गायत्री नदी

हा लेख गायत्री नदी याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, गायत्री (निःसंदिग्धीकरण).

गायत्री नदी

गायत्री नदी महाराष्ट्रातील एक नदी आहे.गायत्री नदी ही भारताच्या पश्चिम महाराष्ट्रातील कृष्णा नदीची उपनदी आहे. ते पश्चिम घाटातील हिल स्टेशन जुन्या महाबळेश्वर येथील पंचगंगा मंदिरात उगवते. ही नदी कराडच्या दक्षिण भारतातील तीन सर्वात मोठ्या नद्यांपैकी एक असलेल्या कृष्णा नदीला मिळते. नदी लहान असून ती संथ वाहत आहे.

भूगोल आणि इतिहास

महाबळेश्वर हे कृष्णा नदी, कोयना, वेण्णा (वेणी), सावित्री आणि गायत्री या पाच नद्यांचे उगमस्थान आहे. जुने महाबळेश्वर येथील पंचगंगा मंदिरात उगमस्थान आहे. जुने महाबळेश्वर येथील महादेवाच्या प्राचीन मंदिरातील गाईच्या मूर्तीच्या मुखातून नदीचे पौराणिक उगमस्थान आहे. सावित्रीने त्रिमूर्तींना दिलेल्या शापामुळे कृष्ण हे स्वतः भगवान विष्णू आहेत अशी आख्यायिका आहे. तसेच, त्याच्या उपनद्या वेण्णा आणि कोयना या स्वतः भगवान शिव आणि भगवान ब्रह्मा आहेत असे म्हटले जाते. एक मनोरंजक गोष्ट लक्षात घेण्यासारखी आहे की गायत्रीसह इतर ४ नद्या कृष्णाशिवाय गायीच्या मुखातून बाहेर पडतात आणि त्या सर्व कृष्णात विलीन होण्यापूर्वी काही अंतरावर जातात. सर्वात मोठी नदी कृष्णा नदी जी महाराष्ट्र, कर्नाटक, तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेशातून वाहते.