वर्ग:नकाशे

1 इतिहास:- नकाशा हे प्रतीकात्मक चित्रण आहे. यामध्ये, ऑब्जेक्ट्स, प्रांत किंवा थीम यासारख्या काही जागेच्या घटकांमधील संबंधांवर जोर देते.बरेच नकाशे स्थिर असतात त्यापैक्की काही कागदावर किंवा काही इतर टिकाऊ माध्यमांवर निश्चित असतात. काही गतिशील किंवा संवादी असतात. सामान्यतः भूगोलामध्ये याचा वापर केला जात असला तरी, नकाशे कोणत्याही भोगोलिक प्रदेशाचे प्रतिनिधित्व करतात. वास्तविक किंवा काल्पनिक, संदर्भ किंवा स्केलचा विचार न करता, जसे ब्रेन मॅपिंग, डीएनए मॅपिंग किंवा संगणक नेटवर्क टोपोलॉजी मॅपिंग. मॅप केलेली जागा दोन आयामी असू शकतात. जसे की पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर, पृथ्वीच्या आतील बाजूस, त्रिमितीय किंवा कोणत्याही आकारात अधिक अमूर्त जागा, जसे की अनेक स्वतंत्र अंगे असणार्‍या मॉडेलिंगच्या घटनेत उद्भवू शकतात.जरी पुरातन ज्ञात नकाशे आहेत, परंतु प्रदेशाच्या भौगोलिक नकाशेची फार मोठी परंपरा आहे आणि प्राचीन काळापासून अस्तित्वात आहे. "नकाशा" हा शब्द मध्ययुगीन लॅटिन मप्पा या शब्दापासून आला आहे, ज्यात मप्पांचा अर्थ नॅपकिन किंवा कपडा आणि जग होता. अशाप्रकारे, "नकाशा" हा जगाच्या पृष्ठभागाच्या द्विमितीय प्रतिनिधित्वाचा संदर्भ घेणारा एक संक्षिप्त शब्द बनला.

घटक[संपादन]

1 इतिहास

भोगोलिक नकाशे:-

3 नकाशांचे अभिमुखता

4 प्रमाण आणि अचूकता

5 नकाशा प्रेक्षेपण

6 साकेतिक चिन्हे आणि खुणा

6.1 नामनिर्देशन

7 नकाशाचे प्रकार

7.1 इलेक्ट्रॉनिक नकाशे

7.2 हवामानीय नकाशे

7.3 Non-geographical spatial maps

7.4 स्थल्निर्देशांक् नकाशे

7.5 सर्वसाधारण हेतू

7.6 अनुसूची नकाशेचे प्रकार

8 कायदेशीर बाबी

9 या व्यतिरिक्त पहा

10 संदर्भ

11 बाह्य सूची

2. भोगोलिक नकाशे:- नकाशाचे दिशानिर्देश हे दिशानिर्देश आणि वास्तविकतेमधील संबंधित होकायंत्र दिशानिर्देशांमधील संबंध आहे. "ओरिएंट" हा शब्द लॅटिन शब्दापासून आला आहे.याचा अर्थ, "पूर्वेकडील" हा होय. मध्य युगात टी आणि ओ नकाशे यासह बरेच नकाशे पूर्वेकडील बाजूने वर काढले गेले होते (म्हणजे नकाशावरील दिशा "अप" कंपासवरील पूर्वेशी संबंधित आहे). सर्वात सामान्य कार्टोग्राफिक अधिवेशन हे आहे की उत्तर नकाशाच्या सर्वात वर आहे. उत्तरेकडील दिशेने नकाशे शीर्षस्थानी नाहीत: अपाशचीमात्य परंपरेतील नकाशे विविध मार्गांनी अभिमुख आहेत. इडोचे जुने नकाशे जपानी शाही राजवाडा "शीर्ष" म्हणून दर्शवितात, परंतु नकाशाच्या मध्यभागी देखील आहेत. नकाशावरील लेबलांची रचना अशा प्रकारे केली गेली आहे की आपण शाही राजवाडा आपल्या डोक्यावर ठेवल्याशिवाय आपण त्यांना योग्यरित्या वाचू शकत नाही. मध्ययुगीन युरोपियन टी आणि हे नकाशे जसे की हेयरफोर्ड मप्पा मुंडी जेरुसलेमवर केंद्रित होते आणि पूर्वेसह पूर्वेकडे होते. खरोखर, टॉलेमीच्या भौगोलिक युरोपला १४०० च्या सुमारास पुनर्निर्मितीपूर्वी, पाश्चिमात्य देशांमध्ये एकही अधिवेशन झाले नव्हते. उदाहरणार्थ, पोर्तोलन चार्ट त्यांचे वर्णन केलेल्या किना-यांकडे लक्ष देणारे आहेत. समुद्राच्या किनारी असलेल्या शहरांचे नकाशे बहुतेक वेळेस वरच्या बाजुला असलेल्या समुद्राकडे लक्ष देतात.मार्ग आणि वाहिन्यांचे नकाशे पारंपारिकपणे ते वर्णन केलेल्या रस्ता किंवा जलमार्गाकडे लक्ष देतात.आर्क्टिक किंवा अंटार्क्टिक प्रदेशांचे ध्रुवीय नकाशे परंपरेने ध्रुवावर केंद्रित असतात; दिशा उत्तर दिशेने किंवा त्या दिशेने अनुक्रमे नकाशाच्या मध्यभागी असेल. आर्कटिकच्या विशिष्ट नकाशेमध्ये पृष्ठाच्या तळाशी 0 ° मेरिडियन आहे; अंटार्क्टिकच्या नकाशे वर पृष्ठाच्या वरच्या दिशेने 0 ° मेरिडियन आहे. उलटे नकाशे, ज्याला अपसाइड-डाऊन नकाशे किंवा दक्षिण-अप नकाशे देखील म्हणतात, प्राचीन इजिप्तमध्ये प्राचीन अफ्रिकांनी या अभिमुखतेचा उपयोग केला, कारण ब्राझीलमधील काही नकाशे आज करतात. [1]

