तलाठी कोतवाल
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
महसूल कोतवाल हा गावातील तलाठी यांनी सांगितलेली कामे तसेच गौणखनिज देखरेख करतो.
भारतामध्ये कोतवाल हे पद मोगल कालखंडामध्ये गावातील प्रशासन चालविण्यासाठी निर्माण करण्यात आले.
- कोतवालाची नेमणूक तहसीलदार (मामलेदार) करतो.
- प्रत्येक साझा साठी एक कोतवाल असतो.
- कोतवाल म्हणजेच महसूल सेवकाची नेमणूक करण्याचे अधिकार तहसिलदारास आहेत.
- कोतवालाचे मानधन दि.०१ जानेवारी २०१२ पासून दरमहा ₹५०१०/- इतके करण्यात आले आहे.
- महसूल सेवक हा पूर्णवेळ काम करणारा कनिष्ठ ग्रामीण नोकर आहे व त्या संबधीत गावात राहणे बंधनकारक असते.
- तो गावामध्ये २४ तास शासकीय सेवेस बांधील असतो.
- सुरुवातीला कोतवाल या पदासाठी वंश परंपरा होती, परंतु १९५९ पासून राज्यातील वंश परंपरागत किंवा वतनी गावकामगारांची नियुक्ती रद्द करण्यात आली.
- सध्या महाराष्ट्रामध्ये १३,६३६ पेक्षा अधिक कोतवाल कार्यरत आहे.
- कोतवाल पदनामात बदल करून महसूल सेवक असे नामकरण करण्याचा निर्णय महाराष्ट्र राज्य सरकारने दिनांक ०७ नोव्हेंबर २०२४ रोजी घेतला आहे.
- जिल्हास्तरीय महसूल (प्रशासन) यंत्रणा:
जिल्हाधिकारी
|
प्रांत अधिकारी
|
तालुका दंडाधिकारी
|
नायब तहसीलदार
|
महसूल मंडळ अधिकारी
|
तलाठी
|
महसूल कोतवाल/सेवक
- महसूल सेवक (कोतवाल) संख्या :
महसूल सेवकाची संख्या गावाच्या लोकसंख्येवर अवलंबून असते. गावाची लोकसंख्या कोतवाल १००० पर्यंत १, १००१ ते ३००० पर्यंत २, ३००१ ते पुढे ३.
- एखाद्या गावात ३ पेक्षा अधिक कोतवाल म्हणजेच महसूल सेवक नेमण्याचे अधिकार जिल्हाधिकाऱ्यास असतो, परंतु त्यासाठी राज्य सरकारची परवानगी घ्यावी लागते.
कोतवालाची भरती
[संपादन]- तो व्यक्त्ती स्थानिक गावाचा रहिवासी असावा.
- उमेदवार किमान १०वी उत्तीर्ण असावा.
- वय: १८ ते ४० दरम्यान असावे.
- शारीरिकदृष्ट्या सक्षम असावा.
- संबंधित उमेदवाराची वर्तवणूक व चरित्र चांगले असावे.
- कुळकायद्याप्रमाणे नमूद केलेल्या जमिनीपेक्षा जास्त जमीन संबंधित व्यक्तीने धारण नसावी.
- नियुक्तीच्या वेळी कोतवालास १०० रु. तारण व दोन जमीन द्यावे लागतात.
- महसूल सेवकांच्या नेमणुकीपूर्वी संबंधित पोलीस स्टेशनच्या पोलीस उपनिरीक्षकाची परवानगी घ्यावी लागते.
- कोतवालांची नेमणूक करताना पूर्वीच्या गाव वतनदार कनिष्ठ ग्रॅ नोकरांना प्राधान्य दिले जाते.
- नेमणूक कार्यक्षेत्रे: तहसीलदारांच्या कार्यालयात (पहिली नेमणूक ६ महिन्यांसाठी)
- वेतन: 15000 रु. ( 2023 पासून)
- नियंत्रण: तलाठी व पोलीस पाटील
- रजा: किरकोळ रजा तलाठीद्वारे (८-१२ दिवस)
- अर्जित रजा: तहसीलदारांद्वारे (३० दिवस)
(रजेच्या काळात शेजारच्या गावातील महसूल सेवक काम पाहतो.)
- राजीनामा: तहसीलदार
- बडतर्फी: तहसीलदार
- सेवानिवृत्ती: वयाची ६० वर्ष.
महसूल सेवकाची कामे:
[संपादन]- गावातील शासकीय दप्तराची ने – आण करणे.
- गावात दवंडी पिटवून सरकारी सूचना देणे.
- आवश्यक तेव्हा गावकऱ्यांना चावडी व सज्जा येथे बोलावणे.
- गावातील चावडी व सज्जा कार्यालयाची स्वच्छता ठेवणे.
- गावातील जन्म, मृत्यू व विवाह यांच्या नोंदीची माहिती ग्रामसेवकाला देणे.
- पोलीस पाटलाच्या रखवालीत/ताब्यात असलेल्या कैद्यांवर पहारा देणे.
- गावातील गुन्ह्यासंबंधी पोलीस पाटलास माहिती देणे.
- तलाठी, पोलीस पाटील व ग्रामसेवक यांच्या कामात मदत करणे.
- वेळोवेळी वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी सोपवलेली कामे पार पाडणे.
- सरकारचे पत्रव्यवहार पोचविणे.