गुफ्रान-उल्लाह बेग
| गुफ्रान-उल्लाह बेग | |
| जन्म | २४ मे, १९६१ |
| राष्ट्रीयत्व | भारतीय |
| धर्म | मुस्लिम |
| पुरस्कार |
|
गुफ्रान-उल्लाह बेग (जन्म २४ मे १९६१) हे भारतीय हवामानशास्त्रज्ञ आणि भारतीय उष्णकटिबंधीय हवामानशास्त्र संस्था, पुणे येथील शास्त्रज्ञ आहेत.[१][२] ते सिस्टीम ऑफ एअर क्वालिटी फोरकास्टिंग अँड रिसर्च (सफर) चे कार्यक्रम संचालक आहेत.[३] हवेची गुणवत्ता आणि हवामान निरीक्षण केंद्रांचे नेटवर्क, जे हवेच्या गुणवत्तेचा अंदाज आणि उत्सर्जन यादी राखण्यात मदत करते.[४] इंडियन ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसचे निवडून आलेले फेलो,[५] त्यांना २००५ मध्ये जागतिक हवामान संघटनेचा नॉर्बर्ट गर्बियर-मम आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला.[६] हा सन्मान मिळवणारे ते पहिले भारतीय आहेत.[७] वैज्ञानिक संशोधनासाठी भारत सरकारची सर्वोच्च संस्था असलेल्या वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषदेने त्यांना विज्ञान आणि तंत्रज्ञानासाठी शांती स्वरूप भटनागर पारितोषिक देऊन सन्मानित केले. २००६ मध्ये पृथ्वी, वातावरण, महासागर आणि ग्रह यांच्यातील योगदानाबद्दल सर्वोच्च भारतीय विज्ञान पुरस्कारांपैकी एक असा हा पुरस्कार आहे.[८]
चरित्र[संपादन]
२४ मे १९६१ रोजी झालावार, राजस्थान येथे यांचा जन्म झाला. गुफ्रान-उल्लाह बेग यांनी १९८० मध्ये राजस्थान विद्यापीठातून विज्ञान विषयात पदवीचे शिक्षण पूर्ण केले आणि १९८३ मध्ये मोहनलाल सुखाडिया विद्यापीठातून भौतिकशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी प्राप्त केली.[९] त्यानंतर, त्यांनी भौतिक संशोधन प्रयोगशाळेत डॉक्टरेट अभ्यासासाठी प्रवेश घेतला. १९९० मध्ये वायुमंडलीय भौतिकशास्त्रात पीएचडी प्राप्त केल्यानंतर, त्यांनी नॅशनल सेंटर फॉर ॲटमॉस्फेरिक रिसर्च येथे पोस्ट-डॉक्टरेट अभ्यास केला. भारतात परतल्यावर, ते १९९४ मध्ये मोहनलाल सुखाडिया विद्यापीठात सहाय्यक प्राध्यापक म्हणून रुजू झाले आणि दोन वर्षांच्या सेवेनंतर ते फेब्रुवारी १९९४ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय भौतिक प्रयोगशाळेत वैज्ञानिक (बी-ग्रेड) म्हणून रुजू झाले. एनपीएल मध्ये त्यांचा मुक्काम फक्त ५ महिने टिकला आणि जुलै १९९६ मध्ये ते वैज्ञानिक (ग्रेड-सी) म्हणून रुजू झाले. वर्षानुवर्षे, त्यांनी शास्त्रज्ञ (ग्रेड-जी) पद धारण करण्यासाठी श्रेणी वाढवली आणि त्याचे संचालक म्हणून सिस्टम ऑफ एअर क्वालिटी फोरकास्टिंग अँड रिसर्च (सफर) कार्यक्रमाचे प्रमुख देखील आहेत.[४] हरितगृह वायूंच्या मानववंशजन्य उत्सर्जनावरील त्यांच्या अभ्यासासाठी ते ओळखले जातात.[१०] त्यांचे अभ्यास अनेक समवयस्क-पुनरावलोकन केलेल्या लेखांमध्ये दस्तऐवजीकरण केले गेले आहेत.[११]
पुरस्कार आणि सन्मान[संपादन]
२००५ मध्ये जागतिक हवामान संघटनेने नॉर्बर्ट गर्बियर-मम इंटरनॅशनल अवॉर्डसाठी त्यांची निवड केली. ते हा सन्मान मिळवणारा पहिले भारतीय ठरले.[२][७] २००६ मध्ये वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषदेने त्यांना सर्वोच्च भारतीय विज्ञान पुरस्कारांपैकी एक असलेला शांती स्वरूप भटनागर पुरस्कार प्रदान केला.[१२] आणि तीन वर्षांनंतर, इंडियन अकादमी ऑफ सायन्सेसने त्यांची फेलो म्हणून निवड केली.[५] ते भौतिक विज्ञानातील यंग मुस्लिम सायंटिस्ट पुरस्कार (१९९९) [७] आणि महाराणा उदय सिंग पुरस्कार (२००७) देखील प्राप्तकर्ते आहेत.[१३]
निवडलेली ग्रंथसूची[संपादन]
- रॉय, सोमप्रीती; बेग, गुफ्रान; जेकब, डॅनिएला (२००८). "प्रादेशिक रसायनशास्त्र-वाहतूक मॉडेलचा वापर करून उष्णकटिबंधीय भारतीय प्रदेशात ओझोनचे हंगामी वितरण आणि त्याचे पूर्ववर्ती". जर्नल ऑफ जिओफिजिकल रिसर्च: वातावरण. 113 (D21): D21307. Bibcode:2008JGRD..11321307R. doi:10.1029/2007JD009712.
|hdl-access=requires|hdl=(सहाय्य) - फडणवीस, एस.; बेग, जी. (२००९). "ओझोनमधील अर्ध-द्वैवार्षिक दोलन आणि उष्ण कटिबंधातील तापमान". जर्नल ऑफ ॲटमॉस्फेरिक अँड सोलर-टेरेस्ट्रियल फिजिक्स. ७१ (२): २५७ ते २६३. Bibcode:2009JASTP..71..257F. doi:10.1016/j.jastp.2008.11.012.