3. नकाशांचे अभिमुखता:- नकाशावरील दिशानिर्देश आणि वास्तविकतेमधील संबंधित होकायंत्र दिशानिर्देशांमधील संबंध आहे. "ओरिएंट" हा शब्द लॅटिन ओरियन्समधून आला आहे, याचा अर्थ पूर्वेकडील होय . मध्य युगात टी आणि ओ नकाशे यासह बरेच नकाशे पूर्वेकडील बाजूने वर काढले गेले होते (म्हणजे नकाशावरील दिशा "अप" कंपासवरील पूर्वेशी संबंधित आहे). सर्वात सामान्यपणे कार्टोग्राफिक अधिवेशन हे आहे की उत्तर नकाशाच्या सर्वात वर आहे.

उत्तरेकडील दिशेने नकाशे शीर्षस्थानी नाहीत:

•  नॉन-वेस्टर्न परंपरेतील नकाशे विविध मार्गांनी अभिमुख आहेत. इडोचे जुने नकाशे जपानी शाही राजवाडा "शीर्ष" म्हणून दर्शवितात, परंतु नकाशाच्या मध्यभागी देखील आहेत. नकाशावरील लेबलांची रचना अशा प्रकारे केली गेली आहे की आपण शाही राजवाडा आपल्या डोक्यावर ठेवल्याशिवाय आपण त्यांना योग्यरित्या वाचू शकत नाही. [उद्धरण आवश्यक]     
• मध्ययुगीन युरोपियन टी आणि हे नकाशे जसे की हेयरफोर्ड मप्पा मुंडी जेरुसलेमवर केंद्रित होते आणि पूर्वेसह पूर्वेकडे होते. खरोखर, टॉलेमीच्या भौगोलिक युरोपला १00 च्या सुमारास पुनर्निर्मितीपूर्वी, पाश्चिमात्य देशांमध्ये एकही अधिवेशन झाले नव्हते. उदाहरणार्थ, पोर्तोलन चार्ट त्यांचे वर्णन केलेल्या किना-यांकडे लक्ष देणारे आहेत.     
• समुद्राच्या किनारी असलेल्या शहरांचे नकाशे बहुतेक वेळेस वरच्या बाजुला असलेल्या समुद्राकडे लक्ष देतात.    
•  मार्ग आणि वाहिन्यांचे नकाशे पारंपारिकपणे ते वर्णन केलेल्या रस्ता किंवा जलमार्गाकडे लक्ष देतात.     
• आर्क्टिक किंवा अंटार्क्टिक प्रदेशांचे ध्रुवीय नकाशे परंपरेने ध्रुवावर केंद्रित असतात; दिशा उत्तर दिशेने किंवा त्या दिशेने अनुक्रमे नकाशाच्या मध्यभागी असेल. आर्कटिकच्या विशिष्ट नकाशेमध्ये पृष्ठाच्या तळाशी 0 ° रेखावृत्त आहे; अंटार्क्टिकच्या नकाशे वर पृष्ठाच्या वरच्या दिशेने 0 ° रेखावृत्त आहे.     
• उलटे नकाशे, ज्याला अपसाइड-डाऊन नकाशे किंवा दक्षिण-अप नकाशे देखील म्हणतात, उलट उत्तर अप कन्व्हेन्शन उलटा करा आणि दक्षिणेस दक्षिणेकडे जा. प्राचीन इजिप्तमध्ये प्राचीन अफ्रिकांनी या अभिमुखतेचा उपयोग केला, कारण ब्राझीलमधील काही नकाशे वापर आजही करतात. [1]     
• बकमिन्स्टर फुलरचे डायमाएक्सियन नकाशे एका आयकोसाहेड्रॉनवर पृथ्वीच्या गोलाच्या प्रोजेक्शनवर आधारित आहेत. परिणामी, त्रिकोणी तुकडे कोणत्याही क्रमाने किंवा अभिमुखतेने व्यवस्थित केले जाऊ शकतात.

