मार्व्हेल सिनेमॅटिक युनिव्हर्स
द मार्व्हल सिनेमॅटिक युनिव्हर्स (MCU) ही एक अमेरिकन मनोरंजन मालिका आणि सुपरहिरोंचे एक सामायिक विश्व आहे. मार्व्हल स्टुडिओद्वारे निर्मित सुपरहिरो चित्रपटांवर केंद्रित हे विश्व आहे. यातील चित्रपट हे मार्वल कॉमिक्सने प्रकाशित केलेल्या अमेरिकन कॉमिक पुस्तकांतील पात्रांवर आधारित असतात. फ्रँचायझीमध्ये दूरदर्शन मालिका, लघुपट, डिजिटल मालिका आणि साहित्य यांचा समावेश आहे. कॉमिक पुस्तकांतील मूळ मार्वल युनिव्हर्ससारखे सामायिक विश्व हे सामान्य कथानक घटक, सेटिंग्ज, कलाकार आणि पात्रे ओलांडून स्थापित केले आहे.
मार्वल स्टुडिओज त्याचे चित्रपट "फेजेस" नावाच्या गटांमध्ये प्रदर्शित करते. यातील पहिले तीन टप्पे एकत्रितपणे "द इन्फिनिटी सागा" आणि पुढील तीन टप्पे "द मल्टीव्हर्स सागा" म्हणून ओळखले जातात. फेज वन पहिला MCU चित्रपट आयर्न मॅनने (२००८) सुरू झाली आणि २०१२ च्या चित्रपट द अॅव्हेंजर्समध्ये संपली. दुसरा टप्पा आयर्न मॅन ३ (२०१३) पासून सुरू झाला आणि अँट-मॅन (२०१५) सह समाप्त झाला. तिसरा टप्पा कॅप्टन अमेरिका: सिव्हिल वॉर (२०१६) पासून सुरू झाला आणि स्पायडर-मॅन: फार फ्रॉम होम (२०१९) सह समाप्त झाला. चौथा टप्पा ब्लॅक विडो (२०२१) पासून सुरू झाला आणि ब्लॅक पँथर: वाकांडा फॉरएव्हर (२०२२) सह समाप्त झाला. अँट-मॅन अँड द वास्प: क्वांटुमॅनिया (२०२३) ने पाचव्या टप्प्याला सुरुवात केली. हा टप्पा ब्लेड (२०२३) ने समाप्त होईल. फेज सहा फॅन्टास्टिक फोर (२०२५) ने सुरू होईल. सहावा टप्पा आणि "द मल्टीव्हर्स सागा" अॅव्हेंजर्स: द कांग डायनेस्टी (२०२६) आणि अॅव्हेंजर्स: सीक्रेट वॉर्स (२०२७) सह संपेल.
मार्वल टेलिव्हिजनने २०१३ मध्ये एबीसी वाहिनीवर एजंट्स ऑफ शिल्डसह दूरदर्शनवर या विश्वाचा विस्तार केला. तसेच नेटफ्लिक्स आणि हुलूवर स्ट्रीमिंग माध्यमातून आणि फ्रीफॉर्मवरील केबल दूरदर्शनवर देखील हे विश्व पसरले. त्यांनी एजंट्स ऑफ शिल्ड: स्लिंगशॉट नावाची डिजिटल मालिका देखील तयार केली. मार्वल स्टुडिओने डिझ्नी+ साठी स्वतःच्या दूरदर्शन मालिकेची निर्मिती केली. यामध्ये २०२१ मध्ये वांडा व्हिजन सह फेज फोरची सुरुवात झाली. त्यांनी मार्व्हल स्टुडिओ विशेष सादरीकरण म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या फेज फोर मधील टेलिव्हिजन स्पेशलमध्ये देखील विस्तार केला, त्यापैकी पहिला वेअरवॉल्फ बाय नाईट (२०२२) होता. MCU मध्ये मार्व्हल कॉमिक्सद्वारे प्रकाशित टाय-इन कॉमिक्स, Marvel One-Shots नावाच्या डायरेक्ट-टू-व्हिडिओ लघुपटांची मालिका आणि WHIH Newsfront आणि The Daily Bugle या फॉक्स न्यूज प्रोग्राम्सचे वैशिष्ट्य असलेल्या चित्रपटांसाठी व्हायरल मार्केटिंग मोहिमेचा देखील समावेश आहे.
ही फ्रँचायझी व्यावसायिकदृष्ट्या यशस्वी ठरली असून ती आतापर्यंतची सर्वाधिक कमाई करणाऱ्या मीडिया फ्रँचायझींपैकी एक बनली आहे. तसेच सामान्यत: सकारात्मक पुनरावलोकने प्राप्त झाली आहेत. MCU मुळे इतर चित्रपट आणि दूरदर्शन स्टुडिओंना समान सामायिक विश्वांचा प्रयत्न करण्यासाठी प्रेरणा मिळाली. अनेक थीम असलेली आकर्षणे, एक कला प्रदर्शन, टेलिव्हिजन विशेष, साहित्यिक साहित्य, एकाधिक टाय-इन व्हिडिओ गेम आणि जाहिरातींना देखील एमसीयुमुळे प्रेरणा मिळाली आहे.