठी भाला आणि देवतांची इतर सर्व शस्त्रे तयार करण्यासाठी केला.

देवी भागवत पुराणानुसार, देवी दुर्गेच्या हातात आणि तिच्या अंगरख्यात इतर शस्त्रे आणि गुणधर्मांसह त्रिशूल आहे, तिला शिव आणि विष्णू दोघांकडूनही स्वर्गीय शस्त्रे मिळाली आहेत.