चेतासंस्था

व्याख्या

प्राण्यांच्या शरीरातील स्नायूंच्या इंद्रियांच्या क्रियांवर लक्ष ठेवणारी,ज्ञानेंद्रियांना संदेश देणारी आणि विविध क्रिया घडवून आणणारी संस्था.
ही संस्था चेतापेशी आणि चेतातंतू यांची बनलेली असते.

वर्गीकरण

1. मध्यवर्ती चेतासंस्था- यात मेंदू आणि चेतारज्जूचा समावेश होतो. यांच्यामार्फत शरीराच्या सर्व क्रियांचे नियमन होते.
2. परिघीय चेतासंस्था- यात चेतातंतूचा समावेश होतो. त्यांचे जाळे शरीरभर पसरलेले असते. ते विविध अवयवांचा मध्यवर्ती चेतासंस्थेशी संपर्क घडवून आणतात.

चेतातंतू दोन प्रकारचे असतात:

• अपवाही चेतातंतू - शरीराच्या विविध भागांची माहिती मध्यवर्ती चेतासंस्थेकडे आणि चेतारज्जूकडे पाठवतात.
• अभिवाही चेतातंतू - चेतासंस्था व चेतारज्जू यांच्याकडून मिळालेल्या आज्ञा शरीराच्या संबंधित भागापर्यंत पोहोचवतात.

प्रतिक्षिप्त क्रिया

या क्रिया घडताना संदेश मेंदूपर्यंत न पोहोचता चेतारज्जूपर्यंतच पोहोचतात. आणि त्या विशिष्ट अवयवांच्या क्रिया त्वरित घडून येतात, त्यांना प्रतिक्शिप्त क्रिया असे म्हणतात.

चेतासंस्था