- द्वीपकल्पीय भारत आणि समुद्राच्या पृष्ठभागावरील तापमानावरील विजेच्या क्रियाकलापांमधील संबंध (२०१०). "टिनमेकर, एम. आय. आर. ; अली, कौशर; बेग, जी". जर्नल ऑफ अप्लाइड मेटिऑरॉलॉजी अँड क्लायमेटोलॉजी. ४९ (४): ८२८ ते ८३५. Bibcode:2010JApMC..49..828T. doi:10.1175/2009JAMC2199.1.
- बेग, गुफ्रान (२०११). "मेसोस्फियर/लोअर थर्मोस्फियर प्रदेशाच्या तापमानातील दीर्घकालीन ट्रेंड: 2. सौर प्रतिसाद". जर्नल ऑफ जिओफिजिकल रिसर्च. १–७: A00H12. Bibcode:2011JGRA..116.0H12B. doi:10.1029/2011JA016766.
- बेग, जी.; फडणवीस, एस.; श्मिट, एच.; ब्रेझर, गाय पी. (२०१२). "मेसोस्फेरिक ओझोनमधील 11 वर्षांच्या सौर सायकल प्रतिसादाची आंतर-तुलना आणि HALOE उपग्रह डेटा आणि हॅमोनिया मॉडेलद्वारे प्राप्त तापमान" (PDF). जर्नल ऑफ जिओफिजिकल रिसर्च. ११७ (D4): D00P10. Bibcode:2012JGRD..117.0P10B. doi:10.1029/2011JD015697.
हे देखील पहा[संपादन]
संदर्भ[संपादन]
- ^ "Contact details of the Awardees" (PDF). Council of Scientific and Industrial Research. 2016. Archived from the original (PDF) on 2017-03-27.
- ^ a b "Faculty profile". Indian Institute of Tropical Meteorology. 2016. Archived from the original on 2023-03-27. 2024-04-09 रोजी पाहिले.
- ^ "Hadapsar, Shivajinagar most polluted areas in Pune". Sakal Times. 9 May 2014.
- ^ a b "Now, get metro air quality info digitally and weather forecast". Times of India. 3 May 2013.
- ^ a b "Fellow profile". Indian Academy of Sciences. 2016.
- ^ "Norbert Gerbier-Mumm International Award". World Meteorological Organization. 2016. Archived from the original on 7 January 2017.
- ^ a b c "Awards". The Milli Gazette. 2004.
- ^ "View Bhatnagar Awardees". Shanti Swarup Bhatnagar Prize. 2016. 12 November 2016 रोजी पाहिले.
- ^ "Beig on IITM". Indian Institute of Tropical Meteorology. 2016. Archived from the original on 7 January 2017. 6 January 2017 रोजी पाहिले.
- ^ "Brief Profile of the Awardee". Shanti Swarup Bhatnagar Prize. 2016. 12 November 2016 रोजी पाहिले.
- ^ "Browse by Fellow". Indian Academy of Sciences. 2016.
- ^ "Earth Sciences". Council of Scientific and Industrial Research. 2016. Archived from the original on 2016-03-03.
- ^ "Maharana Udai Singh Award". Charkhs E-newsletter. 2016. Archived from the original on 17 March 2012. 6 January 2017 रोजी पाहिले.
बाह्य दुवे[संपादन]
- "Indian Academy of Sciences elects new Fellows – 2009" (PDF). Academy News. Current Science. 2009.
पुढील वाचन[संपादन]
- "सफर: हवेच्या गुणवत्तेचा अंदाज आणि संशोधन प्रणाली" (PDF). सामाजिक क्षेत्रातील सेवा वितरण: चांगल्या पद्धती संसाधन पुस्तक २०१५. निती आयोग. २०१६.
- इ.स. १९६१ मधील जन्म
- CS1 errors: param-access
- पुण्यातील शास्त्रज्ञ
- भारतीय वैज्ञानिक लेखक
- पृथ्वी, वातावरण, महासागर आणि ग्रहशास्त्रातील शांती स्वरूप भटनागर पुरस्कार प्राप्तकर्ते
- २१व्या शतकातील भारतीय भूवैज्ञानिक
- भारतीय विज्ञान अकादमीचे फेलो
- भारतीय हवामानशास्त्रज्ञ
- राजस्थान विद्यापीठाचे माजी विद्यार्थी
- मोहनलाल सुखाडिया विद्यापीठाचे माजी विद्यार्थी
- मोहनलाल सुखाडिया विद्यापीठाचे शैक्षणिक कर्मचारी
- २०व्या शतकातील भारतीय पृथ्वी शास्त्रज्ञ