4 प्रमाण आणि अचूकता:-

बरेच नकाशे 1: 10,000 सारख्या प्रमाणानुसार व्यक्त केले जातात. ज्याचा अर्थ असा आहे की, नकाशावरील मोजण्याचे 1 एकक जमिनीवर त्याच युनिटच्या 10,000 शी संबंधित आहे. शहराच्या नकाशासारख्या पृथ्वीच्या वक्रतेकडे दुर्लक्ष करण्यासाठी प्रदेश मॅप केलेले क्षेत्र लहान असल्यास स्केल स्टेटमेंट अचूक असू शकते. मोठ्या प्रदेशांच्या मॅपिंगसाठी, जेथे वक्रता दुर्लक्षित केली जाऊ शकत नाही. पृथ्वीच्या वक्र पृष्ठभागापासून ते विमानापर्यंत नकाशासाठी अंदाज करणे आवश्यक आहे. विकृतीविना विमानास गोल गोल चपटा करणे अशक्यतेचा अर्थ असा आहे की नकाशावर स्थिर प्रमाणात असू शकत नाही. त्याऐवजी, बहुतेक प्रोजेक्शनवर प्रोजेक्शनवरील एक किंवा दोन मार्गावर अचूक प्रमाणात मिळवता येते. स्केल सर्वत्र भिन्न असल्यामुळे ते केवळ स्थान प्रति बिंदू म्हणून अर्थाने मोजले जाऊ शकते. बहुतेक नकाशे पॉईंट स्केल भिन्नता अरुंद सीमेत ठेवण्याचा प्रयत्न करतात. जरी स्केल स्टेटमेंट नाममात्र असले तरी नकाशाने पृथ्वीचा मोठा अंश न घेतल्यास बहुतेक कारणांसाठी हे सहसा पुरेसे अचूक असते. जगाच्या नकाशाच्या व्याप्तीवर, संपूर्ण संख्येच्या नकाशामध्ये एकच संख्या म्हणून मोजण्याचे प्रमाण व्यावहारिकदृष्ट्या निरर्थक आहे. त्याऐवजी हे सामान्यतः विषुववृत्तीय बाजूच्या स्केलचा संदर्भ देते.

काही नकाशे, ज्यांना कार्टोग्राम म्हणतात, हे क्षेत्रफळ किंवा अंतर वगळता अन्य माहिती प्रतिबिंबित करण्यासाठी प्रमाणात हेतुपुरस्सर विकृत केले आहे. उदाहरणार्थ, युरोपचा हा नकाशा (उजवीकडे) लोकसंख्या वितरण दर्शविण्यासाठी विकृत केला गेला आहे, तर खंडाचा खडबडीत आकार अद्याप स्पष्ट आहे.

विकृत प्रमाणात मोजण्याचे आणखी एक उदाहरण म्हणजे प्रसिद्ध लंडन भूमिगत नकाशा होय. मूलभूत भौगोलिक रचनेचा आदर केला जातो, परंतु स्थानकांमधील संबंध स्पष्ट करण्यासाठी ट्यूब लाईन्स (आणि थेम्स नदी) वेगवान केल्या जातात. नकाशाच्या मध्यभागी जवळ नकाशेच्या काठाजवळ काही अंतर आहे.

पुढील चुकीच्या गोष्टी असू शकतात. उदाहरणार्थ, नकाशाची स्पष्टता वाढविण्यासाठी कार्टोग्राफर केवळ सैन्य प्रतिष्ठापने वगळतात किंवा वैशिष्ट्ये पूर्णपणे काढून टाकू शकतात. उदाहरणार्थ, रस्त्याचा नकाशा रेल्वेमार्ग, लहान जलमार्ग किंवा अन्य प्रमुख नसलेल्या वस्तू दर्शवू शकत नाही आणि जरी तसे झाले तर ते मुख्य रस्त्यांपेक्षा कमी स्पष्टपणे दर्शवू शकेल (उदा. तुकडे केलेले किंवा रेखाटलेल्या रेखा / बाह्यरेखा). डिक्लटरिंग म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या प्रथेमुळे हा विषय बनविला जातो की सामान्यत: संपूर्ण अचूकतेचा बळी न देता, वापरकर्त्यास वाचणे सोपे आहे. सॉफ्टवेअर-आधारित नकाशे सहसा वापरकर्त्यास आवश्यकतेनुसार ओएन, ऑफ आणि ऑटो दरम्यान डिक्लटरिंग टॉगल करण्याची परवानगी देतात. ऑटो मध्ये डिक्लॉटरिंगची डिग्री समायोजित केली जाते कारण वापरकर्त्याने दर्शविलेले स्केल बदलले आहेत.

5 नकाशा प्रेक्षेपण:-

भौगोलिक नकाशे जिओडच्या त्रिमितीय वास्तविक पृष्ठभागाचे द्विमितीय चित्रात भाषांतर करण्यासाठी प्रेक्षेपणचा वापर करतात. प्रेक्षेपण नेहमीच पृष्ठभागाचे प्रतीनिधीत्व करते. याचे विभाजन करण्याचे बरेच मार्ग आहेत आणि त्यामुळे बरेच नकाशे अंदाजजीत आहेत. कोणते प्रेक्षेपण वापरणे नकाशाच्या उद्देशावर अवलंबून आहे.

