अमिनो आम्ल
अमीनो idsसिड सेंद्रिय संयुगे असतात ज्यात अमीन (Nएनएच 2) आणि कारबॉक्सिल (-COOH) फंक्शनल ग्रुप असतात आणि प्रत्येक अमीनो acidसिडसाठी विशिष्ट साइड साखळी (आर ग्रुप) असतात. [१] [२] अमीनो acidसिडचे मुख्य घटक कार्बन (सी), हायड्रोजन (एच), ऑक्सिजन (ओ) आणि नायट्रोजन (एन) आहेत, जरी इतर घटक विशिष्ट एमिनो idsसिडच्या बाजूला साखळ्यांमध्ये आढळतात. सुमारे 500 नैसर्गिकरित्या उद्भवणारे अमीनो idsसिड ज्ञात आहेत (जेनेटिक कोडमध्ये केवळ 20 दिसतात) आणि बऱ्याच प्रकारे वर्गीकृत केले जाऊ शकतात. अल्फा- (α-), बीटा- (β-), गामा- (γ-) किंवा डेल्टा- (δ-) अमीनो ॲसिड म्हणून कोर स्ट्रक्चरल फंक्शनल ग्रुप्सच्या स्थानांनुसार त्यांचे वर्गीकरण केले जाऊ शकते; इतर श्रेण्या ध्रुवपणा, पीएच पातळी आणि साइड साखळी गट प्रकार (अ‍ॅलीफॅटिक, अ‍ॅसीक्लिक, सुगंधित, हायड्रॉक्सिल किंवा सल्फर इत्यादी) संबंधित आहेत. प्रथिनेंच्या स्वरूपात, अमीनो ॲसिडचे अवशेष मानवी स्नायू आणि इतर ऊतींचे दुसरे सर्वात मोठे घटक (पाणी सर्वात मोठे आहे) बनवतात. प्रथिनेतील अवशेष म्हणून त्यांची भूमिका पलीकडे, एमिनो ॲसिड न्यूरोट्रांसमीटर ट्रान्सपोर्ट आणि बायोसिंथेसिससारख्या बऱ्याच प्रक्रियेत भाग घेतात.
अमीनो ऍसिड चे तीन गटात वर्गीकरण केले जाते:
1)अत्यावश्यक अमीनो ऍसिडस्
2)अनावश्यक अमीनोऍसिडस्
3)सशर्त अमीनो ऍसिडस्
1)अत्यावश्यक अमीनो ऍसिडस्
अत्यावश्यक अमीनो ऍसिड शरीराद्वारे तयार केले जाऊ शकत नाहीत. परिणामी, ते अन्नातून आलेच पाहिजेत.
2)अनावश्यक अमीनो ॲसिड
अनावश्यक म्हणजे आपल्या शरीरात आपण अमीनो acidसिड तयार करतो, जरी आपण ते खाल्लेल्या पदार्थातून मिळत नाही. नॉनसेन्शियल एमिनो idsसिडमध्ये हे समाविष्ट आहे: lanलेनाइन, आर्जिनिन, एस्पॅरिने, artस्पर्टिक ॲसिड, सिस्टीन, ग्लूटामिक ॲसिड, ग्लूटामाइन, ग्लाइसिन, प्रोलिन, सेरीन आणि टायरोसिन.
3)सशर्त अमीनो ऍसिडस्
सशर्त अमीनो ॲसिड सामान्यत: आजारपण आणि तणावाच्या वेळेस आवश्यक नसतात.
सशर्त अमीनो ॲसिडमध्ये हे समाविष्ट आहे: आर्जिनिन, सिस्टीन, ग्लूटामाइन, टायरोसिन, ग्लाइसिन, ऑर्निथिन, प्रोलिन आणि सेरीन.
प्रत्येक जेवणात आपल्याला आवश्यक आणि अनावश्यक अमिनो ॲसिड खाण्याची आवश्यकता नाही, परंतु दिवसभर त्यामध्ये संतुलन मिळविणे महत्त्वाचे आहे. एकाच वनस्पतीच्या घटकावर आधारित आहार पुरेसा होणार नाही, परंतु आम्ही एकाच जेवणात प्रोटीन (जसे तांदूळासह बीन्स) जोडण्याची चिंता करत नाही. त्याऐवजी आम्ही दिवसभर आहाराची पर्याप्तता पाहतो.
9 अत्यावश्यक अमीनो ऍसिड आहेत: हिस्टिडाइन, आइसोल्यूसिन, ल्युसीन, लाइझिन, मेथिओनिन, फेनिलॅलानिन, थेरोनिन, ट्रायप्टोफेन आणि व्हॅलिन.
अनावश्यक म्हणजे आपल्या शरीरात आपण अमीनो ॲसिड तयार करतो, जरी आपण ते खाल्लेल्या पदार्थातून मिळत नाही. नॉनसेन्शियल एमिनो ऍसिड मध्ये हे समाविष्ट आहे: lanलेनाइन, आर्जिनिन, एस्पॅरिने, artस्पर्टिकऍसिड , सिस्टीन, ग्लूटामिक ॲसिड, ग्लूटामाइन, ग्लाइसिन, प्रोलिन, सेरीन आणि टायरोसिन.
सशर्त अमीनोऍसिड
सशर्त अमीनो ऍसिड सामान्यत: आजारपण आणि तणावाच्या वेळेस आवश्यक नसतात.
सशर्त अमीनो ऍसिड मध्ये हे समाविष्ट आहे: आर्जिनिन, सिस्टीन, ग्लूटामाइन, टायरोसिन, ग्लाइसिन, ऑर्निथिन, प्रोलिन आणि सेरीन. बऱ्याच महत्त्वपूर्ण प्रोटीनोजेनिक आणि नॉन-प्रोटीनोजेनिक अमीनो idsसिडमध्ये जैविक कार्य असतात. उदाहरणार्थ, मानवी मेंदूत, ग्लूटामेट (प्रमाणित ग्लूटामिक acidसिड) आणि गामा-अमीनो-बुटेरिक ॲसिड ("जीएबीए", नॉन-स्टॅंडर्ड गामा-अमीनो ॲसिड) अनुक्रमे मुख्य उत्तेजक आणि निरोधक न्यूरोट्रांसमीटर आहेत. हायड्रॉक्सिप्रोलिन, संयोजी ऊतक कोलेजेनचा एक प्रमुख घटक, प्रोलिनपासून संश्लेषित केला जातो. ग्लाइसीन लाल रक्तपेशींमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या पोर्फिरिनचे बायोसिन्थेटिक अग्रदूत आहे.