Jump to content

तलाठी कोतवाल

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

महसूल कोतवाल हा गावातील तलाठी यांनी सांगितलेली कामे तसेच गौणखनिज देखरेख करतो.

भारतामध्ये कोतवाल हे पद मोगल कालखंडामध्ये गावातील प्रशासन चालविण्यासाठी निर्माण करण्यात आले. 
  1. कोतवालाची नेमणूक तहसीलदार (मामलेदार) करतो.
  2. प्रत्येक साझा साठी एक कोतवाल असतो.
  3. कोतवाल म्हणजेच महसूल सेवकाची नेमणूक करण्याचे अधिकार तहसिलदारास आहेत.
  4. कोतवालाचे मानधन दि.०१ जानेवारी २०१२ पासून दरमहा ₹५०१०/- इतके करण्यात आले आहे.
  5. महसूल सेवक हा पूर्णवेळ काम करणारा कनिष्ठ ग्रामीण नोकर आहे व त्या संबधीत गावात राहणे बंधनकारक असते.
  6. तो गावामध्ये २४ तास शासकीय सेवेस बांधील असतो.
  7. सुरुवातीला कोतवाल या पदासाठी वंश परंपरा होती, परंतु १९५९ पासून राज्यातील वंश परंपरागत किंवा वतनी गावकामगारांची नियुक्ती रद्द करण्यात आली.
  8. सध्या महाराष्ट्रामध्ये १३,६३६ पेक्षा अधिक कोतवाल कार्यरत आहे.
  • कोतवाल पदनामात बदल करून महसूल सेवक असे नामकरण करण्याचा निर्णय महाराष्ट्र राज्य सरकारने दिनांक ०७ नोव्हेंबर २०२४ रोजी घेतला आहे.
  • जिल्हास्तरीय महसूल (प्रशासन) यंत्रणा:
            जिल्हाधिकारी
               |
           प्रांत अधिकारी 
               |
          तालुका दंडाधिकारी
               |
          नायब तहसीलदार
               |
         महसूल मंडळ अधिकारी
               |
              तलाठी
               |
        महसूल कोतवाल/सेवक
  • महसूल सेवक (कोतवाल) संख्या :

महसूल सेवकाची संख्या गावाच्या लोकसंख्येवर अवलंबून असते. गावाची लोकसंख्या कोतवाल १००० पर्यंत १, १००१ ते ३००० पर्यंत २, ३००१ ते पुढे ३.

    • एखाद्या गावात ३ पेक्षा अधिक कोतवाल म्हणजेच महसूल सेवक नेमण्याचे अधिकार जिल्हाधिकाऱ्यास असतो, परंतु त्यासाठी राज्य सरकारची परवानगी घ्यावी लागते.

कोतवालाची भरती

[संपादन]
  1. तो व्यक्त्ती स्थानिक गावाचा रहिवासी असावा.
  2. उमेदवार किमान १०वी उत्तीर्ण असावा.
  3. वय: १८ ते ४० दरम्यान असावे.
  4. शारीरिकदृष्ट्या सक्षम असावा.
  5. संबंधित उमेदवाराची वर्तवणूक व चरित्र चांगले असावे.
  6. कुळकायद्याप्रमाणे नमूद केलेल्या जमिनीपेक्षा जास्त जमीन संबंधित व्यक्तीने धारण नसावी.
  7. नियुक्तीच्या वेळी कोतवालास १०० रु. तारण व दोन जमीन द्यावे लागतात.
  8. महसूल सेवकांच्या नेमणुकीपूर्वी संबंधित पोलीस स्टेशनच्या पोलीस उपनिरीक्षकाची परवानगी घ्यावी लागते.
    • कोतवालांची नेमणूक करताना पूर्वीच्या गाव वतनदार कनिष्ठ ग्रॅ नोकरांना प्राधान्य दिले जाते.
  • नेमणूक कार्यक्षेत्रे: तहसीलदारांच्या कार्यालयात (पहिली नेमणूक ६ महिन्यांसाठी)
  • वेतन: 15000 रु. ( 2023 पासून)
  • नियंत्रण: तलाठी व पोलीस पाटील
  • रजा: किरकोळ रजा तलाठीद्वारे (८-१२ दिवस)
    • अर्जित रजा: तहसीलदारांद्वारे (३० दिवस)

(रजेच्या काळात शेजारच्या गावातील महसूल सेवक काम पाहतो.)

  • राजीनामा: तहसीलदार
  • बडतर्फी: तहसीलदार
  • सेवानिवृत्ती: वयाची ६० वर्ष.

महसूल सेवकाची कामे:

[संपादन]
  1. गावातील शासकीय दप्तराची ने – आण करणे.
  2. गावात दवंडी पिटवून सरकारी सूचना देणे.
  3. आवश्यक तेव्हा गावकऱ्यांना चावडी व सज्जा येथे बोलावणे.
  4. गावातील चावडी व सज्जा कार्यालयाची स्वच्छता ठेवणे.
  5. गावातील जन्म, मृत्यू व विवाह यांच्या नोंदीची माहिती ग्रामसेवकाला देणे.
  6. पोलीस पाटलाच्या रखवालीत/ताब्यात असलेल्या कैद्यांवर पहारा देणे.
  7. गावातील गुन्ह्यासंबंधी पोलीस पाटलास माहिती देणे.
  8. तलाठी, पोलीस पाटील व ग्रामसेवक यांच्या कामात मदत करणे.
  9. वेळोवेळी वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी सोपवलेली कामे पार पाडणे.
  10. सरकारचे पत्रव्यवहार पोचविणे.