6 सांकेतिक चिन्हे आणि खुणा:-

नकाशावर दर्शविलेली विविध वैशिष्ट्ये पारंपारिक सांकेतिक चिन्हे किंवा चिन्हे दर्शवितात. उदाहरणार्थ, रस्त्यांचा वर्गीकरण दर्शविण्यासाठी रंगांचा वापर केला जाऊ शकतो. ती चिन्हे सहसा नकाशाच्या सीमेवर किंवा स्वतंत्रपणे प्रकाशित केलेल्या वैशिष्ट्यपूर्ण पत्रकावर स्पष्ट केली जातात. [२]काही चित्रकार संपूर्ण नकाशावर संपूर्णपणे किंवा कागदाच्या कागदावर संपूर्ण नकाशावर आच्छादन ठेवण्यास प्राधान्य देतात, संपूर्ण नकाशाबद्दल माहितीसाठी नकाशाला "बाहेर" स्थान नाही. हे कार्टोग्राफर सामान्यत: नकाशाच्या आत "रिक्त" प्रदेशात अशी माहिती ठेवतात - कार्टूचे, नकाशाचे आख्यायिका, शीर्षक, होकायंत्र गुलाब, बार स्केल इ. विशिष्ट म्हणजे काही नकाशे अन्यथा रिक्त क्षेत्रांमध्ये "उप-नकाशे" लहान असतात. संपूर्ण जग दर्शविणार्‍या एका लहान प्रमाणात, आणि संपूर्ण नकाशा त्या ग्लोबवर कुठे फिट आहे आणि अन्यथा फिट होणार नाही असे तपशील दर्शविण्यासाठी काही मोठ्या संख्येने "स्वारस्यपूर्ण प्रदेश" दर्शवितात. कधीकधी उप-नकाशे मोठ्या प्रमाणावर समान प्रमाणात वापरतात - संमिश्र युनायटेड स्टेट्सच्या काही नकाशेमध्ये दोन भिन्न-नसलेल्या प्रत्येक राज्यासाठी समान प्रमाणात उप-नकाशाचा समावेश आहे.

6.1 नामनिर्देशन:-

स्थानिक माहिती प्रभावीपणे संप्रेषित करण्यासाठी, नद्या, तलाव आणि शहरे यासारख्या वैशिष्ट्यांना लेबल लावण्याची आवश्यकता आहे. शतकानुशतके व्यंगचित्रकारांनी अगदी नकाशांच्या अगदी दाट ठिकाणीही नावे ठेवण्याची कला विकसित केली आहे. लेबलची संख्या आणि नकाशाची घनता वाढल्यामुळे मजकूर स्थान नियोजन किंवा नाव ठेवणे गणिताच्या दृष्टीने फारच जटिल होऊ शकते. म्हणून, मजकूर स्थान नियोजन वेळ घेणारा आणि श्रम-केंद्रित आहे, म्हणून ही प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी कार्टोग्राफर आणि जीआयएस वापरकर्त्यांनी स्वयंचलित लेबल प्लेसमेंट विकसित केले. [3] []]

7 नकाशाचे प्रकार:-

जगाचे नकाशे किंवा मोठ्या क्षेत्रे बर्‍याचदा 'राजकीय' किंवा 'भौतिक'(प्राकृतिक) असतात. राजकीय नकाशाचा सर्वात महत्वाचा हेतू म्हणजे क्षेत्रीय सीमा दर्शविणे; भौगोलिक क्षेत्राची वैशिष्ट्ये जसे की पर्वत, मातीचा प्रकार किंवा रस्ता, रेल्वेमार्ग आणि इमारती या पायाभूत सुविधांसह जमीन वापरणे दर्शविणे हा शारीरिक उद्देश आहे. समरूप रेखा किंवा शेडिंगसह टोपोग्राफिक नकाशे उन्नतता आणि आराम दर्शविते. भौगोलिक नकाशे केवळ भौतिक पृष्ठभागच दर्शवित नाहीत, परंतु मूळ रॉक, फॉल्ट लाइन आणि उप पृष्ठभागाच्या संरचनेची वैशिष्ट्ये देखील दर्शवित आहेत.

7.1 इलेक्ट्रॉनिक नकाशे:-

20 व्या शतकाच्या शेवटच्या तिमाहीपासून, नकाशा अभ्यासात संगणक अनिवार्य साधन आहे. भौगोलिक माहिती प्रणाली (जीआयएस) द्वारे बरीच कार्टोग्राफी, विशेषत: डेटा-एकत्रित सर्वेक्षण पातळीवर केली गेली आहे. अस्तित्त्वात असलेल्या भौगोलिक नकाशेवर अवकाशाच्या ठिकाणी स्थित व्हेरिएबल्सची अधिसूचना सुलभ करून तंत्रज्ञानाद्वारे नकाशांची कार्यक्षमता मोठ्या प्रमाणात विकसित केली गेली आहे. स्थानिक पातळीवरील माहिती जसे की पावसाची पातळी, वन्यजीवांचे वितरण किंवा नकाशामध्ये एकत्रित लोकसंख्याशास्त्रविषयक डेटा अधिक कार्यक्षम विश्लेषण आणि चांगले निर्णय घेण्यास अनुमती देते. इलेक्ट्रॉनिक युगात अशा आकडेवारीनुसार डॉ. जॉन स्नोने कॉलराचा प्रादुर्भाव होण्याचे ठिकाण ओळखले. आज, जगभरातील वन्यजीव संरक्षक आणि सैन्यदलासारखे विविध प्रकारचे मानवीय एजन्सी वापरतात. मदत नकाशा सिएरा नेवाडा

जीआयएस गुंतलेला नसतानाही, बहुतेक कार्टोग्राफर आता नवीन नकाशे व्युत्पन्न करण्यासाठी विविध प्रकारचे संगणक ग्राफिक प्रोग्राम वापरतात.

परस्परसंवादी, संगणकीकृत नकाशे व्यावसायिकरित्या उपलब्ध आहेत, जे वापरकर्त्यांना झूम वाढवण्याची किंवा झूम कमी करण्यास अनुमती देतात (अनुक्रमे स्केल वाढविणे किंवा कमी करणे), कधीकधी एकाच बिंदूवर जेथे शक्य असेल तेथे मध्यभागी वेगवेगळ्या प्रमाणात दुसर्‍या नकाशाची जागा लावून. कार-ग्लोबल नेव्हिगेशन उपग्रह प्रणाली संगणकीकृत नकाशे आहेत ज्यात मार्ग-नियोजन आणि सल्ला सुविधा आहेत जे उपग्रहांच्या मदतीने वापरकर्त्याच्या स्थितीचे परीक्षण करतात. संगणक शास्त्रज्ञांच्या दृश्यानुसार, झूम इन करणे आवश्यक आहे एक किंवा यांचे संयोजनः

    अधिक तपशीलवार नकाशा पुनर्स्थित करीत आहे. पिक्सेलचा विस्तार न करता समान नकाशा विस्तृत करणे, म्हणूनच कमी तपशीलवार आवृत्तीच्या तुलनेत कमी माहिती काढून अधिक तपशील दर्शवित आहे.समान पिक्सेल सह समान नकाशा वाढवणे (पिक्सेलच्या आयतांनी बदलले); कोणताही अतिरिक्त तपशील दर्शविला गेला नाही, परंतु एखाद्याच्या दृष्टीकोनाच्या गुणवत्तेनुसार शक्यतो अधिक तपशील पाहिले जाऊ शकतात; जर कॉम्प्यूटर डिस्प्ले जवळील पिक्सेल खरोखरच वेगळे दिसत नसले, परंतु त्याऐवजी ओव्हरलॅपिंग (हे एलसीडीसाठी लागू होत नाही, परंतु कॅथोड किरण ट्यूबसाठी लागू होऊ शकते), तर पिक्सलला पिक्सल्सच्या आयताने बदलून अधिक तपशील दर्शविला जातो. या पद्धतीचा फरक म्हणजे इंटरपोलेशन होय.

उदाहरणार्थ:

१.थोडक्यात (2) पोर्टेबल डॉक्युमेंट फॉरमॅट (पीडीएफ) फाइल किंवा वेक्टर ग्राफिक्सवर आधारित इतर फॉरमॅटला लागू होते. तपशीलमध्ये वाढ फाईलमध्ये असलेल्या माहितीपुरती मर्यादित आहे: वक्र वाढविण्यामुळे सरळ रेषा, मंडळे आणि चापलई सारख्या मानक भूमितीय आकृत्यांची मालिका होऊ शकते.   

२. (२) मजकूरावर आणि ()) जंगल किंवा इमारतीसारख्या नकाशा वैशिष्ट्याच्या रूपरेषावर लागू होऊ शकतात.  

3. (1) आवश्यकतेनुसार मजकूरावर (अधिक वैशिष्ट्यांकरिता लेबले प्रदर्शित करणे) लागू होऊ शकते, तर (2) उर्वरित प्रतिमेवर लागू होते. झूम वाढवताना मजकूर वाढविणे आवश्यक नसते. त्याचप्रमाणे, जेव्हा एखादा झूम वाढवितो तेव्हा दुहेरी लाईन दर्शविलेला रस्ता रुंद होऊ शकतो किंवा होऊ शकत नाही. 

४. नकाशामध्ये थर असू शकतात जे अंशतः रास्टर ग्राफिक्स आणि अंशतः वेक्टर ग्राफिक्स आहेत. एकल रास्टर ग्राफिक्स प्रतिमेसाठी (2) जोपर्यंत प्रतिमा फाइलमधील पिक्सेल प्रदर्शनाच्या पिक्सेलशी संबंधित नाहीत, त्यानंतर (3) लागू होत नाहीत.

7.2 हवामानीय नकाशे:-

दीर्घकालीन निरीक्षणाच्या परिणामांवर आधारित हवामानाच्या क्षेत्रीय वितरण प्रतिबिंबित करणारे नकाशे हवामान नकाशे असे म्हणतात. हे नकाशे वैयक्तिक हवामान वैशिष्ट्यांसाठी (तापमान, पर्जन्य, आर्द्रता) आणि पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर आणि वातावरणाच्या वरच्या थरांमध्ये त्यांच्या संयोजनांसाठी दोन्ही संकलित केले जाऊ शकतात. हवामान नकाशे एका मोठ्या प्रदेशात हवामान वैशिष्ट्ये दर्शविते आणि त्या प्रदेशाच्या वेगवेगळ्या भागात तुलना करण्याची हवामान वैशिष्ट्यांची मूल्ये परवानगी देतात. नकाशा व्युत्पन्न करताना, परिस्थिती सहजतेने बदलते या गृहित धरुन मोजमाप नसलेल्या मूल्यांचे संश्लेषण करण्यासाठी इंटरपोलेशन वापरले जाऊ शकते.

हवामान नकाशे सहसा महिने आणि संपूर्ण वर्षासाठी लागू होतात.कधीकधी चार हंगामांवर, वाढत्या कालावधीसाठी आणि पुढे. भूगर्भातील हवामान स्थानकांच्या निरीक्षणावरून संकलित केलेल्या नकाशेवर, वातावरणाचा दाब समुद्राच्या पातळीवर बदलला जातो. हवेच्या तपमानाचे नकाशे पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर पाहिल्या गेलेल्या वास्तविक मूल्यांपासून आणि समुद्र पातळीवर रुपांतरित केलेल्या मूल्यांपासून दोन्ही संकलित केलेले आहेत. मुक्त वातावरणामध्ये दबाव क्षेत्राचे प्रतिनिधित्व एकतर वेगवेगळ्या प्रमाण उंचीवर दबाव वाटप करण्याच्या नकाशांद्वारे केले जाते - उदाहरणार्थ, समुद्रसपाटीपासून प्रत्येक किलोमीटर वर-किंवा बेरीक टोपोग्राफीच्या नकाशे ज्यावर मुख्य समस्थानिक पृष्ठभागांची उंची (अधिक स्पष्टपणे भौगोलिक क्षमता) (उदाहरणार्थ, 900, 800 आणि 700 मिलीबार) समुद्र सपाटीपासून मोजले जाणारे प्लॉट रचले आहेत. तापमान, पर्जन्य,आर्द्रता आणि वारा एरोक्लेमॅटीक नकाशांवर मानक उंचीवर किंवा मुख्य आइसोबेरिक पृष्ठभागांवर लागू होऊ शकतो.

प्रश्नातील वैशिष्ट्याच्या समान मूल्यांसह बिंदू जोडण्यासाठी दीर्घकालीन मध्यम मूल्ये (वातावरणीय दाब, तापमान, आर्द्रता, एकूण इत्यादी) अशा हवामान वैशिष्ट्यांच्या नकाशेवर इसोलिन रेखांकित केल्या जातात example उदाहरणार्थ, हवेच्या दाबासाठी समभाररेषा , तपमानासाठी समतापरेषा आणि पर्जन्यवृष्टीसाठी आइसोहिएट्स. आयसॉम्प्लिट्यूड्स एम्प्लिट्यूड्सच्या नकाशांवर काढले जातात.(उदाहरणार्थ, हवेच्या तपमानाचे वार्षिक विविधता — म्हणजे सर्वात उष्ण आणि थंड महिन्याच्या सरासरी तापमानात फरक). आयसोनोमाल्स विसंगतींच्या नकाशे वर रेखाटले आहेत. (उदाहरणार्थ, संपूर्ण अक्षांश क्षेत्राच्या सरासरी तपमानापासून प्रत्येक ठिकाणच्या तपमानाचे विचलन). विशिष्ट घटनेची वारंवारता दर्शविणार्‍या नकाशेवर वारंवारतेचे आयसोलिन रेखाटल्या जातात (उदाहरणार्थ, वादळ किंवा बर्फाचे कवच असलेले वार्षिक दिवस). आयसोक्रोन दर्शविलेल्या नकाशावर रेखाटलेल्या दिलेल्या घटनेच्या तारख दर्शवितात. (उदाहरणार्थ प्रथम दंव आणि देखावा किंवा बर्फाचे आच्छादन नाहीसे होणे) किंवा वर्षाच्या कालावधीत हवामानशास्त्राच्या विशिष्ट मूल्याची तारीख (उदाहरणार्थ , सरासरी दैनंदिन हवेचे तपमान शून्यावरून जात आहे). वारा वेग किंवा आइसोटेचच्या मूळ संख्येच्या आयसोलाइन्स वारा नकाशे (चार्ट) वर रेखाटल्या जातात. वारा परिणामी आणि प्रचलित वा-यांच्या दिशानिर्देश वेगवेगळ्या लांबीच्या बाणांनी किंवा वेगवेगळ्या प्ल्युम्ससह बाणांनी दर्शविले जातात; प्रवाहाच्या रेषा बर्‍याचदा रेखाटल्या जातात. वायुच्या झोनल आणि मेरिडिओनल घटकांचे नकाशे विनामूल्य वातावरणासाठी वारंवार संकलित केले जातात. हवामानाचा दबाव आणि वारा हवामानाच्या नकाशावर सहसा एकत्र केले जातात. पवन गुलाब, इतर हवामानशास्त्रीय घटकांचे वितरण दर्शविणारा वक्र, वैयक्तिक स्थानकांवरील घटकांच्या वार्षिक कोर्सची आकृती आणि यासारख्या हवामानाच्या नकाशेवर देखील प्लॉट केलेले आहेत.

हवामान क्षेत्रीयतेचे नकाशे, म्हणजेच हवामानाच्या काही वर्गीकरणानुसार पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे हवामान क्षेत्र आणि विभागांमध्ये विभागणे, एक विशिष्ट प्रकारचे हवामान नकाशा आहे.

हवामान नकाशे सहसा वेगवेगळ्या भौगोलिक श्रेणी (ग्लोब, गोलार्ध, खंड, देश, महासागर) च्या हवामान क्षमतेमध्ये समाविष्ट केले जातात किंवा सर्वसमावेशक laटलिसमध्ये समाविष्ट केले जातात. सामान्य हवामान नकाशे व्यतिरिक्त, लागू हवामान नकाशे आणि laटलिसचे चांगले व्यावहारिक मूल्य आहे. एरोक्लीमॅटिक नकाशे, एरोक्लीमॅटिक laटलिस आणि अ‍ॅग्रोक्लिमॅटिक नकाशे सर्वात असंख्य आहेत.

7.3 भौगोलिक अवकाशासंबंधी स्थानिक नकाशे:-

सौर यंत्रणेचे नकाशे आणि तारे नकाशे यासारखी इतर वैश्विक वैशिष्ट्ये अस्तित्वात आहेत. याव्यतिरिक्त चंद्र आणि इतर ग्रहांसारख्या इतर भागाचे नकाशे तांत्रिकदृष्ट्या भौगोलिक नकाशे नाहीत.

7.4 स्थल्निर्देशांक् नकाशे:-

रेखाचित्र म्हणजे की, योजनाबद्ध रेखाचित्र आणि गॅंट चार्ट आणि ट्रीमॅप भौगोलिक संबंधांऐवजी वस्तूंमधील तार्किक संबंध प्रदर्शित करतात. टोपोलॉजिकल स्वरूपात, केवळ कनेक्टिव्हिटी महत्त्वपूर्ण आहे. लंडन अंडरग्राउंड नकाशा आणि जगभरातील तत्सम मेट्रो नकाशे या नकाशांचे सामान्य उदाहरण आहेत.

7.5 सर्वसाधारण हेतू:-

सामान्य हेतू नकाशे एका नकाशावर बर्‍याच प्रकारच्या माहिती प्रदान करतात. बर्‍याच अ‍ॅट्लस नकाशे, भिंत नकाशे आणि रस्ते नकाशे या श्रेणीत येतात. खाली काही वैशिष्ट्ये आहेत जी सामान्य-हेतूच्या नकाशेवर दर्शविली जाऊ शकतातः पाण्याचे भाग, रस्ते, रेल्वेमार्ग, उद्याने, उन्नतीकरण, शहरे आणि शहरे, राजकीय सीमा, अक्षांश आणि रेखांश, राष्ट्रीय आणि प्रांतीय उद्याने. हे नकाशे क्षेत्राचे स्थान आणि वैशिष्ट्यांची विस्तृत माहिती देतात. लँडस्केपचा प्रकार, शहरी ठिकाणांची जागा आणि मोठ्या वाहतुकीच्या मार्गाचे स्थान एकाच वेळी वाचकास समजून घेता येईल.

7.6 अनुसूची नकाशेचे प्रकार:-

• नकाशा प्रकारांची यादी
• नकाशांचे पुस्तक     
• कॅडस्ट्रल नकाशा     
• हवामानाचा नकाशा     
• भौगोलिक नकाशा  
•  समुद्री नकाशा    
•  भौतिक नकाशा     
• राजकीय नकाशा    
•  मदत नकाशा    
•  स्त्रोत नकाशा     
• तारा नकाशा     
• मार्ग नकाशा     
• थीमेटिक नकाशा     
• टोपोग्राफिक नकाशा     
• हवामान नकाशा     
• जगाचा नकाशा

8 कायदेशीर बाबी:-

काही देशांना आवश्यक आहे की सर्व प्रकाशित नकाशे सीमा विवादांशी संबंधित त्यांच्या राष्ट्रीय दाव्यांचे प्रतिनिधित्व करतात. उदाहरणार्थ, रशियामध्ये, Google नकाशे रशियाचा एक भाग म्हणून क्राइमिया दर्शविते. भारतीय प्रजासत्ताक आणि चीनचे प्रजासत्ताक या दोन्ही देशांना चीन-भारतीय सीमा विवादांच्या अधीन असलेले सर्व नकाशे त्यांच्या स्वत: च्या नावे दाखविण्याची आवश्यकता आहे. १.२०१० मध्ये, चीनच्या पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायनाला आवश्यक होते की चीनमधील सर्व ऑनलाईन नकाशे तिथेच होस्ट करून ठेवली पाहिजेत, जेणेकरुन त्यांना चीनच्या कायद्याच्या अधीन केले जाईल.

9 या व्यतिरिक्त पहा:-

• काउंटर-मॅपिंग     
• नकाशा – प्रांत संबंध    
•  नकाशे चे सेन्सॉरशिप     
• ऑनलाइन नकाशा सेवांची यादी    
•  नकाशा संग्रह
• नकाशा डिझायनिंग आणि प्रकार  
• स्वयंचलित लेबल प्लेसमेंट    
•  शहराचा नकाशा    
•  होकायंत्र गुलाब     
• समोच्च नकाशा    
•  मालमत्ता नकाशा     
• कल्पनारम्य नकाशा     
• मजल्याची योजना     
• भौगोलिक नकाशा     
• हायपोमेट्रिक टिंट्स    
• नकाशा डिझाइन     
• ऑर्थो
• फोटोमाप th ऑर्थोफोटोग्राफीमधून तयार केलेला नकाशा     सचित्र नकाशे     प्लेट     रोड अ‍ॅट्लस     संक्रमण नकाशा
• नकाशा इतिहास    
•  लवकर जगाचे नकाशे     
• कार्टोग्राफीचा इतिहास     
• कार्टोग्राफरची यादी
• संबंधित विषय
•   एरियल लँडस्केप आर्ट     
• डिजिटल भौगोलिक मॅपिंग    
•  आर्थिक भूगोल     
• भौगोलिक समन्वय प्रणाली     
• अनुक्रमणिका नकाशा    
•  जागतिक नकाशा     
• ऑनलाइन नकाशा सेवांची यादी     
• नकाशा डेटाबेस व्यवस्थापन
  
• संदर्भ:-
• 1. उद्धरणे आफ्रिकन विचारातील जगाचा अभिमुखता आयुर्वेक्षण सर्वेक्षण,
• 2.एक्सप्लोरर मॅप चिन्हे 3 एप्रिल 2016 वेबॅक मशीनवर संग्रहित केले; स्विस्टोपो, पारंपारिक चिन्हे 28 मे 2008 वेबॅक मशीनवर संग्रहित; युनायटेड स्टेट्स जिओलॉजिकल सर्व्हे, टोपोग्राफिक नकाशा चिन्हे 1 जून 2008 रोजी वेबॅक मशीनवर संग्रहित केली.
• 3. इम्हॉफ, ई., "डाय अनॉर्डनंग डेर नेमन इन डेर कार्टे," अ‍ॅनुअयर इंटरनेशनल डी कार्टोग्राफी दुसरा, ओरेल-फॅस्ली वेरलाग, ज्यूरिच, – – -१२,, १ 62 .२.
• 4. फ्रीमॅन, एच., नकाशा डेटा प्रक्रिया आणि भाष्य समस्या, प्रोक. 3 रा स्कॅन्डिनेव्हियन कन्फ ऑन इमेज अ‍ॅनालिसिस, चार्टवेल-ब्रॅट लि. कोपेनहेगन, 1983.
• 5. चॅपल, बिल (12 एप्रिल 2014) "Google नकाशे रशियामध्ये यू.एस. मध्ये क्रिमियन सीमा वेगळ्या प्रकारे प्रदर्शित करते." एनपीआर.ऑर्ग. 6 सप्टेंबर 2018 रोजी पुनर्प्राप्त.
• 6. वॅगस्टॅफ, जेरेमी (23 मार्च 2012) "आशियाच्या नकाशेवरून Google एक काळजीपूर्वक अभ्यासक्रम घेते". रॉयटर्स. 6 सप्टेंबर 2018 रोजी पुनर्प्राप्त.     
• 7. ग्वानकून, वांग (19 मे 2010) "इंटरनेट नकाशे प्रकाशनावर चीन नवीन नियम जारी करतो"सिन्हुआ न्यूज एजन्सी. 27 मे 2016 रोजी मूळकडून संग्रहित. 27 जुलै 2016 रोजी पुनर्प्राप्त.
• ग्रंथसंग्रह:-
• डेव्हिड बुइसेरेट, एड., राजे, मंत्री आणि नकाशे: आरंभिक आधुनिक युरोपमधील सरकारचे एक साधन म्हणून कार्टोग्राफीचा उदय. शिकागो: शिकागो प्रेस युनिव्हर्सिटी, 1992, आयएसबीएन 0-226-07987-2  
•  डेनिस ई. कॉसग्रोव्ह (एड.) मॅपिंग्ज रेकेशन बुक्स, 1999 आयएसबीएन 1-86189-021-4     फ्रीमन, हर्बर्ट, स्वयंचलित कार्टोग्राफिक मजकूर स्थान. पांढरा कागद.     
• आह, जे. आणि फ्रीमॅन, एच., "स्वयंचलित नाव प्लेसमेंटसाठी एक प्रोग्राम," प्रॉ. ऑटो-कार्टो 6, ओटावा, 1983. 444–455.     
• फ्रीमॅन, एच., “संगणक नाव प्लेसमेंट,” सीएच. 29, भौगोलिक माहिती सिस्टीममध्ये, 1, डीजे. मागुइरे, एम.एफ. गुडचिल्ड, आणि डीडब्ल्यू. रिहिंड, जॉन विली, न्यूयॉर्क, 1991, 449-460.    
•  मोनोमनिअर, नकाशेसह कसे राहायचे, आयएसबीएन 0-226-53421-9 वर चिन्हांकित करा.     
• ओ कॉनर, जे.जे. आणि ई.एफ. रॉबर्टसन, कार्टोग्राफीचा इतिहास. स्कॉटलंडः सेंट अँड्र्यूज विद्यापीठ, 2002.

11 बाह्य सूची:-

• इंटरनॅशनल कार्टोग्राफिक असोसिएशन (आयसीए), मॅपिंग आणि जीआयएस विज्ञान व्यावसायिकांची जागतिक संस्था    
•  यू.एस. लायब्ररी ऑफ कॉंग्रेसच्या कर्मचार्‍यांकडून भूगोल आणि नकाशे, एक सचित्र मार्गदर्शक.    
•  विस्कॉन्सिन विद्यापीठातील कार्टोग्राफी प्रोजेक्टचा इतिहास, नकाशे आणि मॅपिंगच्या इतिहासातील एक विस्तृत संशोधन प्रकल्प     मॅपिंग इतिहास प्रकल्प - ओरेगॉन विद्यापीठ

^[१]

1. ^ https://en.wikipedia.org/wiki/Map. Missing or empty |title= (सहाय्य)